Wp/kip/मकवानपुर जिल्ला

< Wp‎ | kip
Wp > kip > मकवानपुर जिल्ला

मकवानपुर जिल्ला नेपालला नारायणी अञ्चलल परिने तोबो जिल्ला सा। आआे जिल्ला कोइ बेला मेची-महाकालीलाई राजधानीस जोडिने रूपल लाङसिज्याउ भने अार्क पृथ्वी राजमार्ग निर्माणए केही ओझेलल परिने बाडे ले। उत्तरडे करिव ६६ कि.मि. खेआे महाभारत श्रृंखला सन दक्षिणडे करिव ९२ कि.मि. खेआे चुरे पर्वत (सिवालिक पहाड)ए घोन्ल आआफ्नो जिल्ला अवस्थित ले। राजधानी प्रवेशए मुख्य मार्गए रूपल परिचित आआे जिल्ला राजधानी काठमाडौं सन ऐतिहासिक जिल्ला ललितपुरस सीमावद्ध टाडे रहिडे ले। त्रिभुवन राजपथ सन महेन्द्र राजमार्ग ए निर्माणए आआे जिल्लाङाइ देशला पूर्व तथा पश्चिम आवागमनलाई अत्यन्त सहज जैडे नैआे आआे जिल्लाला सदरमुकाम हेटौंडाङाइ फाखेल-हुमानेभञ्ज्याङ्ग-फर्पिङ्ग टाडे तुनुजा समयल ज काठमाडौं केने वैकल्पिक मार्ग पनि निर्माण टाडे ले। आआे जिल्ला देशला तेस्रोला घेआे औद्योगिक जिल्ला मध्येल परि। आल मस्त प्राकृतिक मनोरम स्थलर रहिडे लेर। शान्त शीतल वातावरणए जो कोहीएमी मन झेङो ढुआे। चितवन राष्ट्रिय निकुञ्ज सन पर्सा वन्यजन्तु आरक्षणए पनि आआे जिल्लाला केही भूभाग कुब्डे नैआे। सेन वंशीय राजाराई दरबार मकवानपुरगढी (बडा महाराजाधिराज पृथ्वीनारायण शाहए ससुराली पनि), सामारिक दृष्टिल महत्वपूर्ण स्थान चिसापानी गढी, पर्यटकीय स्थल शहीद स्मारक, सराआेए सन सुनगाभाए प्राकृतिक संग्रहालयराई आआे जिल्लाए सौर्न्दर्य अझ बढैडे नैआे। आआे जिल्ला ल नेपालला तोबो याज मानव निर्मित ताल ले जोलाई इन्द्रसरोवर वा कुलेखानी मीनए सरिसि । आआे तालए री ङाई कुलेखानी प्रथम कुलेखानी दितिय सन कुलेखानी तृतीय(आर्क निर्माणाधीन ) ल विद्युत उत्पादन डोसि । जो नेपाल विद्युत प्राधिकरण ए "Backup" ए रूपल रहिडे ले ।

जिल्लाए नामाकरण

edit

आआे जिल्लाए नामाकरण सेनवंशीय प्रतापि राजा मुकुन्द सेनए मिन अप्रभंश टाडे माकन्दपुरङाई अन्तल मकवानपुर टाआे जनश्रुती आल प्रचलित ले।

ऐतिहासिक पक्ष

edit

आआे जिल्लाए सामाजिक, धार्मिक, सांस्कृतिक सन आर्थिक पक्षए व्यवस्थितढंगङाइ ऐतिहासिक अध्ययन टाआे मादैसि। किंवदन्ती सब फाटफुट पुलिउ लेखर अध्ययन डोकाई भने महाभारतकालङाइ ज आआे जिल्ला विभिन्न प्रसंगल हुने डोडे नैआे। वनबासए क्रमल पाँच पाण्डवर आआे जिल्लाल हुडे यालेआे होकाई भीमसेनए हेडम्बा झ्या सैआे सब होए मीनङाई हेटौंडा नामकरण टाआे गार्ने जनश्रुति प्रचलित ले। हेडम्बा झ्याए बहिनी भूटनीस“ग भीमसेनए बिहे टाडे घटोत्कच छोरा जन्मिउ सन होए भूटनीए मिनङाइ हेटौंडाए प्रसिद्ध मन्दिर भूटनदेवी स्थापना डोसिउ पनि जनश्रुति ले।

आआे जिल्लाल आदिवासी जनजातिराई रूपल रहिउ राई (देवास) जातिर दक्षिण पूर्वी बाग्मती नदी किनारए आसपास तीन चार सय वर्षअघिङाई ज बसोबास डोने डोसिउ सन फापरवारी गाविस वडा नं. १ झुरझुरे होराई राजधानी रहिउ गार्सि। नै जैडे ज बेतिनी गाविसल तामाङ्ग जातिराई घिसिङ्ग राजाए दरबार लेआे गार्ने मान्यता सन आर्क आआे जिल्लाल ५० प्रतिशतए हाराहारील रहिउ तामाङ्ग जातिराई बाहुल्य नोए सवुत टाआे ढुआे।

आर्क भन्दा २३ सय वर्ष ङाडे नेपालए भ्रमणल हुकाई चित्लाङ्गल सम्राट अशोक ए पुत्री चारुमती ए स्थापना जैआे चैत्य ङाई लाङडे लिच्छवी कालीन राजा नरेन्द्रदेवलाई राजा प्रमाणित जैने तोबो याज शिलालेख पृथ्वीनारायण शाहए ससुराली अर्थात् मकुन्ददेवए दरवार रहिउ मकवानपुरगढी सन सामरिक हिसाबल महत्वपूर्ण टाडे मोलो तोप रहिउ होकाई उपत्यकाङाई पाखाडे बाकाई जाच जैने सन राहदानी याने तथा राणकालीन भन्सार चौकि चिसापानीगढीए आआे जिल्लाए ऐतिहासिक महत्व सतनाैउ।

भौगोलिक अवस्थिति

edit

मकवानपुर जिल्ला पूर्व पश्चिम खेआे टाडे रहिडे ले। पूर्व साघुरो टाडे पश्चिम तर्फबेलुन फुलिउ म्हाल पलाआे आकारल ले।

  • अक्षांश: २७.१०" ङाई २७.४०" उत्तरी अक्षांश
  • देशान्तर: ८४.४१" ङाई ८५.३१" पूर्वी देशान्तरसम्म
  • क्षेत्रफल: २४२६ वर्ग कि.मि. (नेपालए कूल क्षेत्रफलए १.६५५ भाग)
  • सिमाना: पूर्व काभ्रे सन सिन्धुली जिल्ला, पश्चिम चितवन सन धादिङ्ग जिल्ला, उत्तर काठमाडौंं सन ललितपुर, दक्षिण पर्सा, बारा सन रौतहट जिल्ला
  • पारेभन्दा घेआे गाविस: मनहरी गाविस (क्षेत्रफल २५६.५७ बर्ग कि.मि.)
  • पारेभन्दा जिमु गाविस: कोगटे गाविस (क्षेत्रफल १०.३५ वर्ग कि.मि.)
  • पारेभन्दा मस्त जनघनत्व लेआे गाविस: पदमपोखरी गाविस
  • पारेभन्दा कम जनघनत्व लेआे गाविस: मनहरी गाविस

राजनैतिक विभाजन

edit

मकवानपुर जिल्ला नेपालला मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्र अर्न्तर्गत नारायणी अञ्चलल परि। आआे जिल्लाए सदरमुकाम हेटौंडा सा। २०४३ सालल हेटौंडालाई सदरमुकाम जैसिउ सा। आआे ङाडे भीमफेदी आआे जिल्लाए सदरमुकाम लेआे। मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्रए क्षेत्रीय सदरमुकामए रूपल आआेलाई विकास जैने लक्ष्य नैसिउ ले होकाई क्षेत्रीयस्तरला कार्यालयर आल स्थानान्तरण टाने क्रम बढिडे ले। प्रशासकीय दृष्टिल आआे जिल्लालाई ४ निर्वाचन क्षेत्र, ४३ गाँउ विकास समिति सन १ नगरपालिकाल विभाजन जैसिउ ले।

गाँउ विकास समिति सन नगरपालिका

edit

राईगाउ, फापरवारी, धियाल, वेतिनि, ठिंगन, मन्थली, शिखरपुर, छतिवन, हटिया, हर्नामाढी, चुरियामाई, मकवानपुर गढी, आमभन्ज्याङ्ग, सुकौरा, वुढीचौर, राक्सीराङ, काकडा, सरिखेत, मनहरि, हेटौंडा उपमहानगरपालिका, पदमपोखरी, हाडिखोला, वसामाडि, खैराङ, डाडाखर्क, आग्रा, गोगने, पालुगं, दामन, टिस्टुंग, वज्रवराही, भैसे, नामटार, कालिकाटार, भार्ता, निवुवाटार, भिमफेदी, इपापन्चकन्या, कोगटे, चित्लांगं, कुलेखानी, मार्खु, सिस्नेरी, फाखेल,थाहा नगरपालीका

जनसांख्यिक स्थिति

edit

२०५८ सालला जनगणना अनुसार आआे जिल्लाला कूल जनसंख्या ३,९२,६०४ रहिडे ले जोमध्ये मेमार ४९.२८ प्रतिशत लेर। २०६४ सालला प्रक्षेपित तथ्याङ्क अनुसार आआे जिल्लाला जनसंख्या ४,३८,१०१ अनुमान डोसिउ ले। आआे जिल्लाला औसत बाषिर्क जनसंख्या बृद्धिदर २.२२ प्रतिशत रहिडे ले। जुन ४८ सालला जनसंख्या वृद्धिए तुलनाल ०.३४ प्रतिशतए घटिडे ले। तोबो परिवारल सरदर ५.५२ जना सदस्यर रहिने डोसिउ तथ्याङ्कए सतनाै। जनसंख्याए दृष्टिकोणल पारेभन्दा मस्त जनसंख्या टाआे गाविस छतिवन सा। आआे गाविसला जनसंख्या २१,५२३ ले भने पारेभन्दा कम जनसंख्या लेआे गाविस कोगटे सा जोल १,४२९ जना लेर। हेटौंडा नगरपालिकाला जनसंख्या ६८,४८२ रहिडे ले। नेपालला कूल जनसंख्याए १.७५ जनसाख्यिक योगदान आआे जिल्लाल रहिडे ले।

प्राकृतिक स्वरूप

edit

आआे जिल्ला मध्य पहाडी जिल्ला सा। आला ७५५ भू-भाग पहाडए कुब्डे नैआे। शिशिर यामल पोम वाने २५८४ मिटरए झेनो भू-भाग -दामन गाविसए सिमभञ्ज्याङ्ग सा भने दक्षिणडे समुद्री सतहला १६६ मिटर सम्मला धेमो भू-भाग-राई नांखार गाविसला हात्तीढुङ्गा रहिडे ले। मकवानपुर जिल्ला विभिन्न जात जाति तथा सांस्कृतिक विविधताए साथै पोम वाने पहाडी क्षेत्रङाई समथर मैदानसम्म टाआे आआे जिल्ला जैविक विविधताए दृष्टिल पनि अन्यन्तै धनी रहिडे ले। आआेलाई सुनगाभाए प्राकृतिक म्यूजियमए रूपल पनि सरेआे ढुसी। टुनुजा दूरी तथा जिमुजा भूभागल पनि घेआे वातावरणीय विविधताए श्रृंखला रहिउ भैसेङाई सिमभन्ज्याङ्ग सम्मला झेनोल ९० जाति (जेनेरा)ए सुनगाभा (अर्किड) मध्ये ६२ जाति आआे जिल्लाल दैसिसि।

बतास री

edit

जिल्लाला धरातलीय विविधता संगसंगल आला बतास री पनि निकै विविधता दैसिसि। आला मुख्यतया ३ किसिमला बतास री दैसिसि जोल दक्षिणडे चुरे श्रृंखलाए आसपास उष्ण, नो झिन्टाई क्रमशः उत्तरडे समशीतोष्ण सन शीतोष्ण किसिमला बतास री दैसिसि। आआे जिल्लाल वाषिर्क सरदर २५३५ मिलि लिटर वर्षा टाए। आआे अङ्क नेपालला चेहरापुञ्जी गार्डे सरिसिने कास्की जिल्लाला पोखरा झिन्टा अङ्क सा। चिसो महिनाला पुस माघल न्यूनतम १६.६ डि.से. तापक्रम दैसिसि भने गर्मीयामला बैशाख जेठल अधिकतम ३०.३ डि.से. तापक्रम दैसिसि।

