स्याङ्जा जिल्ला नेपालला पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र अन्तर्गत परिने गण्डकी अञ्चलला अवस्थित तोबो पहाडी जिल्ला सा। आआे जिल्लाए सदरमुकाम स्याङ्जा सा ।[1]
परिचय
editस्याङजा जिल्ला, बिश्व प्रसिद्द लुम्विनी सन पर्यटकिय नगरी पोखराए बिचल परिने सुन्दर सन रमणिय पो सा । ११६४ बर्ग किलोमिटर क्षेत्रफलल फैलिउ आआे जिल्ला, मध्ये-पश्चिम नेपालला अत्यन्तै चर्चित जिल्ला पनि सा । आआे जिल्लालाई कोटै कोटए जिल्ला समेत गार्ने गार्सि । नुवाकोट, सतौंकोट, भिरकोट,गह्रौकोट, कालिकाकोट ,बहाकोट, चन्द्रकोट, गिरकोट, कोल्माकोट, सिर्सेकोट, खैरीकोट ईत्यादी आला प्रमूख कोटर सा। नेपालला पहिलो नमूना पर्यटकीय नांखार शिरुवारे, महापुरुस रामए पिता दशरथसंग जोडिसिउ अन्धाअन्धी दह सन आधीखोला, संसारला ज घेआे मानिसिउ शालिग्राम शिला, शाहवंशए शुरुवाती राज्य भिरकोट, कुलदेवी आलम देबी, स्वस्थानी ब्रत कथाल बर्णित सतिदेवीए बाँकी अंगर पतन टाआे क्षेत्र छायाँक्षेत्र, ऐतिहासिक राजा रजौटाराई दरवार तथा भग्नवशेष, पोम वाने पञ्चासेए लेक, भित्री मधेशलाई म्हेआे परिङने अन्न भण्डार क्रमश गण्डकबेशी, चापाकोट, कुवाकोट सन रत्नपुर फाँट लगायत विभिन्न धर्म (#इस्लाम #हिन्दु #बुद्द #इसाइ अन्य ) तथा जातजातिराई विविध संस्कृतिए भरिउ जिल्ला सा स्याङ्जा जिल्ला । ३ नगरपालिका सन ५७ गाविसल बिभाजित स्याङजा जिल्लाए प्रमूख खोला आँधीखोला सा भने प्रमूख नदि कालीगण्डकी सा । ब्यापारीक हिसावल घेआे सन घनावस्ती रहिउ पोर, जिल्ला सदरमुकाम स्याङजा सन वालिङ बजार सा।आआे जिल्लाए मध्ये भागङाई सिद्दार्थ राजमार्ग निर्माण जैसिउ ले भने आर्क हुडे प्रत्येक जसो गाविस सन नांखार सम्म केने लागि कच्ची सडक घोसिउ लेर । आआे जिल्ला सुन्तला, अदुवा, अलैंची तथा कफी मिताउ नगदेबालीए लागि प्रसिद्द ले होकाई आल उत्पादीत कृषिजन्य वस्तुर देश बिदेशल समेत निर्यात टाने डोआे दैसिसि । आआे जिल्लालाई देशला ज शिक्षित जिल्लाए रुपल सरिसि । आला अधिकाँश शिक्षित वासिन्दार नेपाल सरकारए निजामति सेवा अन्तर्गतला उच्च ओहोदाल केडे देश सेवाल जुटिउ दैसिसिर भने युवार देश बिदेश केडे रोजगारील संलग्न रहिडे लेर । स्याङजा जिल्ला बिबिध जाती, धर्म सन समुदायए संगमस्थल पनि सा ।[2]
जिल्लाए नामाकरण
editआआे जिल्लाए मीन स्याङ्जा रहिनेल बिभिन्न पाङर दैसिडे लेर। नोरल निम्न पाङर प्रनुख लेर :-
- अठारौ शताब्दीडे आंधीखोला उर्लिडे बढिडे हुकाई ठेलिसिउ लेउ। ऐजैडे ठेलिसिउ रङकाई मिराई हाहाकार मच्चिने थालिके। तोबो सज्जन बृद्धाए भगवानलाई पूकारिडे खोलो "स्यांइय जा" गार्ने कामना डोकु । बृढाए कामना सगै ठेलिसिउ खोलो "स्यांइय" खुलिडे बाकाई "स्यांइय जा"ए अपभ्रंस टाडे स्याङ्जा टाने बाआे पाङ रहिडे ले ।
- एकीकरण पुर्ब सेन बंशीय चौबीसे राज्य अन्तर्गत सतौ गह्रौ, नूवाकोट सन भीरकोट राज्यल बिभक्त टाडे "सेन जा" गार्डे कालान्तरल स्याङ्जा मीन रहिने बाआे सा गार्ने पाङ दैसिसि ।
- आआे जिल्लाल सिंजाली मगरराई घेआे बस्ती टाकाई होराई थरङाई अपभ्रंस टाडे आआे जिल्लाए मीन स्याङ्जा टाने बाआे सा गार्ने पाङ पनि ले ।
आआे कथनराई आधारल आर्क जिल्ला सदरमूकाम रहिउ पोए मीन स्याङ्जा रहिने बाआे होकाई तत्कालिन अवस्थाल आआे पो जिल्लाए प्रमूख ब्यापारिक केन्द्र टानेए साथै पर्वत बाग्लूङ, म्याग्दी मूस्ताङ सन तनहूँ जिल्लाए प्रमूख ब्यापारिक नाकाए रूपल पनि परिचित मीन टाकाई ज जिल्लाए मीन पनि स्याङ्जा नामाकरण जैसिउ अनूमान डोआे ढुसि।
राजनैतिक विभाजन
editराजनैतिक विभाजनए आधारल स्याङ्जा जिल्लाल विगतल ६० गा.वि.स सहित समायोजन जैडे ५ नगरपालिका सन ६ गाउँपालिका लेर।
- गल्याङ नगरपालिका
- चापाकोट नगरपालिका
- पुतलीबजार नगरपालिका
- भीरकोट नगरपालिका
- वालिङ नगरपालिका
- अर्जुनचौपारी गाउँपालिका
- आँधिखोला गाउँपालिका
- कालीगण्डकी गाउँपालिका
- फेदीखोला गाउँपालिका
- बिरुवा गाउँपालिका
- हरिनास गाउँपालिका
इतिहास
editयद्यपि जिल्लाए ऐतिहासिक रूपरेखा सन नामांकन सम्बन्धल कूनै आधिकारिक एवं भरपर्दो अभिलेख प्राप्त टाडे माले तापनि आर्क सम्म प्राप्त विभिन्न अभिलेख सन जानिफकार व्यक्तिराई पाङ समेतला आधारल स्याङ्जा जिल्लालाई प्रागः ऐतिहासिक कालल भृगू ऋषिए तपस्या स्थल (आर्का चण्डीभज्याङ् गाविसए भृगतूम) श्रवण कूमार सन अन्धाअन्धीए किंवदन्तीस जोडिसिउ आधीखोलाए उदगमस्थल अन्धाअन्धी दह सन स्वस्थानी ब्रतकथाल उल्लेख टाआे अनूसार सती देवीए शेषअंग पतन टाआे छाङ्छाङ्दीए छाँया क्षेत्र आदिए भौगोलिक स्वरूपल लाङो ढुसि।
प्राचिन समयल आर्का स्याङ्जा जिल्लाए भुबनोट दक्षिण सन दक्षिण पश्चिमए पवित्र धार्मिक नदी कालीगण्की किनारए सेतीबेणीए रुरु क्षेत्र, केलादीघाट, राम्दीघाट छाँया क्षेत्र टाडे उत्तर पञ्चासे धाम (बालाचतूर्दशीका दिन मेला लाग्ने स्थान) ऐेडे होडेङा धार्मिक पवित्रस्थल गार्डे शास्त्ररल उल्लेख टाआे दैसिसि । प्राकृतिक सांस्कृतिक सन मनोरम दृश्यरङाई सौन्दर्यित स्याङ्जा जिल्लाल नेपाल एकिकरण ङाडे २४ से राज्य अन्तर्गत ६ टुक्रे रजौटार गिऊ, भीरकोट् सतौं, नूवाकोट, ढोर सन पैंयू अस्तित्वल यालेआे। ढोर सन पैंयूए मस्त लेखा भाग क्रमशः तनहूँ सन पर्वतल विलय टाकाई झिन्डे बांकी ४ रजौटाराई ज आधूनिक स्याङ्जा जिल्लाए पहिचान घुर्डे नैआे।
जनसंख्या
editराष्ट्रिय जनगणना २०५८ अनुसार स्याङ्जा जिल्लाला कूल जनसंख्या ३,१७,२११ जना मध्ये खेपा १,४३,५९२ जना सन मेमा १,६३,६१४ रहिडे लेर । भने राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार स्याङ्जा जिल्लाला कूल जनसंख्या २,८९,१४८ जना मध्ये खेपा १,२५,८३३ जना सन मेमा १,६३,३१५ रहिडे लेर । जिल्लाभरी ६८,८८१ जिम तथा ६४,८८८ परिवार रहिउ सन ब्राह्रमण ३२.९%, मगर २१.२%, क्षेत्री ११.२%, गुरुङ् १०%, कामी ६.५%, सार्की ३.२%, दमैं ३.२%, नेवार २.९%, ठकूरी २.७%, घर्ति २.२ %, सन्यासी ०.७ %, मुस्लिम ०.६ %, कूमाल ०.३ % सन अन्य २.४ % ल विभाजित रहिडे लेर । आआे विभिन्न जातजातिराई परापूर्वकालङाई ज आपसी सौहादर्रता सन मित्रता कायम नैडे बसोबास डोसिउ सन जातिय विविधता अगाँलिडे नेपाली पाङ प्रायः पारे बुझिने डोर ।[2]
भौगोलिक अवस्था
editनेपाल अधिराज्यला पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र अन्तर्गत परिने स्याङ्जा जिल्ला तोबो पहाडी जिल्ला सा। आआे जिल्लाए सदरमुकाम स्याङजा पुतलीबजार न.पा. ८५० मिटर झेनोल आँधिखोलाए किनारल रहिडे ले । आआे जिल्लाला छिमेकी तथा किल्लाए रूपल कास्की, पर्वत, तनहुँ, गुल्मी सन पाल्पा जिल्लार रहिडे लेर । स्याङ्जा जिल्ला समुन्द्री सतहङाई ३६६ मिटर ङाई २,५१२ मिटरसम्मला झेनोल अवस्थित ले। भौगोलिक विवरण अनुसार कुल ११६४ वर्ग कि.मी.ल फैलिसिउ आआे जिल्ला ८३', २७" ङाई ८४' पूर्व ४६" देशान्तर सन २७' ५२" ङाई २८' १३" उत्तरी अक्षांशभित्र फैलिडे ले। जिल्ला भित्रल ५७ वटा गा.वि.स., ३ वटा नगरपालिका, ३ वटा निर्वाचन क्षेत्र सन १५ वटा इलाका रहिडे लेर ।
भूगोल सन जलवायु
edit| जलवायु क्षेत्र[3] | झेनो सीमा | क्षेत्र (%)ल |
|---|---|---|
| उष्ण प्रदेशिय | ३०० ङाई १,००० मिटर १,००० ङाई ३,३०० फिट |
१५% |
| समशीतोष्णिय | १,००० ङाई २,००० मिटर ३,३०० ङाई ६,६०० फिट |
७०% |
| शीतोष्ण | २,००० ङाई ३,००० मिटर ६,४०० ङाई ९,८०० फिट |
१५% |
आर्थिक अवस्था
editकृषि
editस्याङ्जा जिल्लाल जम्मा १,०२,०८७ हेक्टर जमीन रहिउल कृषिए लागि खेतियोग्य जमीन ७६,५२० हेक्टर रहिउल जम्मा ४७,९४२ हेक्टरर जमीनल याज खेती डोसिउ ले, जोमध्ये खेततर्फडे १६,१७८ हे. सन पाखो तर्फडे ३१,७६४ हे. रहिडे ले। फलफूल तर्फ सुन्तला, मौसमी सन वेमौसमी चिब उत्पादन, कफी खेती, सदन बाली विकास कार्यक्रम, जि (माैरी) पालन तथा रेशम खेती विकास कार्यक्रम, दिगो भू-वयवस्थापन सन जिमु सिंचाई कार्यक्रम प्रमुख रूपल संञ्चालनल रैसिउ ले । सुन्तला, खोम, कफी, गोलभेंडा, अदुवा सन हाइनुन उत्पादन आला कृषकराई आयआर्जनए प्रमुख स्रोतए रूपल रहिडे ले ।[2]
यातायात
editस्याङ्जा जिल्लाल करिब करिब मध्य भागल उत्तर दक्षिण टाडे सिद्धार्थ राजमार्ग अवस्थित ले। होनो रामजार्गला पारेभन्दा मस्त भाग, ७० कि.मि. आआे जिल्लाल परि। सिद्धार्थ राजमार्गल जोडिसिने जैडे बिभिन्न जिल्ला तथा ग्रामीण सडकर निर्माण टाडे लेर। आआे जिल्लाए ५८७ कि.मि. स्थानीय सडक मध्ये करिब ४४५ कि.मि. सडकल कात्तिक महिनाङाई जेठ महिनासम्म यातायत सञ्चालन टाए ।[2]
सञ्चार
editसञ्चारए विविध साधनर मध्ये आआे जिल्लाल हुलाक, टेलिफोन, आकाशवाणी, टि.भि., रेडियो तथा निजी क्षेत्रल पत्रपत्रिका पनि प्रकाशनल लेर, हुलाक तर्फडे जिल्ला हुलाक १, १२ वटा इलाका हुलाक, टेलिफोन तर्फडे सदरमुकामल ४०० लाईन, ५१२ लाईन क्षमताला एक्सचेन्जङाई,वालिङल २११ लाईन सन गल्याङ्ल ११६ लाईन वितरण टाडे खेम्डे लेर जिल्लाला ३१ वटा गा.वि.सल मार्टस प्रणाली उपलव्ध ले। वालिङला गह्रौंसुरस्थित टेलिफोन टावरल माओवादीराई आक्रमण टाआे कारण केही समयङाई सञ्चार सुविधा अवरुद्ध टाडे वालिङ् क्षेत्रल लोकल टेलिफोन कलए व्यवस्था सञ्चालित ले। अत्यावश्यकिय सेवाकोरूपल नो क्षेत्रए लागि १२ लाईन टेलिफोन पाल्पाङाई STD/ISD सेवा उपलव्ध जैसिउ ले । आकासवाणी, टि.भि., रेडियोए हकल जिम जिमल आवश्यकतानुसार सञ्चालनल हुडे लेर। पत्रिका तर्फडे विचार साप्ताहिक, समय साप्ताहिक, स्याङ्जा सन्देश पाक्षिक,स्याङ्जा एक्सप्रेस, सत्यदुत साप्ताहिक मितानो स्थानीय पत्रपत्रिका प्रकाशनल हुडे लेर। आर्क हुडे कम्प्युटर तथा ईन्टरनेट सेवाल पनि उल्लेखनिय बृद्धि टाडे ले ।[2]
शिक्षा
editआर्क आआे जिल्लाल सार्वजनिक सन नीजि जैडे प्रा.वि. ५६०, नि.मा.वि. १५८, मा.वि. ९० उच्च मा.वि./क्याम्पस २४० वटा जैडे जम्मा ८३२ संस्थाल १,०८,१११ विद्यार्थीर लाभान्वित टाने केडे लेर भने निरक्षरता घटैने, लैंगिक विभेद हटैने, शैक्षिक गुणस्तरल अभिवृद्धि जैने, विद्यालयराई भौतिक सुधार जैने, निःशुल्क पाठ्य पुस्तक वितरण जैने, राष्ट्रिय छात्रावृत्ति उपलब्ध जैने, मेमा शिक्षा कार्यक्रम सन सामुदायिक वितरण जैने, राष्ट्रिय छात्रावृत्ति उपलब्ध जैने, मेमा शिक्षा कार्यक्रम सन सामुदायिक विद्यालय सहयोग कार्यक्रम मितानो क्षेत्ररल कार्यक्रम केन्द्रीत जैडे सञ्चालनल रैसिउ रङसि ले ।[2]
विद्युत
editजिल्लाला २ न.पा. सन ६० गा.वि.स.र मध्ये आँधीखोला जलविद्युत केन्द्र (बुटवल पावर कं.प्रा.लि.) ङाई १ न.पा. सन १९ गा.वि.स.मा सन नेपाल विद्युत प्राधिकरण स्याङ्जाए १ न.पा. सन २० गा.वि.स.ल जैडे जम्मा २ न.पा. सन ३९ गा.वि.स. ला साढे सत्र हजार ग्राहकरलाई याज सुविधा केडे हुडे ले। ऐजैडे जिल्लाला कूल जिम धुरीए ५३.३२% ए याज विद्युत सेवा उपभोग जैने दैडे नैर ।[2]
धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थलर
editभालुपहाड
edit
स्याङजाला पर्याटकीय तथा मनोरम पो सा भालु पहाड । आओ पोए दृश्यावलकनए लागि दैनिक सयौँ पर्यटक आल हुने डोर । जिल्लाला आन्तरिक तथा शिदार्थ राजमार्गल यात्रा डोने पर्यटक चुसिडे फोटो खिचिने तथा पहाडए दृश्यए मजा लाङने पो सा भालु पहाड। आज नेपाली चलचित्रला गित तथा म्युजिक भिडियोर आल सुटिङ टाने डोआे ।
छाङ्गछाङ्गदी
edit
श्री स्वस्थानी ब्रतकथाल आधारित सतीदेवीए अङ्ग पतन टाआे स्थल, छायां क्षेत्रए रूपल समेत परिचित पवित्र तीर्थ स्थल जिल्ला सदरमुकाम ङाई १८ किलो मीटर दक्षिण सिर्द्धार्थ राजमार्गल ज परि। सुन्दर अनी मनमोहक , सितल बातावरण आला बिशेषता सा। [2]
पंचासे डांडा
editसमुद्र सतहङाई २५१२ मीटरला झेनोल रहिउ जिल्लाए झेनो पो सन बालाचतुर्दशीए दिन मेला लागिने पो सदरमुकामङाई ३० किलो मीटर उत्तर पश्चिमल परि । आआे स्याङ्जा कास्की सन पर्वत जिल्लाए सीमाल तोबो पर्यटकीय पोए रूपल रहिडे ले ।[2]
अन्धाअन्धी दह
edit
चिलाउनेबास गा.वि.स.ल परिने प्रसिद्ध दह सदरमुकामङाई २८ किलो मीटर उत्तर पश्चिमल परि। त्रेतायुगल श्रवणकुमारए अमि अन्धा बाबु आबैलाई तीर्थ घुमैने क्रमल आआे पोल हुडे बाबु आबैलाई चिलाउनेवास अन्तर्गतला अन्धाअन्धी क्षेत्रल नैडे री खिम्ने बाकाई दशरथए शिकारए लागि जताततैङा री सथङडे श्रवणकुमार समाधि क्षेत्रल याज री नैसिउल बाबुआबैलाई री सोइने री खिम्डे बाकाई श्रवणकुमार स्याङ्जा जिल्लाला बाङ्गसिङ्ग गाविसला आर्का वडा नं ८ ल परिने घ्याङ्गसिरी गार्ने पोल केडे री डैडे री घरिने गाग्री डुवैकाई पुलिउ आवाजलाई दशरथए मृगए आवाज सम्झीडे बाण पोकाइ बाणए श्रवणकुमारलाई लागिडे श्रवणकुमारए मृत्यु टाके होकाई राजा दशरथ री लाङडे बाकाई श्रवणकुमारए बाबु आबैए पार पाङ थाहा सन्डे राजा दशरथलाई नङमी पनि जाए बिछोडए पीरए मृत्यु गटाक गार्डे श्राप याडे न्हेबोलो ज नक घर्डे घर्डे सिउ टाकाई होराई पिलङाई दहए उत्पति टाकाई नो दहए मीन अन्धाअन्धी दह रहिने बाआे किम्बदन्ती रहिडे ले। आआे दहलाई स्याङ्जाला प्रसिद्ध नदी आँधीखोलाए मुहान मानिसि ।[2]
श्रवणकुमार समाधि क्षेत्र
editस्याङ्जा जिल्लाला बाङ्गसिङ्ग गाविसला वडा नं ८ ए घ्याङ्गसिरील श्रवणकुमार समाधि क्षेत्र रहिउ सन आआे क्षेत्रल त्रेता युगल अन्धा बाबुआबैलाई घुर्डे घुमिने हुने क्रमल श्रवण कुमारए चिलाउनेवास अन्तर्गतला अन्धाअन्धी क्षेत्रल बाबुआबैलाई नैडे री छोआे बाबुआबैए प्यास मेटैने री खिम्डे बाकाई श्रवणकुमार स्याङ्जा जिल्लाला बाङ्गसिङ्ग गाविसए आर्का वडा नं ८ ल परिने घ्याङ्गसिरी गार्ने पोल केडे री फेला पारिडे री भरिने गाग्री डुवैकाई पुलिउ आवाजलाई दशरथए मृगए आवाज सम्झिडे बाण प्होकाई बाणए श्रवणकुमारलाई लागिडे श्रवणकुमारए मृत्यु टाआे सा, राजा दशरथ री लाङडे बाकाई श्रवणकुमारए बाबु आबैए पार पाङ थाहा दैडे राजा दशरथलाई नङमी पनि जाए बिछोडए पीरए मृत्यु गटाक गार्डे श्राप याडे न्हेबोलो नो ज घर्डे घर्डे यान सिआे, झिन्डे दशरथए भाञ्जा सैसिउ सन अण्धाअन्धीए श्रापए दोश मेटैने होनो घ्याङ्गसिरील यज्ञ समेत जैसिउ गार्ने पाङ रहिडे ले । बाण लागिडे श्रवणकुमारए मृत्यु टाआे पोल होए फुलुप्सिउ आकारल मुर्ती रहिडे ले । भने री भरिउ पोल आर्क पनि रीए रङ्ग घ्यामो रहिउ सन दशरथ बाण प्होने मोसिडे चुसिउ पहरा समेत बाङ्गसिङ्ग गा वि स वडा नं ८ ए घ्याङ्गसिरील रहिउ सन हो पोल आर्क बाला चतुर्दशील घेआे मेला लागिने डोडे नैआे । उक्त क्षेत्रल मन्दिर समेत निर्माण जैसिउ ले। पञ्चासे सन श्रवणकुमार समाधि क्षेत्रल समेत हाल संयुक्त रूपल पर्यटकीय स्थलए रूपल विकास जैने ह्यन टायान डोडे नैआे ।[2]
धार्मिक स्थलर
editस्याङ्जा नुवाकोट
edit
नुवाकोट स्याङ्जा जिल्लाला उच्च मध्य पहाडी भुभाग सा । आआे समुन्द्र सतह ङाई १९०० मि ए झेनोल रहिउ आआे पो स्याङ्जा जिल्लाला पुरानो सदरमुकाम पनि सा। चौबिसे राज्य मध्यला तोबो शक्तिशाली राज्य नुवाकोट प्रकृतिक सुन्दरताल भरिपूर्ण ले। माछापुछ्रे ,अन्नपूर्ण, धवलागिरी ,मनास्लु मिताउ हिमालए सुन्दर अवलोकन डोआे दैसिने होकाई हरियाली बातावरणल घेरिसिउ आआे पो स्याङ्जा जिल्लाला तोबो महत्तोपूर्ण पर्यटक स्थल पनि सा। आआे तोबो धार्मिक स्थल पनि सा। आल रहिउ चण्डी माइए मन्दिरलाई देउताराई पूजाए बिसर्जन जैने मन्दिरए रूपल बुझिसि। आल दशैए बेलाल भाकल अनी पूजाए लागि हुआे भक्तजनराई बिशेष घुइचो टाने डोआे। देवी कालिकाए मन्दिर पनि आला बिशेष मन्दिर सा जोल दशैए नवमी अनी चैते दशैए बेला कालिकालाई