Zeêuws
editEtymologie
editVan 't werkwoôrd delve; in 't Middelnederlands as delve, dilve bekend. Verwant mee Delft (dienkt ok an de Langen Delft in Middelburg).
Omschrievienge
editdulve v Walchers, westelijk Zuud-Bevelands, Noord-Bevelands, Schouwen-Duvelands
- gedolve waeter, in 't gemeên tussen 'n grippe en 'n waetergank in, dat-a dient vò d'n afvoer van waeter op kleiakkers, as grenze tussen d'n êne en d'n aoren akker en in veengebied ok om 't land nat t'ouwen.
- Walchers: allêne 't onbevaerbaere waeterkenaoltje lanst 'n akker, noôit d'rin
- Schouwen-Duvelands, Zuud-Bevelands: 'n waeterkenaoltje in of lanst 'n akker, grôter as 'n grippe/gruppe
- Noord-Bevelands: ielk waeterkenaoltje kleinder as 'n waetergank
- Land-van-Kezands (zelden): 'n grippe, 't kleinste van aolle afvoergeutjes (dikkelder reê genoemd)
Zeêuwse naemen vò waeterlôpen in polders (van klein nae groôt) |
Goereês: grippe, kaebelgrippe, poldersloôt, wegtsloôt, toedracht, waeterienge |
Flakkees: grippe, scheisloôt, kaevelsloôt, poldersloôt, toedracht, waeterienge (kreek) |
Schouwen-Duvelands: schaemel, grippe, binnedulve, peildulve, waetergank, vaert |
Toôls in Fluplands: grippe, 'oôdgrippe, dulf/sloôt, waetergang |
Noôrd-Bevelands: reêdulve, 'oôddulve, scheidulve, waetergank |
Walchers: grippe, reê, dulve, sprienk(e), waetergank |
Zuud-Bevelands: gruppe, middeldulve, schei- (scheê-)dulve, 'oôddulve (grôte dulve), waèter- (witter-)gank (kille, sprienk), leidige (leidienge) |
Land-van-Axels: reêdulf, scheidulf, waotergank |
Land-van-Kezands: reê (dulf/dulve), 'oôfdreê, slôte, waotergank/leidienge (aore/krêke) |
Land-van-'Ulsters: grip, dulf, sloôt |
ziet ok: mête, pottebuze |
Uutspraek
edit[ˈdɞləvə]
Verbugienge
editdulven meêrvoud, dulfje verkleinwoôrd
Saemenstelliengen
editUutdruksels
edit- Van de kant in de dulve, van kwaed toet erger
- Z'is verdroenke in 'n drôgen dulf, z'is ongepland zwanger gerocht (en moe trouwe)
- In gin tweê dulven tegliek lôpe, gin gekke of gevaerlijke diengen doeë; soms mee biegedachte van leêg'eid of overgrôte verzichtig'eid
- Loôp mae nie in de dulve, spottend gezeid tegen iemand die-a mee z'n goed loôp te proenken
- ʼn Dulve zonder boom:
- (eigenlijk) 'n dulve mee 'n onvaste boom (gin kleigrond)
- iemand die-a vees te vee uutgeeft
- iemand die-a nie uutgegete raekt
Varianten
edit- dulf oôstelijk Zuud-Bevelands, westelijk Tools in Fluplands, Land-van-Axels, Land-van-Kezands (zelden)
Synoniemen
edit- slôte Land-van-Kezands, sloôt Goerees, Flakkees, slwot Acht'uzens
- graft (oud), gracht Aerenburg en omgevienge
Aore spelliengen
editVertaeliengen
editwaeter tussen de grippe en de waetergrank
|
Bronnen
edit- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 203-5
- K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 93
- Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 92