नदी नाला/ताल

edit

आआे जिल्लालाई जलाधारए रूपल चार जलाधार क्षेत्र सन १२५ उप-जलाधार क्षेत्रल विभाजन डोआे ढुसि। चार जलाधार क्षेत्रल बाग्मती, बकैया, राप्ती सन त्रिशुली सा। आआे जिल्लाला ३.२७ प्रतिशत भूभाग नदी, खोला तथा तालए कुब्डे नैआे। जिल्लाला पूर्वी सीमा नदीए रूपल रहिउ वाग्मती नदी, पूर्व मध्यभागङाई शुरु टाडे दक्षिणडे बगिने बकैया नदी, जिल्लाला मध्यभागङाई बगिने राप्ती, पश्चिमी भेगङाई बगिने मनहरी सन पश्चिमी सीमानदी लोथर आआे जिल्लाला प्रमुख नदीर सा। आआे जिल्लाल विद्युत् उत्पादन जैने लागि निर्माण जैसिउ मानव निर्मित इन्द्रसरोवर प्रमुख रूपल रहिडे ले। आआे कुलेखानी आआे मार्खु गाउ विकास समितिला ७ कि.मि. क्षेत्रफलल फैलिडे ले। स्थायी रीए श्रोतए अभाव रहिउ आआे नदीरल वर्षातए समयल बाढीए रूपल प्रशस्त मात्राल री अबगिडे पनि हिउदाल ज्यादै कम री बगिने डोआे।

भू-उपयोग

edit

आआे जिल्लाला कूल क्षेत्रफल २,४४,४५७ हेक्टर मध्ये कृषियोग्य जमीन ६१४८९ हे. -२५.१५%), झांडी, घांसे मैदान ४९६८ हे. -२.०३%), खोलानाला तथा बगर १६७१० हे. -६.८३%), वन क्षेत्र १४४५५८ हे. -५९.१४५), औद्योगिक क्षेत्र १६०७ हे. (०.६६%), निकुञ्ज क्षेत्र १५१२५ हे. (६.१९%) ले। जिल्लाला ७५ प्रतिशत भूभाग पहाडी सन २५ प्रतिशत भूभाग समथर रहिडे ले।

मुख्य पर्वत श्रृंखला

edit

चन्द्रागिरी :फाखेल गाविसङाई टिष्टुङ्ग गाविससम्म महाभारत : बेतिनी गाविसङाई खैराङ्ग गाविससम्म चुरे : राईनांखार गाविसङाई मनहरी गाविससम्म

मुख्य पेशा

edit

मकवानपुर जिल्ला औद्योगिक जिल्लाए मीनल सरेसिडे पनि आला मिराई मुख्य पेशा कृषि ज सा। आला कूल जनसंख्या मध्ये ८२.७% कृषिल सन १७.३५ गैर कृषिल संलग्न लेर। आर्थिक रूपल सक्रिय जनसंख्याए ५३.६% कृषिल सन ४६.९४% जनसंख्या गैर कृषि पेशाल संलग्न लेर।

जात जाति

edit

मकवानपुर जिल्ला बहुजातीय सन बहुभाषिक जातजातिराई तोबो फूलबारी सा। आआे जिल्ला तामाङ्ग जातिराई बाहुल्य टाआे जिल्ला सा। आला ४७.३% तामाङ्ग लेर। ७०% भन्दा मस्त जनजातिराई बसोबास रहिडे ले। तामाङ्ग जाति झिन्टाई दोस्रो स्थानल ब्राम्हण(१४.९%), तेस्रोल क्षेत्री (१०.६%), चौथोल नेवार (६.८%), पाँचौल मगर (५.०१%) सन छैठौंल चेपाङ्ग (३.८%) आदि विभिन्न जातजाति प्रमुख रूपल रहिडे लेर। दलित जातिर करिव ७% लेर। जातीय विविधताए धनी आआे जिल्लाल अन्य जिल्लाल मालेआे सन लोपोन्मुख अवस्थाल केआे वनकरिया जातिए पनि बसोबास ले।

धर्म

edit

आआे जिल्लाल विविध धर्म सन सम्प्रदायला मीर बसोबास डोर। तामाङ जातिए वाहुल्य रहिउ टाडे पनि हिन्दू धर्म मानिनेर मस्त रङसिर भने क्रिश्चियन सन इस्लाम धर्म मानिनेर न्यून रहिउ दैसिसि। आआे जिल्लाला हिन्दूधर्मावलम्वीर ४९.३६% लेर भने बौद्ध धर्म मानिनेर ४७.६३% लेर। क्रिश्चियन सन इश्लाम धर्मावलम्वीर क्रमशः २.०७ सन ०.३२ प्रतिशत रहिउ तथ्याङ्कङाई रङसि।

धार्मिक स्थल

edit

मकवानपुर जिल्लाला धार्मिक मठ मन्दिरर उल्लेख्य रूपल लेर। हेटौंडा उपमहानगरपालिका क्षेत्र भित्र भूटनदेवी, भुवनेश्वर महादेव, पुण्य क्षेत्र रहिडे लेर भने मकवानपुरगढी गाविसल मनकामना मन्दिर सन वंशगोपालए मन्दिर रहिडे ले। चुरियामाई गाविसल चुरियामाईए सन भैंसे गाविसल त्रिखण्डी महादेवए मन्दिर प्रसिद्ध लेर। नैजैडे दामन गाविसल ऋषेश्वर सन इन्द्रायणी माईए मन्दिर ले भने बज्रबाराही गाविसल बज्रबाराही, नामटार गाविसल स्यार्सेकालिका, चित्लाङ्ग गाविसल शिवालय,हेटौंडा -९, चौधघरेल शीर्षक लिंङ्करहिउ कुष्माण्ड सरोबर त्रिवेणीधाम (मुक्तीनाथ झिन्टाई १०८ धारा रहिउ नेपालला तोबो प्रसिद्ध धार्मिक एंव पर्यटकिय स्थल) साथै चिसापानी गडि ल बटुक भैरव ए प्रसिद्ध मन्दिर ले । आआेए अलावा तामाङ बाहुल्य क्षेत्रल गुम्बा बौद्ध घ्याङ आदि प्रख्यात मठ मन्दिर तथा देवालयर लेर।

प्रमुख बजार केन्द्रर

edit

समाज सन जनसंख्याए विकासए क्रमस ग्रामीण क्षेत्ररल ग्रामीण जनताराई आवश्यकताए वस्तु तथा सेवार सन स्थानीय स्तरल उत्पादन टाआे वस्तु तथा सेवार लङने यने उद्देश्यए विभिन्न ग्रामीण क्षेत्ररल बजार केन्द्रर स्थापना सन विकास टाडे बाआे दैसिसि। ऐजैडे स्थापना सन विकास टाआे बजारर हेटौंडा, भीमफेदी, मनहरी, लोथर, छतिवन, फापरवारी, चौघडा, पालुङ्ग (ओखरेबजार), सा। नैजैडे भैंसे, दामन (शिखरकोट), हटिया (चिसापानी), बसामाडी (बस्तीपुर), बज्रबाराही (सरस्वती बजार), मार्खु, कुलेखानी, नामटार, हर्नामाडी आदि पनि क्रमशः बजारउन्मुख गाविसर सा।

स्वास्थ्य

edit

आआे जिल्लालाई मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्रला सदरमुकामए रूपल विकास जैने ह्यन स क्षेत्रीय अस्पताल निर्माण जैने नीतिगत निर्णय टाडे खेम्डे ले। आर्क आआे जिल्लाल ५० शैयाला तोबो जिल्ला अस्पताल, प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र ४, स्वास्थ्य चौकी १ सन उपस्वास्थ्य चौकी ३१ रहिडे ले। आयुर्वेदिक औषधालय न्हेबोलो लेर। आआे जिल्लाल शिशु मृत्युदर प्रति हजार ६४ जना सन बालमृत्युदर ९१ जना रहिउ दैसिसि। कुल प्रजनन् दर प्रति मेमा ५.१ ले भने परिवार नियोजनए सेवा लाङने व्यक्ति ३९% याज रहिडे लेर।

शिक्षा

edit

२०४८ सालला तथ्याङ्क अनुसार आआे जिल्लाला साक्षरता प्रतिशत ३८.४% रहिउल २०५८ सालला जनगणना अनुसार आआे दर बढिडे ६३.४% केडे ले। मेमा साक्षरता प्रतिशत ५३.९% लेर भने खेपा साक्षरता ७२.६% रहिडे ले। आआे जिल्लाल मस्त साक्षर टाआे गाविस हर्नामाडी (६१.२८%) सा भने पारेभन्दा कम साक्षर लेआे गाविस भार्ता (१४.७६%) सा।