खुशी पारिने लागि बली याडे पूजा डोसि। आआे मन्दिरए मुख्य तथा परम्परागत पूजारी रेग्मी थरला रहिडे लेर। भैरबनाथ मन्दिर पारे भन्दा टुप्पाल रहिडे के। भैरवनाथए मन्दिरए पनि आफ्नै बिशेषता लेर। स्याङ्जाला नयाँ सदरमुकाम अनी स्याङ्जा जिल्लाला बिभिन्न पोर आङाई रङो ढुसि। पर्यटकिय हेतुल स्थापना जैसिउ प्याराग्लाइडिङ आर्क बन्द जैसिउ ले। पोखरा ङाई पनि नजिक परिने आआे पो निकै महत्त्वपूर्ण पर्यटकिय स्थल बनिउ ढुआे।
राधा दामोदर आश्रम
editसाँखर गा.वि.स.ल परिने पसिद्ध तीर्थ स्थल सदरमुकामङाई ५७ किलो मीटर दक्षिण पूर्वल परि ।[2]
चण्डीकालीका
editपुतलीवजार न.पा. वडा नं. ८ ला संतौल परि आआे मन्दिर । आआे स्याङ्जाङाई करीब डेढ घण्टा पैदल बारिडे या गाडील पनि बाआे ढुसि । आर्क संतौ सम्म बाने यम कालो पत्रे टाडे ले । आल विभिन्न तिथिरल श्रद्धालु भक्तजनराई घुइचो लागिने डोआे । आआे मन्दिर रमणिय पोल ले । आङाई स्याङ्जा लगाएत विभिन्न पोर होकाई मनोरम हिमाली दृष्यर पनि रङो ढुसि ।[2]
राम्दी घाट
edit
काली गण्डकीए किनारल रहिउ प्रसिद्ध धार्मिक स्थल सदरमुकामङाई ५२ किलोमिटर दक्षिणल परि ।[2]
आलम देवी
editशाहवंशराई कुलदेवीए रूपल रहिउ आलम देवी देशला महत्वपूर्ण धार्मिक स्थल सदरमुकामङाई किलो मीटर दक्षिण पश्चिमल परि। आआे जिल्लाला पर्यटन स्थललाई रङकाई ग्रामीण पर्यटनए दृष्टिकोणल नमूना नांखारए रूपल रहिउ पञ्चमूल सिरुवारी, कोल्मा वराहचौर, नुवाकोट डाञडा सन चित्रे भञ्ज्याङ्ग गा.वि.स.ल रहिउ गह्रौकोटलाई साँस्कृतिक तथा पर्यटकीय स्थलए रूपल लाङसि ।[2] आलमदेबी नेपाली राजाराई कल पूजा डोने स्थल पनी सा।
बुढाकोट
editस्याङ्जा जिल्लाला पारेभन्दा झेनो पहाड बुढाकोट सा । गुरुङराइ बस्ति रहिउँ आआे पहाडए टुप्पाङाई स्याङ्जाला अधिकाङ्श पो, पाल्पा सन पोखरा रङो ढुसि। पहाडए टुप्पाल तोबो मन्दिर ले जोल दशैल विशेष भिड टाए ।[2]एलादी सन माझकोट गा बि स ल परिने आआे डाँडा तोबो पर्यटन आकर्षण केन्द्र सा।
कैलाश गुफा
editआआे गूफा बहाकोट गाविसल परि । किम्बदन्ती अनुसार पौराणीक समयल भगवान महादेव आआे गुफाल हुडे चुसिसिउ दैसिसि। आआे गूफाल बाने २ वटा प्रवेश मार्गर लेर । नो न्हेबोलो करीव ३०० मिटर भित्र पसिकन दैसिसि भने तोबो मार्ग अझै ङाडे बढियाआेन डोडे नैआे नो अन्त्य कटाङ टाए ठ्याक्कै एकिन माले । स्थानिय पाङ अनुसार आलाई तोबो क्हा पसिडे राङभाङ बाडे पुलिउ। आआे गूफा भित्रल आर्कषक देवी देवता सन हाइए य्हा लगाएत भित्रल तोबो छ्याङ छ्याङ डोने पोखरी पनि ले ।[2]