Wp/kip/लमजुङ जिल्ला

लमजुङ जिल्ला नेपालला गण्डकी अञ्चलल परिने तोबो जिल्ला सा। आओ जिल्ला नेपालला पश्चिमाञ्चल विकास क्षेत्र अन्तर्गत परिने गण्डकी अञ्चलला ६ वटा जिल्लारमध्ये तोबो ऐतिहासिक महत्व रहिउ जिल्ला सा।^[1]

परिचय

लमजुङ जिल्ला भौगोलिक रूपल मध्य पहाडी क्षेत्र ङाई उत्तरी हिमाली क्षेत्र सम्म फैलिडे रहिडे ले । नेपालला झण्डै बीच भागल परिने जैविक विविधताए धनी सन पर्यटकीय दृष्टील महत्वपूर्णा आआे जिल्लाए १,६९२ वर्ग किलोमिटर क्षेत्रफल ओगटिडे नैआे । गुरुङ जातिराइ बाहुल्यता रहिउ आआे जिल्ला ऐतिहासिक, धार्मिक तथा सांस्कृतिक महत्वए हिसावल प्रमुख स्थानल रहि । नेपाललाई सरेने संस्कृति माध्यम लोक दोहोरी गीतए उदगम स्थल आआे जिल्लालाई मानिसि । समुद्र सतहङाई ८०० मिटर उचाईल परिने आआे जिल्लाए सदरमुकाम बेसीसहर पृथ्वी राजमार्गल परिने तनहुँ जिल्लाला डुम्रे बजारङाई ४२ किलोमिटर उत्तरल परि । राजनैतिक एवं प्रशासनिक दृष्टिकोणल आआे जिल्लालाई ५२ गाउँ विकास समिति, ११ इलाका सन २ निर्वाचन क्षेत्रल विभाजन जैसिउ ले ।^[2]

नामाकरण

"लमजुङ" शब्द मगर पाङङाई हुआे मानिसि । आआेए अर्थ झेनो, खेआे तथा घेआे पहाड तथा पर्वतराई बनिउ भूमि गार्ने बुझिसि ।^[2]

जनसंख्या

राष्ट्रिय जनगणना २०६८ अनुसार लमजुङ जिल्लाला कूल जनसंख्या १,६७,७२४ जना मध्ये खेपा ७५,९१३ जना सन मेमा ९१,८११ रहिडे लेर ।

ऐतिहासिक पृष्ठभुमि

आआे जिल्लाला उत्तर तथा उत्तर-पश्चिमी झेनो लेकाली प्रदेशल पशुपालन व्यवसायए विकास जैडे प्राचीन समयङाई बसोवास डोडे हुआे गुरुङ तथा घले जातिराई या पाङ, संस्कृति, रहनसहन तथा सामाजिक, आर्थिक तथा राजनैतिक संरचनाए स्थापना डोडे हुआे दैसिसि । सामान्य खोज तथा अनुसन्धानल समग्र जिल्लाए उत्तरी भेग गुरुङ तथा घले जातिराइ सामाजिक तथा राजनैतिक प्रभाव क्षेत्र भित्रल रहिडे लेआे गार्ने जानकारी याडे नैर। जिल्लाला दक्षिणी भेकला टार तथा बेसीरल क्षेत्री, ब्राह्मण, दमाई, कामी, सार्की आदि जातिला मिराई बसोवास डोडे हुआे दैसिसि ।^[2]

सोर्हौं सताब्दील शाह वंशीय राजाए पूर्वज यशोब्रम्ह शाहए लमजुङ जिल्लाल शासन डोडे नैआे । आआेलाई शाहवंशए उद्गम विन्दु मानिसि ।नो बेला भद्र, शान्त तथा इमान्दार जातिए रूपल सरिसिनेमगर जातिलाई राजदरवारए सेवाल नैसिउ सन नोए कारण मगर पाङ एवं भेषभुषा सन संस्कृतिए सामान्य प्रभाव राजदरवार एवं राज्य शासन सञ्चालनल रहिउ पाङलाई कतिपय सामाजिक तथा सांस्कृतिक संस्कार सन परम्पराए पुष्टि पनि डोसिउ दैसिसि ।^[2]

इतिहासल खास जैडे लमजुङला शाहवंशीय शासन समयला इतिहासलाई रङकाई लडाकु, साहसी, वीर तथा विरङ्गनाराई राज्यए रूपल लमजुङलाई लाङसिउ दैसिसि । नो समयल स्याङ्जालाई सिकारी, लमजुङलाई गिद्ध, गोरखालाई गुल सन कास्कीलाई बोकोरोए रूपल इतिहासल उल्लेख जैसिउ दैसिसि ।^[2]

भौगोलिक अवस्थिति

अक्षांश: २८ डिग्रि ३ मिनेट ङाई २८ डिग्रि ३७ मिनेट उत्तर
देशान्तर: ८४ डिग्रि ११ मिनेट ङाई ८४ डिग्रि ३८ मिनेट पूर्व
सिमाना: पूर्व- गोरखा, पश्चिम-कास्की, उत्तर-मनाङ सन दक्षिण- तनहुँ
क्षेत्रफल: १६९२ वर्ग किलोमिटर
पारेभन्दा धेमो पो: ३८५ मिटर (रम्घा गाविस अन्तर्गतला दुईपिप्ले बगैंचा)
पारेभन्दा झेनो पो: ८,१६२ मिटर (मनास्लु हिमाल)^[2]

पश्चिम नेपालला मध्य पहाडी क्षेत्रल अवस्थित लमजुङ जिल्ला १६९२ वर्ग किलोमिटरए भौगालिक क्षेत्रफल भित्र फैलिडे ले। समुद्र सतहङाई ३८५ मिटर झेनोङाई ८१६२ मिटर झेनो मनास्लु हिमशिखर सम्मला धरातलीय झेनोए जैकाई आआे जिल्ला घेआे दैसिसि । अत्यन्त गर्मी बतास री ङाई अति चिसो हिमाली बतास रीए जैकाई जैविक विविधता एवं वातावरणीय विविधताए दृष्टिल आआे जिल्ला निकै प्रसिद्ध पनि ले ।^[2]

आल प्रशस्त नदीनालार बगिर जोए लाखौं किलोवाट विद्युत उत्पादन जैआे ढुसि छुट्टोडे आआे जिल्लाल नीरमसी, पाखनवेद, पाँचऔंले, चिर्राईतो, जटामसी, गुर्जो, सर्पगन्धा, यार्चागुम्वा, कुट्की, सुगन्धवाल आदि वहुउपयोगी सन वहुमूल्य जडीवुटीर दैसिर। हिमाली क्षेत्रल अनेर्कौ वहुमूल्य पत्थर दैसिसिर । दुधपोखरी, बाह्रपोखरी, मेमेपोखरी, घलेगाउँ, घनपोखरा, पुरानकोट, रागिनासकोट, तुर्लुङकोट आदि ज्यादै सुन्दर सन ऐतिहासिक एवं धार्मिक महत्वला पर्यटकीय पोराई जैकाई आआे जिल्लाला आर्थिक सम्भावनालाई अत्यन्त रोट केने मद्दत मिलिडे ले । आआे जिल्लाल यातायात तथा विद्युतीकरणए पनि चाआे सुबिधा केडे ले ।^[2]