कृषि तथा पशु

edit

कृषि पेशाल ८२.७% जनता संलग्न रहिउ आआे जिल्लाल २५.१५% भूभाग कृषि क्षेत्रए याज कुब्डे नैआे । कृषि भूमिए ३७.२८% ल बर्षभरी सन मौसमी सिंचाई सुविधा केडे ले। भूबनोटए आधारल आआे जिल्लालाई मध्य पहाड सन भित्री मधेशए रूपल वर्गीकरण डोआे ढुसि। महाभारत पर्वत श्रृंखलाए उत्तरी भेगल परिने झेनो भूभागङाई वेशी फाँटसम्मला चिसो भागल खासजैडे बेमौसमी तरकारी, आलु, हिउंदे फलफूल, सुन्तला जातला फलफूलए लागि उपयुक्त बतास री ले भने मेल्ला पहाडी भेगल अगौटे तरकारी, आलु तथा खाद्यान्न उत्पादनए लागि उपयुक्त मानिसि। नैजैडे चुरेपर्बत सन महाभारत पर्वत श्रृंखला खारला त चौथाइ समथर भूभागल न्यानो बतास री टाआे कारण अगौटे तरकारी, आलु तथा खाद्यान्न उत्पादनए दृष्टिल उपयुक्त मानिसि। आआे जिल्लाल उन्नत जातला हाई, भैंसी सन बाख्रा पालन व्यवसाय क्रमिक रूपल बढिडे बाआे दैसिसि भने वंगुर, भेडा सन बास्जा पालन ह्यन भने क्रमशः घटिउ रङसि। पशुजन्य उत्पादनमध्ये हाइनुन वाषिर्क १३४१.३ मे.टन, स्याकरी २९५.१ मे. टन सन बाजुरी ४१०७५९.१ गोटाए बढिडे ले भने ङ्हा उत्पादनल खासै बढिउ मारङसी पशुजन्य उत्पादन सन जनसंख्याए तुलना डोकाई त वर्षल तोबोए भागल हाइनुन १२३.९७ लिटर, स्याकरी १९.०९ किलो, बाजुरी १४.२६ गोटा सन ङ्हा ७७.६८ ग्राम परिने हुइ। जिल्ला कृषि विकास कार्यालयए जिल्लाला ६ वटा सेवा केन्द्र सन ७ वटा उपसेवा केन्द्र मार्फ सेवा पुरैडे नैआे भने जिल्ला पशुसेवा कार्यालयए ६ वटा सेवाकेन्द्र सन १० वटा उपसेवा केन्द्र मार्फ सेवा पुरैडे नैआे।

राष्ट्रिय राजमार्ग

edit

त्रिभुवन राजपथ -चुरे-सोप्याङ खण्ड) ११० कि.मि. महेन्द्र राजमार्ग -चुरे-लोथर खण्ड) ४७ कि.मि. जिल्ला सडक अवस्थाक) हेटौंडा-भीमफेदी २३ कि.मि. ख) हटिया-राईगाउँ ६५ कि.मि. ग) कुन्छाल-कुलेखानी १८ कि.मि. घ) भीमफेदी-कुलेखानी-फाखेल-काठमाडौंं ५३ कि.मि. ङ) चुनिया-नामटार २० कि.मि. -८ कि.मि. मोटर चलिने) च) दामन-डांडावास १० कि.मि. छ) सामरी-आमभञ्ज्याङ्ग ६ कि.मि. ज) कान्तिराजपथ -हेटौंडा-ठिंगन) ४२ कि.मि. -३० कि.मि. मोटर चल्ने) झ) पशुपतिनगर-मकरी भुन्द्रुङ्ग टा“डी-सान्नानीटार १८ कि.मि. -१० कि.मि. मोटर चल्ने) ञ) कुलेखानी-सिस्नेरी-छैमले ३० कि.मि. ट) चुच्चेखोला-फुर्केचौर १३ कि.मि. ठ) पिप्ले-कुर्ले १२ कि.मि. (६ कि.मि. मोटर चलिने) ड) टौखेल-चित्लाङ्ग-चन्द्रागिरी १५ कि.मि. ढ) घट्टेदोभान-चखेल-देउराली-मातातिर्थ १० कि.मि.(५ कि.मि. मोटर चलिने)

नगर सडक

edit

कालोपत्रे सडक ५६.६२ किमि -राजमार्ग सहित) ग्राभेल सडक ४८.४५ किमि कच्ची सडक ७० किमि गोरेटो यम २९ किमि कंक्रिट सडक १२.५५ किमि सडक केआे नपा/गाविस संख्या - ३४ वटा सडक माकेआे गाविस संख्या - १० वटा

रोप-वे

edit

हेटौंडा - टेकु - ४२ कि.मि. -आर्क बन्द)

विद्युत् उत्पादन

edit

कुलेखानी प्रथम ६०,००० कि.वा. कुलेखानी दोस्रो ३२,००० कि.वा. कुलेखानी तेस्रो १५,००० कि.वा. -निर्माणाधिन) पूर्ण विद्युतीकरण टाआे गाविस/नपा संख्या ३४.१० प्रतिशत, १५ गाविस) आंशिक विद्युतीकरण टाआे गाविस संख्या ३४.१० प्रतिशत, १५ गाविस) विद्युतीकरण टाने बाँकी गाविस संख्या ३१.८० प्रतिशत, १४ गाविस)

सञ्चार

edit

सञ्चारए हिसाबल आल खासै परिवर्तन मारङसि । टेलीफोन सुबिधा नगरक्षेत्रल याज सिमित टाकाइ ग्रामिण तथा शहरोन्मुख क्षेत्रल ईन्टरनेट सुबिधा माले । तर अजेल तार रहित ईन्टरनेट सन मोबाइल फोन सुबिधा जिल्लाला मस्त लेखा क्षेत्रल उपलब्ध ले साथै रेडियो हरेक जसो पोल थैआे ढुसि होकाई टेलिभिजन पनि स्याटेलाइट प्रविधि मार्फत हरेक पोल रङो ढुसी ।

रेडियो

edit

आआे जिल्लाल उपत्यका पाखाङा पहिलो ब्यबसायिक रेडियो मनकामना एफएम खुलिउ टाडे पनि खुलिउ छ बर्ष झिन्टाई २०६२ सालल बन्द टाके आर्क रेडियो सरोबर ९२.५ मेगाहर्ज,पलुंग एफएम, हेटौडा एफएम ,प्रतिध्वनि एफएम,थाहा एफएम,मकवानपुर एफएम,शक्ति एफएम,निकाश एफएम,आकाश गंगा एफएम आदि लेर .

रेडियो सरोबर ९२.५ मेगाहर्ज

edit

रेडियो सरोबर ९२.५ मेगाहर्ज मकवानपुरला २४ सैँ घण्टा प्रशारण टाने प्रतिष्ठित एफएम सा । गगन मिडिया प्रा.लिए सञ्चालन जैआे आआे रेडियोए अध्यक्ष चर्चित साहित्यकार तथा पत्रकार श्री आनन्दराम पौडेल ले । मकवानपुर जिल्लाला प्रतिष्ठित महानुभावराई संचालनल रैसिउ टाकाई रेडियो सरोबर फरक शैलील प्रशारण टायान डोआे ।

सुरुवातल रेडियोए स्टेशन म्यानेजर तथा प्रधान सम्पादकए जिम्मेवारी श्री गिरिजा अधिकारीए सम्हालिउ रेडियोल आर्क चन्द्र घलान स्टेशन कोअर्डिनेरए रुपल ले । २०७१ साल भदौ १ गतेङाइ परीक्षण प्रशारण आरम्भ टाआे आआे एफएमए नेपाल सरकारए प्रवक्ता, सूचना तथा सञ्चारमन्त्री डा. मिनेन्द्र रिजालए २०७१ फागुन २ गते बिधिवत उद्घाटन डोडे अनैआे । मकवानपुरला तोबो याज हास्यब्यङ्यात्मक तथा समाचारमूलक एफएमए रुपल परिचित रेडियो सरोबर हेटौैंडा-४ ल रहिउ नारायणी मल(बिजनेस कम्प्लेक्स)ए पारेभन्दा रोटा तलाल अवस्थित ले । मकवानपुरला अधिकांश क्षेत्रसहित आसपासला जिल्लाल आआे रेडियो थैआे ढुसिने ले।

पत्रपत्रिका

edit

आआे जिल्लाल कुराकानी साप्ताहिक ,प्रयास साप्ताहिक आदि सुरुल चर्चित टाके। झिन्डे हेटौडा संदेश दैनिक ,नारायणी दैनिक,हेटौडा टुडे ,अभ्याश ,प्रदेश,सझाकुरा,थाहा संदेश,शान्ति आब्हान ,समृद्ध समाज आदि दैनिकर संचालनल लेर। निताउ ज उपत्यका पाखाङा पहिलो पारे भन्दा घेआे रंगिन पत्रिका सबथोक साप्ताहिक समेत आआे जिल्लाङाई संचालनल ले। बिगत १० वर्ष ङाई मकवानपुरला सक्रिय पत्रकार एवम नेपाल पत्रकार महासंघ मकवानपुरला उपाध्यक्ष गिरिजा अधिकारीए प्रकाशन÷सम्पादनल साम साप्ताहिक पनि प्रकाशन टायान डोडे नैआे ।

