खोटाङ जिल्ला नेपालला सगरमाथा अञ्चलल परिने तोबो जिल्ला सा। आओ जिल्ला नेपालला पूर्वाञ्चल विकास क्षेत्रला सगरमाथा अञ्चलल अवस्थित तोबो पहाडी जिल्ला सा।
जिल्लाला इतिहास
editएकिकरण जैडे बृहद नेपाल जैनेपूर्व, दुधकोशी ङाइ अरुण सम्मला किराँतीराइ बस्ती टाव माझकिराँत वा खम्वुवान क्षेत्रला मीनए प्रसिद्ध लेव। आव भू-भागला मुख्य प्रशासन चौदण्डीगढीला सेन वंशी राजाङाइ सञ्चालित लेव भने पहाडडेङा जिमु जिमु गढी सन थुमरल किराँती राजाराई राज्य याडोज्याउ। चौदण्डीगढीला सेन राजाए शासनकालल खोटाङ्गला राईलाई स्वशासन याडे यानैव। विभिन्न समयल किराँती राजा सन सेन राजाए विच मतभेद सन कलह टावन अडोज्याउ। आवए फाइदा उठैडे पृथ्वीनारायण शाहए नेपालला एकिकरणए झिन्टाइका समयल आव क्षेत्र तर्त विजय जैडे यानैव।
राणाकालिन समयल नेपाललाई ३५ जिल्लाल विभाजन जैसिउ लेव। आव समयल अजेलका खोटाङए विच भागल परिने साप्सु खोलाए सिमाना जैडे पूर्व ३ नम्वर सन पूर्व ४ नम्वर क्षेत्रला ओखलढुङ्गा सम भोजपुर गौडाए शासन अडोज्याउ। स्थानीय तहल भने मझुवा, आमचोक, खोटाङ्ग, छुलुवार, सावा, दिप्लुङ, चुइचुम्मा, रतन्छा, खाम्तेल, हलेशी सन रावाथुम प्रशासनिक एकाई कायम लेव। विशाल क्षेत्र टाव टाकाई साप्सु दक्षिणल खोटाङ्ग इलाका अदालत सन ऐशेलुखर्क इलाका अदालत स्थापना जैडे न्याय प्रशासनए अतिरिक्त जग्गा रजिस्ट्रेशन जैडे ह्यन पनि डोने थालिसिक ।
बिसं २०१८ साल वैशाख १ गते नेपाललाई १४ अञ्चल सन ७५ जिल्लाल विभाजन जैसिकाइ तत्कालिन खोटाङ्गङाइ रङसिने आम्चोक सन सिक्तेल थुम भोजपुरए रङने होकाई रावा होडेङा क्षेत्र सोलुखुम्बुए रङने होकाई बाँकी क्षेत्र खोटाङ्गए रङने जैडे खोटाङ्गबजारलाई सदरमुकाम जैडे खोटाङ्ग जिल्ला पनि तोबो जिल्ला कायम जैसिके। नोबेला आव जिल्लाए मध्य भागङाइ बहिने साप्सुखोला ङाइ उत्तरडे २३ नांखार पञ्चायत सन दक्षिणडे २२ नांखार पञ्चायत रहिडे लेव। तत्कालिन संविधान बमोजिम तोबो नांखार पाचायतङाइ तोबो जिल्ला सभा सदस्य चुनिउ दैसिने कानूनी प्राबधान टाकाई जिल्ला सभाल स्वतहः साप्सु उत्तरङा बहुमत रहिके। तत्कालिन पहिलो जिल्ला सभाला बैठकए ज खोटाङ्गल रहिउ सरकारी अड्डा अदालत दिक्तेलल स्थानान्तरण डोने सरकारस माग डोने बहुमतल निर्णय डोकु। खोटाङ्गल रहिउ जिल्ला पञ्चायत सन शिक्षा प्रशासन रङने ह्यन वि.सं. २०२० सालल दिक्तेलल सारीडे विधिवत रूपल खोटाङ्ग जिल्लाला सदरमुकाम दिक्तेलल सारिसिके। २०२२ सालल तत्कालिन सरकारए खोटाङ्ग अदालत दिक्तेलल सन ऐशेलुखर्क अदालत सोलुसल्लेरील सारिने निर्णय डोकु भने नो झिन्टाइ खोलिसिउ कार्यालयर क्रमशः दिक्तेलल ज स्थापना टाडे यालेव।
नेपालला संविधान तेस्रो संसोधन २०३२ ए खोटाङ्गला सिमाना पुनः हेरफेर डोने भोजपुर जिल्लाला वोपुङ, भाज्याङ्गखर्क, काहुले तथा सोलु जिल्लाला बाकाचोल, पारा, जलेश्वरी, महेश्वरी, धारापानी, डुम्रे, दुवे, माक्पा, बाङ्गदेल, राखा, ऐंशेलुखर्क, बादेल, दिप्सुङ, लगायत पन्ध्र नांखार पञ्चायत खोटाङ्गल गाभिसिडे अजेलका क्षेत्र तथा सिमाना कायम टाने बाडे अलेव। ऐजैडे बिस्तार टाव क्षेत्र ज अजेलसम्म खोटाङ्ग जिल्ला रहिडे ले।
जिल्लाए नामाकरण
edit
कुनै समयल आव भू-भाग किराँती राजा "खोटे" द्वारा शासित कोटए रूपल लेव होकाई होए मीनङाई खोटाङ्गकोट टाडे "खोटाङ्ग" मीन रहिने अबाव किम्वदन्ती ले। छुट्टो तोबो जनश्रुती अनुशार अजेल खोटाङ बजार रहिउ पो ऐडे होडे प्रशस्त खोटे दाङर दैसिने टाकाई आव क्षेत्रलाई खुटा गार्ने थालिसिके आव क्षेत्रल नो बेला अजेलका खुटा गार्ने पो याज माटाडे अरु मस्त क्षेत्र ओगटिडे अनैव। आव क्षेत्रल नो वेला "हाङ्ग" मीन जैसिउ प्रतापी राजा राज्य अडोज्याउ। होए मीनङाई झिन्डे "खुटाका हाङ्ग" राजा गार्डे "खुटाहाङ्ग" होकाई अन्त्यल "खोटाङ्ग" शव्दए उत्पति टाडे आव जिल्लाए मीन "खोटाङ" रहिने अबाव गार्ने पाङ पनि रहिडे ले।
भौगोलिक अवस्थिति
edit- अक्षांस — २६० ५०’ ङाइ २७० २८’ उत्तर
- देशान्तर — ८६० २६’ ङाइ ८६० ५९’ पूर्व
- औसत झेनो- १५२ मीटर ङाइ ३६२० मीटर सम्म
बतास सन री
edit- औसत हावापानी :– चिसो शितोष्ण सन समशितोष्ण
- औसत तापक्रम :– अधिक्तम ३० ङाइ न्युनतम ५ सम्म
- वार्षिक वर्षा:- १४८ मि.मी. (सदरमुकामल )
केही महत्वपूर्ण डाँडाकाँडा
editमैंयु २०४६ मी., टयम्के ३००५ मी, मेरुङ्ग ३३४३ मी.
रमिते डाँडा मंगलटार, नागी डाडा बिजयखर्क,पन्चकन्या देबि डाडा माला
सदरमुकाम
editसिमाना
editपूर्वडे भोजपुर, पश्चिमडे ओखलढुङ्गा, उत्तरडे सोलुखुम्बु, दक्षिणडे उदयपुर
राजनीतिक बिभाजन
edit- निर्वाचन क्षेत्र संख्या:- २
- इलाका:- १३
- गा.वि.स.:- ७६ छोरम्बु , राजापानी,डाडा नांखार, बतासे, सप्तेस्वर,चिसापानी, फेदि,मंगलटार बिजयखर्क
प्रमुख पर्यटकीय पो
editआव जिल्लाला मुख्य पर्यटकिय पोरल बराहापोखरी, हलेसी महादेवपो, ट्याम्केडाँडा, मेरुङ डाँडा सन सेल्मेडाँडा आदी परिर। आवए साथल हलेसीमलाथुम्की, तुवाचुङ जायजुम, मुढे डाँडा, रूपाकोट डाँडा, मझुवा गढी, ताराखसे डाँडा सन सहदेउ गढी आदि पो पनि पर्यटकीय दृष्टिकोणल महत्त्वपूर्ण पोए रुपल रहिडे लेर।
प्रमुख ताल/ पोखरी
editआव जिल्लाला प्रमुख ताल/ पोखरील बराहपोखरी,छिता पोखरी सन इन्द्रेणीपोखरी मुख्य सा।
प्रमुख व्यापारिक महत्वला पो
editआव जिल्लाल प्रमुख व्यापारिक स्थानरल दिक्तेल बजार,हलेसी, अर्खौले बजार, ऐंसेलुखर्क,बाक्सिला माने भञ्याङ्ग,स्यलगौडे,चिसापानी, सिमपानी,रतन्छा बुइपा पञ्चरदोबाटो माला सन खोटाङ बजार पन्चमी बजार मंगलटार बजार मुख्य सा।
प्रमुख नदीर
editदुधकोशी, सुनकोशी, रावाखोला, सावाखला, साप्सुखोला प्रमुख नदी अतिरिक्त जिल्ला भित्रल बगिने अन्य जिमु जिमु नदीरल,दीखुवा खोला, तावाखोला,टुवाखोला,मेवाखोला, तापखोला,लैकुखोला,बुवाखोला,भानुमतीगंगा ,छेपेखोला खरुवा खोला आदी रहिडे लेर।
विमानस्थलर
edit- मनमाया राई खानीडाँडा विमानस्थल
- लामीडाँडा विमानस्थल
- थामखर्क विमानस्थल