झापा जिल्ला अङ्ग्रेजी Jhapa District) नेपालला पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रए, मेची अञ्चलल परिने अत्याधिक उर्वर तथा घना वस्ती टाआे जिल्ला सा। आआेए उत्तरी भाग पहाडी पर्वतमालाए सजिडे ले भने अतिरिक्त पार भूभाग तराई परिई। विसं २०६८ सालला जनगणना अनुसार आला जनसङ्ख्या ८१,२६५० लेआे। आआे जिल्लाए क्षेत्रफल १६०६ बर्ग कि.मी. रहिडे ले । आआे जिल्लाए पूर्वडे मेची नदीए भारतए पश्चिम बङ्गालसन सिमाना छुटइडे नआे तथा आआे जिल्लाए दक्षिणडे भारतए बिहार रहिडे ले। उत्तरडे इलाम, पश्चिमडे मोरङ जिल्ला रहिडे ले ।आआे जिल्लाल ३३ गाउँ विकास समितिर, ८ नगरपालिकार, ७ संसदीय निर्वाचन क्षेत्रर, १७ इलाकार, एवं १९३४ वस्तीर रहिडे लेर। मी विकास समग्र सूचकाङ्कल तेस्रो पोल रहिउ आआे जिल्लाए सदरमुकाम चन्द्रगढी सा, जो पूर्व पश्चिम राजमार्गए बिर्तामोडङाई १३ कि.मी. दक्षिणल परिई । नेपालला पारेभन्दा धेमो पो केचनाकवल -५८ मी.[1] सन नेपालला पारेभन्दा खेआे पक्की पुल कन्काई (७०२ मी.) पनि आआे जिल्लाल परिई।[2] देशला केन्द्रीय राजनीतिल मुख्य भूमिका डोड हुआे झापा जिल्ला खाद्यान्न उत्पादनए लागि पनि महत्वपूर्ण जिल्ला सा। आला प्रमुख व्यापारिक सहरर बिर्तामोड नगरपालिका, दमक नगरपालिका सनकाकरभिट्टा सार । आआे जिल्लाला प्रसिद्ध पर्यटकीय एवं तीर्थस्थलरल कन्काई धाम कोटीहोम, अर्जुनधारा,जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र, किच्चक वध, केचनाकवल, सतासीधाम, धनुषकोटी धामआदि परिर । झापाला प्रमुख नदी गार्डे कनकाई नदी, बिरिङ नदी, रतुवा नदी मावा नदी, सन मेची नदीलाई सरिसि । [3][4][5]
जिल्लाए नामाकरण edit
ङाडे झापा जिल्लाए पार प्रशासनिक ह्यन मोरङ गोश्वाराए अरङज्याउ। झिन्डे उक्त मोरङ गोश्वारा अजेलका कुमरखोद गाविस अन्तरगत परिने झापा नाङखारल सारिसिके जो नाङखार अजेल पनि कुमरखोद गाविसला झापा बजार मीनए सरिसि। तसर्थ नो झापा नाङखारए मीनङाई कालान्तरल आआे पो (जिल्ला)ला नाम झापा रहिने बाके। झापा जिल्लाला आदिवासी जाति राजवंशीराइराजवंशी पाङल झापाए अर्थ ढकनी लागिने शताब्दीऔं देखिङा वन जंगलङाई ढाकिसिउ वा कुप्सिउ टाकाई आआे पोए मीन झापा अरहिउ गार्ने भनाई रहिडे ले । [6]
भौगोलिक विभाजन edit
- अक्षांश:- २६.२०" ङाई २६.५०" उत्तर
- देशान्तर:- ८७.३९" ङाई ८८.१२" पूर्व
- सिमाना:- पूर्व पश्चिम बङ्गाल (भारत), पश्चिम मोरङ जिल्ला, उत्तर इलाम जिल्ला, दक्षिण बिहार, भारत
- क्षेत्रफल:- १,६०६ वर्ग कि.मि.
