Wt/zea/schaemel

Zeêuws

Etymologie

bievoegelijk naemwoôrd

Over Middelnederlands sc(h)amel van Oudnederlands scamal. Afleiienge bie schaeme. In 't Middelnederlands was de beteikenis dikkels omgekeêrd as in nommer 2 'ieronder, naemelijk 'eêrbaer'. Gedachte achter de beteikenis van toen was 'vol van schaemte'; achter die van noe (of toet vò kort) is eêder dat 't onderwerp z'n eige zou moete schaeme. Zò'n gedachte zit ok achter nommer 1: aeremoe is reden vò schaemte.

zekfstandig naemwoôrd

Volgens Debrabandere komt dit over Middelnederlands scamel en Oudnederlands *scamal van Latijn scamellum, verkleinwoôrd bie scamnum 'voetenbanke'. Daemee is 't dus 'tzelfde woôrd as 't Nederlandse schemel ('voetenbanke') en 't Iengelse shamble ('vleisbanke'). D'ontwikkelienge zou dan zò gegae zien: van 'voetenbanke' nae 'balke', vandae afgescheie stik land of d'afscheiienge zelf. 'n Verband mee 't bievoegelijk naemwoôrd, of invloed daevan, noemt 'n nie.

Omschrievienge

schaemel
bievoegelijk naemwoôrd

1. aermoeiig
2. (ouwejaers) schaemteloôs

zelfstandig naemwoôrd m Schouwen-Duvelands, Goerees, Flakkees, Tools in Fluplands

3. grippe

Opmerkienge: op Goereê-Overflakkee en Tole is schaemel 'n ander woôrd vò grippe. Vò Schouwen-Duveland oôr gezeid dat 'n schaemel afwaetert op 'n grippe; daemee is 't Schouwen-Duvelands 't ênigste dialect daer-at de grippe nie 't kleinste van aolle polderwaeters is.

Zeêuwse naemen vò waeterlôpen in polders (van klein nae groôt)

Goereês: grippe, kaebelgrippe, poldersloôt, wegtsloôt, toedracht, waeterienge

Flakkees: grippe, scheisloôt, kaevelsloôt, poldersloôt, toedracht, waeterienge (kreek)

Schouwen-Duvelands: schaemel, grippe, binnedulve, peildulve, waetergank, vaert

Toôls in Fluplands: grippe, 'oôdgrippe, dulf/sloôt, waetergang

Noôrd-Bevelands: reêdulve, 'oôddulve, scheidulve, waetergank

Walchers: grippe, reê, dulve, sprienk(e), waetergank

Zuud-Bevelands: gruppe, middeldulve, schei- (scheê-)dulve, 'oôddulve (grôte dulve), waèter- (witter-)gank (kille, sprienk), leidige (leidienge)

Land-van-Axels: reêdulf, scheidulf, waotergank

Land-van-Kezands: reê (dulf/dulve), 'oôfdreê, slôte, waotergank/leidienge (aore/krêke)

Land-van-'Ulsters: grip, dulf, sloôt

ziet ok: mête, pottebuze

Uutspraek

[ˈsxɛːmɤl]

Verbugienge

bievoegelijk naemwoôrd

schaemele, schaemelen m, schaemels partitieve genitief

Trappen van vergliekienge: schaemelder, schaemelst

zelfstandig naemwoôrd

schaemels meêrvoud, schaemeltje verkleinwoôrd

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 203-5, 818

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 287-8

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank