Wt/zea/waeter

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands water en Oudnederlands watar van Oergermaons *watōr, uutendelienge van Oer-Indo-Europees *wódr̥. Dit is 'n r-stam; varianten mee -n en zonder uutbreiienge komme, zòwè binnen as buten de Germaonse taelen, ok vò.

Omschrievienge

waeter o

1. Stof mee as formule H₂O, in 't biezonder in z'n vloeibaere vurm
   • Waeter is van levensbelank vò elke bekènde levensvurm.
2. Natuurlijk vloeibaer miengsel mee waeter (bet. 1) as belangriekste bestanddeêl, op d'aerde, as regen of as drienken
   • D'r stae naebie gin waeter meêr in de dulve.
   • ʼt Waeter van de zeê is vreêd zout.
3. Verzaemelnaem vò aolle soôrten oppervlaktewaeter, stroômend en stilstaend.
   • De Weskappelse Kreêke is 'n waeter dat-a bie d'Inundaotie van 1944 is ontstae.
4. Waeter as drank, 'n glas waeter.
   • ʼk Moe nog rieë, doe mien mae 'n waeter.
5. pis
   • A je bier zuupt, gae je waeter afzette.

Uutspraek

[ʋɛːtər], [β̞ɛːtər]

Verbugienge

meêrvoud waeters (gebruukt bie bet. 3 en 4), verkleinwoôrd waetertje ('tzelfde)

Dialectvarianten

• waoter Burgerzeêuws, Land-van-Kezands, Land-van-Axels, Land-van-'Ulsters
• waèter, witter Zuud-Bevelands

Saemenstelliengen en afleiiengen

eigen waeter 'oôgwaeter leêgwaeter pompwaeter sterk waeter waeterbord waeterdeurnat waeterdinne waeterdruk waetere waetergank

waetergeschot waeter'ond waeterienge waeterlaege waeterloôp waeternemmer waeterpenningen waeterpit waeterpoke waeterprint

waeterriem waeterschip waeterschoef waeterstal waeterwind waeterzaege waeterzak waeterzeil waeterzompe zeêwaeter

Uutdruksels

• Bie joe komt 't waeter ok gauw over d'n diek, Je moe gauw 'ule, ok: Jie woon dicht an 't waeter, Bie joe is 't gauw /altied 'oôg waeter
• Van 't eêste waeter, van de beste of (bie negatieve diengen) juust ergste soort
• Over waeter komme, van 'n ander eiland of nog vedder komme
  • Wat van over waeter komt, zienk voôr 't hoôd, mee die 'Ollanders vaol niks te beginnen (Flakkees)
• Zò gaot 't waeter verbie Dordt, as t'r iemand zonder te groeten lanstloôpt (Goerees; verbie Dord(rech)t is binnenwaeter, daerop van ebbe en vloed nie vee mee te merken is)
• Z'n waeter zet of, z'n pis is troebel
• Je moe mee je waeter vò d'n dokter komme, je moe aolles van jen eige laete zien, ok de slechte diengen
• Z'n eige mee droôg waeter wasse, z'n eige nie of amper-an wasse
• In 't 'olle waeter
  1. Bie woeste zeê
  2. In zwaere noôd
• Op leêg waeter zitte
  1. Geêstelijk min d'ran toe weze
  2. Geldproblemen è (Krunege, neffens 1)
• ʼt Za wè 'oôg waeter weze vandaege, me verwachte vandaege de kleine
• D'n apteker verkoôpt z'n waoter diere Land-van-Kezands, da's nie goedkoôp
• Zo gauw as waeter
• Hie brieng niks boven waeter Flakkees, wat-at 'n zeit voeg niks toe
• ʼIe draegt in z'n ênen 'and waeter en in z'n aoren 'and vier, 'ie doe mae wat 'm 't beste uutkomt
• Kreukels zoeke op 'oôg water, 't onmeugelijke wille doeë, ok: nie goed bie weze

Ontlêniengen in aore taelen

• watǝr, watu, watǝ, water, waeter, wolter Neger'ollands
• water Skepi
• water Sranantongo (nie zeker, kan ok uut 't Iengels komme)

Vertaeliengen

H₂O of miengsel dat dae vee van bevat

• Nie-taelgebonde: H₂O; 🌊, 🚰
• Afrikaons: water
• Araobisch: مَاء‎ (māʾ) m
• Berbice-Nederlands: mingi
• Braebants: waoter etc. o
• Chinees (Mandarijn): 水 (shuǐ)
• Duuts: Wasser o
• Frans: eau v
• Westerlauwers Vries: wetter o
  • Schiermonnikoôgs: water o
• Hindi: पानी (pānī) m
• 'Ollands: water (modern Zuud-'Ollands, West-Fries, Sliedrechts), waeter (oud Zuud-'Ollands), waoter (Amsterdams, Utrechs-Alblasserwaerds)
• Iengels: water
• Japans: 水 (mizu)
• Latijn: aqua v

• Limburgs: water (Oôst-Limburgs), waoter (West-Limburgs) o
• Nederlands: water o
• Nedersaksisch/Platduuts:
  • water (Oôst-Veluws, Sallands, Twents, Achter'oeks, Zuud-Drents)
  • waoter (Urkers, West-Veluws, Noord-Drents)
  • woater, woader, wodder (Greuniengs)
  • waeter (Stelliengwerfs)
  • Water, Woter (in Duutsland)
• Oudgrieks: ὕδωρ (hudoor) o
• Portugees: água v
• Russisch: вода́ (vodá) v
• Skepi: water
• Spaons: agua v
• Swahili: maji kl. 6
• Stasvries en verwanten: water o
• West-Vlaems: waoter o

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1108-10

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 239

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'water'