- औषत खेआे:- लगभग ४६ कि.मि. (पूर्व पश्चिम)
- औषत चौडाई:- लगभग २९ कि.मि. (उत्तर दक्षिण)
- झेनो:- समुद्री सतहङाई करिब ५८ मिटरदेखि ५०० मिटरसम्म रहिड ले[7][5]
ऐतिहासिक पृष्ठभूमि edit
पृथ्वीनारायण शाहए शासन काल पूर्व मोरङ सन झापाल सेन वंशए राज्य लेआे। सन् १७७३ ल अभिमान सिंह बस्नेत सन सरदार सारथी भण्डारीए नेतृत्वल हुआे फौजए आक्रमण जइडे मोरङ सन झापालाई कब्जा जइकेर। नङा राजा कर्णसेन ढोङडे धरान, विजयपुर केके। सन् १७७४ ल आक्रमण डोडे विजयपुरलाई पनि कब्जाल लाङकेर। अभिमान सिंह बस्नेतए नेतृत्वला फौजए झिन्टा किराँतए उत्तरी सिमाना सन पूर्व तमोर नदीसम्म अधिकार जमइकु। सिंहलिला (फालेलुङ्ग) डाँडाटा री ढलए पश्चिमतर्फ बसोबास डोआेर सनसिक्किम राज्यङाई सतइसिउर लिम्बू जातिर गोर्खालीसन सम्झौता डोडे नेपाल एकिकरणल समाहित टाआे टाडे पृथ्वीनारायण शाहए समयल नेपालला सिमाना पूर्वी पहाडतर्फ सिंहलिला पहाडसम्म सन मैदानतर्फ कन्काई नदी क्षेत्रसम्म फैलिके। सन् १७८३ ल अर्थात् रणबहादुर शाहए शासनकालल नेपालए सिमाना पश्चिमतर्फ कुमाउँ, गढवाल सन पूर्वतर्फ टिष्टा नदीसम्म केेडे लेआे। तर सन् १८१४ ल अङ्ग्रेजराइ बिराटनगर सन रङ्गेलीबीच परिने 'धनपुर' गार्ने पोल सन झापा बजार अजेल कुमरखोद गाविसल आक्रमण डोडे अमि कब्जाल लाङकु बाध्यताबस १८१६ मार्च ४ ल सुगौली सन्धिल हस्ताक्षर डोने नेपाल बाध्य टाके होकाई मेची नदी सदाकाई लागि पूर्वी अन्तर्राष्ट्रिय सिमाना टाने केके।
बतास सन री edit
आआे जिल्लाल मनसुनी बतास सन री ( अर्ध उष्ण सन उष्ण बतास सन री पनि गार्सि) दइसि। गृष्मकालल आला तापक्रम ३२ डिग्री सेल्सियस ङाई ३५ डिग्री सेल्सियससम्म केए भने शीतकालल १५ ङाई १० डिग्री सेल्सियससम्म झरिई। कोई वर्ष अधिकतम तापक्रम ४२ डिग्री सेल्सियस सम्म केआे सन न्यून्तम तापक्रम ८ डिग्री सेल्सियससम्म झरिउ दइसि। वर्षा ऋतुल हिन्द महासागरए बंगालला खाडीङाई हुने मनसुनी बतासङाई आल २७१.७५ मिलि मीटरसम्म वर्षा टाने पनि दइसि। आला बतास सन री खुबै उष्ण सन शुष्क टाने टाकाई स्वास्थ्यए लागि उपयोगी अमाटाडे पनि कृषि ह्यनए लागि उपयोगी मानिसि। ।[5]
जिल्लाला प्राकृतिक विभाजन edit
उत्तर तर्फला भिरालो प्रदेश वा भावर प्रदेश edit
जिल्लाला उत्तरी भागल चुरे क्षेत्रङाई बगिने नदी सन खोलानालाराई बगैडे रैसिउ बलाैटे गम दैसि। जोलाई भावर क्षेत्र पनि गार्सि। उक्त क्षेत्रल बाहुनडाँगी, शान्तिनगर, बुधबारे खुदुनावारी, सुरुङ्गा, सतासीधाम, धरमपुर, तोपगाछी सन लखनपुर गाविस तथा दमक नगरपालिकार परिर। आआे प्रदेशल औषत न्युनतम तापक्रम ५.७ डिग्री सेल्सियस मंसीर तथा पौष महिनाल होकाई पारे भन्दा मस्त औषत तापक्रम ४० डिग्री सेल्सियस जेष्ठ तथा असार महिनाल टाए। ।[5]
दक्षिणङा तराई प्रदेश edit
भावर प्रदेशल हुडे थङो नदीराई आला तटवर्ती जग्गारलाई सिञ्चित जइडे नआे आआे भेगला गम मलिलो ले होकाई आआे प्रदेशल ६५ प्रतिशत भूभाग ओगटिसिउ दैसि। नेपालला पारे भन्दा धेमो पो केचनाकवल समेत आआे पोल ज परिई। आआे तापक्रम मध्यम दैसि जो मस्तल ४० डिग्री सेल्सियस होकाई घटील ०.० डिग्री सेल्सियस टाए। पूर्वङाई हुने मनसुनी बतास महाभारत पर्वत श्रृङखलाल ठक्कर याैडे आल मनसुनी वर्षा टाए । पारे भन्दा मस्त बर्षा असार साउन सन भदाै महिना होकाई कम वर्षा मंसिर महिनाल टाए। आल वर्ष भरीला औषत २७१.७५ मिलिमिटर वर्षा टाए। मेची, निन्दा, बिरिङ, कन्काई, रतुवा सन मावा आआे जिल्लाला प्रमुख नदीनालार सा। मेची नदी नेपााला पूर्वी सीमाना पनि सा भने मावा खोला आआे जिल्लाए पश्चिम सिमाना रहिडे ले। धार्मिक महत्व समेत टाआे जिल्लाला पारे भन्दा घेआेकन्काई नदी जिल्लाए बिच भागङाई बगिडे ले। प्रायः पार नदी नालाराई उद्गम पो महाभारत पर्वत श्रृङ्खला रहिडे ले। नो नदीनालार जिल्लाए मस्त ज पो सिंचित डोडे भारतला बिहार राज्य तर्फ बगिडे बाडे लेर।
झापाला पर्यटकी सन धार्मिक पोर edit
झापा जिल्ला धार्मिक एवं पर्यटकीय क्षेत्रए तोबो धनी जिल्ला सा । झापा जिल्लाला प्रसिद्ध पर्यटकीय एवं धार्मिक पोर निम्न रहिडे लेर ।
कनकाई धाम कोटीहोम edit
कनकाई धाम कोटीहोम पर्यटकीय सन धार्मिक न्हेबोलो ढङ्गङाई पूर्ण टाआे धार्मिक पो सा। झापा जिल्लाए सम्भवत खारलाई कनकाई नदी बगिडे लेर । आआेए कीनाराल रहिउ आआे पोल माघ महीनाए तगते न्हेगते सोँगते घेआे मेला लागिई। आआे अतिरिक्त पनि बाह्रै महीना आल विभिन्न पोङाई हुने मीराई भीड लागिने डोआे। यितानो ज छुट्टो बिर्तामोडङाई उत्तरल रहिउ अर्जुनधाराधाम धार्मिक दृष्टिए झापाला पारेभन्दा प्रसिद्ध पोए रुपल रहिडे ले। आल बाला चतुर्दशी,एवं अन्य विशेष पर्वल मीराई घेआे भीड लागिने डोआे आल चारकुने तोबो पोखरी ले जोए खारल अर्जुनए हाईलाई पनि ज्याइसिउ मूर्ति स्थापना डोसिउ ले आआे पोखरील बाह्रै महीना री बगिरही।
सतासीधाम edit
सतासीधाम झापा जिल्लाला शिवसताक्षी नगरपालिका रहिउ धार्मिक दृष्टिङाई अत्यन्त महत्वपूर्ण स्थलो सा । किम्बदन्ति अनुसार पार्वतीए होए बिहे भगवान विष्णुसन डोने आँटिकाई ढोङडे मोसिसिउ पो गार्डे सतासीधामलाई सरिसिने डोसि ।झीलझीले बजारङाई करिब ४ कि. मी. उत्तर चुरेपहाडए फेदील इलामए सिमानासन जोडिसिउ आआे पोल रहिउ प्राकृतिक मूर्तिराई स्वरुपर,भित्ताट रहिउ हाईए थुन आकारला प्रतीकर, सतासी खोलाए तोबो पो खारला भागल करिब २० मिटरभित्र याक पुलिने गन्धक – री, फेदील रहिउ अन्य मूर्तिराई पनि आआे पो धार्मिक सन प्राकृतिक दृष्टिङाई रोमाञ्चकारी रहिडे ले । सतासीधामल प्रत्येक वर्ष बालाचतुर्दशीए दिन शतबीज छरिने निम्ति दर्शनार्थीराई घुँइचों लागिने डोआे।
जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र edit
जामुनखाडी सिमसार क्षेत्र झापाला कनकाई नगरपालिकाल रहिउ तोबो पर्यटकीय स्थल सा । आल झापा मोरङ इलाम आदि विभिन्न पोङाई हुने मीराई भीड लागि रही । जामुनखाडी सामुदायिक वनए केही भूभागलाई सिमसार क्षेत्र घोषणा डोडे पर्यटकीय क्षेत्रए रुपल विकास डोने सुरु डोसिउ लेआे । विश्वल ज लोप टाडे बाआे अजिङ्गर आला आकर्षण सा । आआे अतिरिक्त अनेक वन्य जन्तुराई आला शोभा बढइडे नैर । आला पर्यटकलाई आकर्षित जइने झोलुङ्गे पुल नौका बिहार एवं आराम डोने पो पोल चौतारोराई निर्माण डोसिउ ले ।
किच्चक वध edit
किचकवध गार्ने पो पृथ्वीनगर गाविसल मेची सन देउनियाँ खोलाए संगमल परिई । आआे पोलाई ऐतिहासिक धार्मिकस्थलए रुपल लाङसि । महाभारतए कथाअनुसार पाण्डवर मत्स्यदेशए राजा विराटए दरवारल गुप्तबास चुसिसिउ अवस्थाल विराटला साला एवं मत्स्यदेशए सेनापति किच्चकए द्रौपदीत कुदृष्टि डोकु । भीमसेनए आआे पाङ चाल डैकु होकाई किच्चकए वध डोकु। नो भीमसेनए कीचकए वध डोसिउ पोलाई कीचकवध गार्सिउ गार्ने भनाई ले ।
केचनाकवल edit
केचनाकवल झापा जिल्लाल रहिउ केचना गा.वि.स.ल परिने केचनकवल नेपालला पारेभन्दा धेमो पो टाकाई आआे पर्यटकीय दृष्टिकोणए महत्वपूर्ण पो रहिडे ले। आआे समुद्री सतहङाई ५८ मी. उचाइल रहिडे ले । आआे क्षेत्रल ४ बिघा जमीन ऐलानी टाआे होकाई अत्यन्त धेमो टाआे कारण वर्षायामल रक जमिडे दलदलल परिणत टाने टाकाई हिउँदाल याज आधारस्तम्भल केआे ढुसि । आआे पो नेपाल भारत सिमानाङाई करिब ५०० मिटर दूरील परिई।
विराट पोखर edit
अनारमनी विर्ताबजार दक्षिण सैनिकमोडङाइ चारपाने गाविस क्षेत्रए रोटा भागसम्मल रहिउ करिब सातवटा पोखरी रहिउ पोलाई महाभारतकालीन कथासन जोडिडे स्थानीय बासिन्दार विराटपोखर गार्ने गार्र।
समयगढ edit
समयगढ त्रिगर्त नरेश सुशर्माए महाभारत समयल राज्य अडोकाई जैसिउ गढर अजेल तोपगाछी गाविस ल रहिडे ले । आआेलाई स्थानीय बासिन्दार सेमेगढ पनि गार्ने गार्र ।
चिल्लागढ edit
चिल्लागढ कन्काई माईए किनाराल अवस्थित चिल्लागढ पोखरीए ऐतिहासिकता अझै प्रष्ट टाडे माले तर नल किराँत जातीराइ आफ्नो पवित्र धार्मिकस्थल गार्डे जाआजा डोने जैडे नैर ।
चन्द्रगढ edit
चन्द्रगढ चन्द्रगढी गाविस ए वडा न. २ ल ६२ बिगाहा जमीनल श्री ३ चन्द्र शमशेर हुडे सैनिक किल्ला कायम जैडे भौतिक रुपल गढ निर्माण जैडे जिमुजा भवन, सिसाए इनार समेत निर्माण जैसिउ अजेल उक्त इनार भग्नावशेषए रुपल दैसि । अजेल उक्त पोल गौशाला सन लक्ष्मी नारायण मन्दिरए निर्माण डोने होकाई आवधिक योजना निर्माण डोडे पर्यटकीय पो निर्माण जैने ह्यनल स्थानीय जनतार, गाविस सन धार्मिक तथा सामाजिक संघसस्था लागिपरिसिउ दैसि। आआे चन्द्रगढए मीनङाई झापा जिल्लाए सदरमुकामए मीम चन्द्रगढी रहिडे बाआे दैसि।
कृष्ण थुम्की edit
कृष्ण थुम्की झापा जिल्लाला बाहुनडाँगी गाविस अनतर्गत परिने तोबो धार्मिक तथा पर्यटकीय स्थल (पो) सा ।
धनुषकोटी धाम edit
धनुषकोटी धाम झापा जिल्लाला कन्काई नगरपालिकाए सुरुङ्गा बजारङाई ३ कि.मी उत्तरल रहिउ धार्मिक स्थल ( पो ) सा ।
दोमुखा edit
दोमुखा झापा जिल्लाला कन्काई नदीए किनारल रहिउ तोबो पर्यटकीय क्षेत्र सा ।[8]
जिल्लाला प्रमुख नदीनालार edit
मावा नदी= edit
मावा नदी झापा जिल्ला सन मोरङ जिल्लाए सीमा नदीए रूपल रहिउ झापाए पश्चिम सीमा टाडे बगिने मावा नदीए उद्गम पो इलाम जिल्ला सा। आआे महाभारत पर्वत श्रृङ्खलाङाई पुलिआे टाकाई आआे वर्ष भरी ज री बगिरही। आआे नदीङाई वर्षायामल सिंचाई सुविधा उपयोग डोसिउ खण्डल झापा जिल्लाला दमक, लखनपुर, लगायत मोरङ जिल्लाला किसानराई पनि फाइदा लाङो ढुर।
रतुवा नदी edit
रतुवा नदी दमक नगरपालिकाए पूर्वी भाग टाडे मावा नदील मिसिने आआे नदीए उपजलाधार १२,४२२ हेक्टर रहिडे ले। भू-क्षयए दृष्टिाङाई उपजलाधार क्षेत्र मध्ये जिल्लाए सोमोलो पोल रहिउ आआे रतुवा नदील वर्षायामल हुने बाढीङाई दमक नगरपालिका, लखनपुर, कोहवरा गाविसए आवादी जग्गा सन बसोबास क्षेत्रलाई हरेक वर्ष क्षति याैडे नैआे। सिंचाईए सुविधाङाई वञ्चित आआे भेगल रतुवा नदीए वर्षाला रीलाई उपयोग डोआे ढुकोन भरमगदुर फाइदा लाङो ढुसी। रतुवा नदी सन मावा नदीलाई दमक नगरपालिका सन लखनपुर, कोहवरा गाविसए दुःख पनि गार्सि।
बिरिङ नदी edit
बिरिङ नदी इलाम जिल्ला उद्गम पो रहिउ बिरिङ नदी खुदुनावारी, बुधबारे, अर्जुनधारा, घैलाडुब्बा, सुरुङ्गा, डांगीवारी, चकचकी सन राजगढ गाविस टाडे भारत प्रवेश डोआे। २०,१५० हेक्टर उपजलाधार क्षेत्रफल रहिउ आआे नदी भू-क्षयए दृष्टिङाई प्राथमिकताए क्रम अनुसार चाराै नम्बरल हुने होकाई वर्षाए बाढी तथा कटानए कारणए बिरिङ नदी आआे क्षेत्रए अभिषाप बनिने केडे ले।
मेची नदी edit
मेची नदी नेपालला पूर्वी सिमाना टाडे बगिने मेची नदी पाँचथर जिल्लाए सिंगलिला (फालेलुङ्ग डाँडा)ङाई उत्पत्ति टाडे पाँचथर, इलाम, झापा टाडे भारत प्रवेश डोआे। निन्दा, हडिया, देवनिया आदि सहायक नदी रहिउ आआे नदील बाढी पहिरो भू-क्षय सन नदी कटानए गम्भिर समस्या उत्पन्न टाडे ले। नेपाल सन भारतए सिमानाए रूपल रहिउ आआे नदीए अमी धार वर्षेनी परिवर्तन डोडे नैने टाकई देशए सिमानाल पनि विवाद हुडे नैने छुट्टो समस्याए रूपल पनि आआेलाई लाङसिउ ले।
कन्काई नदी edit
कन्काई नदी झापा जिल्लालाई पूर्व सन पश्चिम करिब न्हेबोलो बराबरी भागल भासिउ आआे नदीए उद्गम पो इलाम जिल्ला सा। माई, देउमाई, जोगमाई सन पुवामाई मिलिडे जिल्लाला पारे भन्दा घेआे नदीए रूपल परिचित आआे कन्काई नदीए उपजलाधार क्षेत्र १७,९६४ हेक्टर रहिडे ले। भू-क्षयए दृष्टिए जिल्लाला पाँचौं क्रमल हुने सन धार्मिक रूपए अमी बेग्लै पहिचान घुरो नदीए रूपल आआेलाई लाङसि। आआे नदीङाई बैज्ञानिक ढङ्गङाइ नहर हाइडे ६,००० हेक्टर जमीनल नियमित रूपल सिचाई सुविधा उपलब्ध जैसिउ ले। देशला पारेभन्दा खेआे पक्की पुल (७०२ मिटर) आआे नदीए छुट्टो विशेषता सा। ।[5]
झापाला आर्थिक व्यवसायर edit
झापा जिल्लाल अार्थिक व्यवसायए रूपल अनेकौ व्यवसायर रहिडे लेर । आला अधिकांश मीर कृषि पेसाल आत्म निर्भर रहिडे लेर । झापा जिल्ला नेपालला न्हेबोलोधान तथा चीब उत्पादन जइने जिल्ला सा [9]। आला मिर व्यपार व्यवसायल पनि हाडारा ज ङाडे रहिडे लेर ।आआे अतिरिक्त चिया उत्पादन आला मुख्य उत्पादनल परिई [10] । आल माछा ङाने , बाजार ङाने, बाख्रा ङाने, हाई ङाने, होकाई अजेल वर्तमान अवस्थाल जी'र ङाने मुख्य व्यवसाय परिर ।[11]
प्रमुख जातिर edit
झापा जिल्ला बहुजाति बहुपाङ सन विभिन्न संस्कृति तथा रितीरिवाज सन परम्परा मानिने मीराइ बसोबास लेआे जिल्ला सा । आला प्रमुख जाति बाहुन, क्षेत्री, लिम्बु, राई, गुरुङ, मगर, तामाङ, कोचे, मेचे, सतार, धिमाल, थारू, ताजपुरिया, राजवंशी, कामी, दमाई सन मुसलमान जाति रहिडे लेर । जनगणना २०६८ अनुसार आआे जिल्लाल ११० जाति सन ९० पाङला मी'र बसोबास डोसिउ दैसी । हरेक जातिराई यामी संस्कृति परम्परा चाडपर्व आदिए जैकाई आआे जिल्लाल वर्षभरि ज चाडपर्वए रमैआे टाए ।[5]
राजनैतिक विभाजन edit
झापा जिल्लालाई ७ वटा संसदीय निर्वाचन क्षेत्र, १७ वटा इलाका, ८ वटा नगरपालिका सन ३३ वटा गा.वि.स.र ल भासिउ ले ।
गाउँ विकास समितिर edit
- बाहुनडाँगी
- बैगुन्धुरा
- बालुवाडी
- बनियानी
- बुधबारे
- खुदुनाबारी
- चकचकी
- डाँगीबारी
- धाइजन
- धरमपुर
- दुहागढी
- गरामनी
- गौरीगञ्ज
- लखनपुर
- तोपगाछी
- खजुरगाछी
- जलथल
- कोरोबारी
- पाँचगाछी
- महाभारा
- कुमरखोद
- शरणामती
- टाघनडुब्बा
- राजगढ
- घेराबारी
- गोलधाप
- पाठामारी
- केचना
- पृथ्वीनगर
- महेशपुर
नगरपालिकार edit
झापा जिल्ला चित्रग्यालरी edit
-
बिर्तामोड -
धनुषकोटि -
अर्जुन धाराधाम -
किच्चक वध -
दमक झापा -
जामुन खाडी
सन्दर्भ सामग्रीर edit
- ↑ http://www.tourismofficekvt.gov.np/places/kechankawal/%7Cwebsite=http://www.tourismofficekvt.gov.np
- ↑ http://setopati.net/politics/2707/Nepal's-longest-bridge:-An-initiation-into-local-development/%7Cwebsite=http://setopati.net
- ↑ झापा जिल्लाला विवरण
- ↑ धार्मिक एवं पर्यटकीय पोखराको
- ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 epurwanchal.com
- ↑ Neoalikhabar
- ↑ झापा जिल्लाला वस्तूगत विवरण झापा
- ↑ मुख्य धार्मिक तथा पर्यटकीय पो
- ↑ अभियान
- ↑ नेपालला चिया खेतिए इतिहास
- ↑ झापाल जी'र ङासिउ