पत्रकार

edit

आआे जिल्लाला प्रथम पत्रकार न्हुच्छेमान श्रेष्ठ सा। कृष्णराम परियार,कौशल पाण्डे ,नवराज शर्मा ,प्रताप बिस्टआदि पुराना पत्रकारर सा। राममणि दाहाल ,महेन्द्र श्रेष्ठ ,गिरिजा अधिकारी,देवराज रिमाल झिन्टा पुराना पत्रकारर सा निताउ ज भानुभक्त आचार्य,रामकुमार एलन,रामशरण पुडाशैनी,देवराज पन्त,राजन दाहाल केहि पुराना तथा सन्तोष न्यौपाने ,सम्झना कार्की ,खेम बोलखे ,उज्ज्वल चौलागाईं,रिपेश ऋद्धि दाहाल ,पुर्णिमा गोले ,सबिन न्यौपाने,,प्रकाश दाहाल ,रुपेश दुलाल,नरेन्द्र सापकोटा,सुनिल खड्का ,प्रेम दाहाल,कृष्ण सरु ,सरिता दाहाल, अशोक सुजन श्रेष्ठ, चन्द्र घलान ,जिबराज बख्रेल, धर्मेन्द्र दाहाल,सुरेश श्रेष्ठ ,आदि पत्रकारर सक्रिय लेर।

दूरसञ्चार

edit

मोवाईल हेनपा सन २२ गाविस -प्रिपेड ९५००, पोस्टपेड ६५०) सिडिएमए ३७ गाविस/नपा -प्रिपेड ९८६, पोस्टपेड १०७६) टेलिफोन सुविधा उपलब्ध गाविस/नपा संख्या ४० टेलिफोन सुविधा उपलब्ध मालेआे गाविस संख्या ४ -ठिंगन, बेतिनी, मंथलि, इपा)

हुलाक

edit

जिल्ला हुलाक १ वटा इलाका हुलाक ११ वटा अतिरिक्त हुलाक ३४ वटा काउण्टर हुलाक १ वटा

सन्दर्भ सामग्रीर

edit

पाखाङा लिङ्कर

edit

आआे पनि रङच्योके

edit
  1. मेची
    1. झापा
    2. इलाम
    3. पाँचथर
    4. ताप्लेजुङ
  2. कोशी
    1. मोरङ
    2. सुनसरी
    3. भोजपुर
    4. धनकुटा
    5. तेह्रथुम
    6. संखुवासभा
  3. सगरमाथा
    1. सप्तरी
    2. सिराहा
    3. उदयपुर
    4. खोटाङ
    5. ओखलढुङ्गा
    6. सोलुखुम्बु
  4. जनकपुर
    1. धनुषा
    2. महोत्तरी
    3. सर्लाही
    4. सिन्धुली
    5. रामेछाप
    6. दोलखा
  5. बाग्मती
    1. काठमाडौं
    2. भक्तपुर
    3. ललितपुर
    4. धादिङ
    5. काभ्रेपलान्चोक
    6. नुवाकोट
    7. रसुवा
    8. सिन्धुपाल्चोक
  6. नारायणी
    1. बारा
    2. पर्सा
    3. रौतहट
    4. चितवन
    5. मकवानपुर
  7. गण्डकी
    1. गोरखा
    2. कास्की
    3. लमजुङ
    4. स्याङ्जा
    5. तनहुँ
    6. मनाङ
  8. लुम्बिनी
    1. कपिलवस्तु
    2. नवलपरासी
    3. रुपन्देही
    4. अर्घाखाँची
    5. गुल्मी
    6. पाल्पा
  9. धवलागिरी
    1. बागलुङ
    2. म्याग्दी
    3. पर्वत
    4. मुस्ताङ
  10. राप्ती
    1. दाङ
    2. प्युठान
    3. रोल्पा
    4. रुकुम
    5. सल्यान
  11. भेरी
    1. बाँके
    2. बर्दिया
    3. सुर्खेत
    4. दैलेख
    5. जाजरकोट
  12. कर्णाली
    1. डोल्पा
    2. हुम्ला
    3. जुम्ला
    4. कालीकोट
    5. मुगु
  13. सेती
    1. कैलाली
    2. अछाम
    3. डोटी
    4. बझाङ
    5. बाजुरा
  14. महाकाली
    1. कन्चनपुर
    2. डडेलधुरा
    3. बैतडी
    4. दार्चुला