Wt/zea/reê

Zeêuws

Etymologie

Nie dujelijk. D'r bin drie verklaeriengen. 'n Eêste gaet uut van 'n afkomst van Oudfrans roie, ouwer reie, wat-a over Laetlatijn riga kom van Gaollisch rica 'durpel', mae dat verklaert de scherplange eê nie (vò 't verwante rei/raai uut aore streektaelen is 't wè 'n passende verklaerienge). 'n Tweêde verklaerienge gaet uut van Middelnederlands reen 'grenze, grensliende', wat-a uutendelienge van d'n Indo-Europese wortel *rei- 'snieë' moe komme (verwant dus mee reet); d' n zou dan eêst in saemenstelliengen verdwene moete weze (reênkante > reêkante) en denae ok in 't woôrd zelf. 'n Darde verklaerienge is 'n ablautende bievurm van rieë, wat-a beteikenisgewies nie onwaerschienlijk zou weze.

Reê in de zin van 'klaer' of 'kelf', of as zelfstandig naemwoôrd 'orde', kom van Middelnederlands rede en reden.

Omschrievienge

reê
zelfstandig naemwoôrd v

1. rechte liende, bievòbeêld bie 't zaoien en oesten op 't land
2. beurte
3. afvoerkenaoltje op d'n akker:
   1. Walchers: 'n middelgeultje, daerop de grippe loôst en dat-a zelf weer in de dulve uutkomt
   2. Land-van-Kezands: 't kleinste geultje, 'n grippe
4. scheiienge in 't 'aer
5. orde, regelmaet

bievoegelijk naemwoôrd

6. net, kelf, ordentelijk
7. klaer vò gebruuk
   • Flakkees bie de beugvisserie: bevel van d'n baes om over d'n boeg te gaen
8. goedgeefs, royaol

Opmerkienge: mee de komst van pottebuzen bin reêën in 't Zeêuwse kleiland nie meêr nôdig. In 't 'Ollandse veengebied zie je ze nog wè.

Zeêuwse naemen vò waeterlôpen in polders (van klein nae groôt)

Goereês: grippe, kaebelgrippe, poldersloôt, wegtsloôt, toedracht, waeterienge

Flakkees: grippe, scheisloôt, kaevelsloôt, poldersloôt, toedracht, waeterienge (kreek)

Schouwen-Duvelands: schaemel, grippe, binnedulve, peildulve, waetergank, vaert

Toôls in Fluplands: grippe, 'oôdgrippe, dulf/sloôt, waetergang

Noôrd-Bevelands: reêdulve, 'oôddulve, scheidulve, waetergank

Walchers: grippe, reê, dulve, sprienk(e), waetergank

Zuud-Bevelands: gruppe, middeldulve, schei- (scheê-)dulve, 'oôddulve (grôte dulve), waèter- (witter-)gank (kille, sprienk), leidige (leidienge)

Land-van-Axels: reêdulf, scheidulf, waotergank

Land-van-Kezands: reê (dulf/dulve), 'oôfdreê, slôte, waotergank/leidienge (aore/krêke)

Land-van-'Ulsters: grip, dulf, sloôt

ziet ok: mête, pottebuze

Uutspraek

[rɪə]

Verbugienge

reêën meêrvoud, reêtje verkleinwoôrd

Opmerkienge: as bievoegelijk naemwoôrd oôr reê in de regel nie verboge.

Afleiiengen

• reêë

Saemenstelliengen

• 'oôfdreê
• reêdulve
• reêgroepe
• reêkamme
• reêkot

Uutdruksels

• an de reê
• reê en regel

Aore spelliengen

• rêê Woordenboek der Zeeuwse Dialecten

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 769-70

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 270

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank