Wt/zea/mond

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands mont en Oudnederlands munt van Oergermaons *munþaz. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *mn-tos, afgeleide van wortel *men- 'uutsteke'. De *-þ- in 't Germaons is vreêmd: 'n Indo-Europese *t oor wè meêsta 'n Germaonse *þ, mae noe net nie in dit achtervoegsel.

Van mūth, d'n Oudvriese vurm van dit woôrd, komt 't pleknaem-achtervoegsel -mu(je) in Sint Anna ter Mu en Erremu.

Omschrievienge

mond m

• Openienge in 't 'oôd om mee te praoten, te aesemen, te eten en te drienken, veraol van mensen en soms van paeren gezeid.

Uutspraek

[mɔnt]

Verbugienge

monden meêrvoud, mondje verkleinwoord

Saemenstelliengen

mondebakkes mondeliengs mond-en-klauwzeêr mond-en-klauwzweêr

mondfiole mond'arpe mondjevol mondmeziekje

mondsmaeke mondspoelienge mondstik mondurgel

Uutdruksels

• ʼn zoete mond, 'n babbelaertje of zoetig'eid in 't algemeên
• ʼn Mondje drienke, 'n mondjevol, 'n bewiesje, eên slokje uut 'n ander z'n glas
• ʼn Mond as 'n 'oôischure, as 'n ovengat
• ʼIe steek (slae) z'n mond overal in, 'ie moei z'n eige mee aolles
• Je mond ergest mee spoele, wat deuvertelle, klesse over iemand/iets
• Je mond 'ang vee te lank, je praot te vee (soms ok: je zeit diengen die je vò je 'ouwe moet)
• Z'n mond bie 'm 'ebbe, nie te verlege weze om wat te zeien
• Z'n mond stae dwas, 'ie durft 't wè te zeien (op Goeree en Flakkee dikkels ontkennend, in juust dezelfde beteikenisse!)
• Iemand z'n mond opebreke, toet praoten dwienge
  • Breek mien de mond nie ope, praot me d'r nie van, je wil vast nie 'ôre wat-a'k 'iervan vinde
• ʼn Mond geve, onstrant weze
• ʼk Ao 't in m'n mond, ʼt Lag in m'n mond, 'k wou 't zeie (mae iemand was mien vò of 'k 'ieuw 't vò m'n)
• ʼt Staet in z'n mond beschreve, 'ie zeit 't vreêd dikkels
• Eêntje op z'n mond praote, zeie wat 'n 'ôre wil
• Wat uut je mond laete vaolle, j'n eige laete kenne deu wat te zeien

Varianten

• moend, moengd Menheêrse en omgevienge

Ontlêniengen in aore taelen

• mond, mon, mun, mont Neger'ollands
  • mon Maegdeneiland-Creooliengels
• mont Skepi

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 👄
• Afrikaons: mond
• Araobisch: فَم‎‎ (fam) m, خَشْم‎ (ẖašm) m, فُو‎ (fū) m
• Chinees (Mandarijn): 嘴 (zuǐ), 口 (kǒu), 嘴巴 (zuǐbā)
• Duuts: Mund m
• Esperanto: buŝo
• Frans: bouche v
• Westerlauwers Vries: mûle g
  • Hindeloopers: mûnd g
  • Terschelliengs: mule
  • Schiermonnikoôgs: mule v
• 'Ebreêuws: פֶּה‎ (pe) m
• Hindi: मुँह (mũh) m, मुख (mukh) m
• 'Ollands: mond, mongd (o.m. Katwieks), môend (Volendams) g
• Iengels: mouth

• Italiaons: bocca v
• Japans: 口 (くち, kuchi)
• Latijn: ōs o
• Limburgs: móndj (Midden-Limburgs), mónd (Noôrd- en West-Limburgs), mónk (Zuudoôst-Limburgs en Tegels), moond (Mestrichts) m
• Nederlands: mond m
• Nedersaksisch/Platduuts: mond, moond, Mund m
• Oudgrieks: στόμα (stoma) o, μάσταξ (mastax) m
• Portugees: boca v
• Russisch: рот (rot) m
• Spaons: boca v
• Stasvries en verwanten: mon, môn, mônd g
• Swahili: kinywa kl. 7,8
• West-Vlaems: mond m

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 600-1

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 169

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'mond'