Etymologie edit
Over Oudnederlands watar van Oergermaons *watōr, uutendelienge van Oer-Indogermaons *wódr̥.
Omschrievienge edit
water o, ʼn ienkelde keêr v
- waeter as zuvere stof (in dien tied: eên van de vier of vuuf elementen)
- waeter as natuurlijke vloeistof
- waeterloôp
- ielke van de vier lichaemssappen volgens d' ouwe leêr
- waeterzucht
Uutspraek edit
/waː₂tər/
Verbugienge edit
| nv. | ienkelvoud | meêrvoud |
|---|---|---|
| nom. | twater | die watere |
| gen. | des waters | der watere |
| dat. | den wat(e)re | den wateren |
| acc. | twater | die watere |
verkleinwoôrd waterkijn, weterkijn (oôstelijk)
Spelliengs- en dialectvarianten edit
Saemenstelliengen edit
Afstammeliengen edit
- waeter, waoter Zeêuws
- watǝr, watu, watǝ, water, waeter, wolter Neger'ollands
- water Berbice-Nederlands
- water Sranantongo (nie zeker, kan ok uut 't Iengels komme)
- wáta Saramaccaons
- water Nederlands
- water, waoter Limburgs
- wati Middelfrans
Bronnen edit
- Vroegmiddelnederlands Woordenboek
- Middelnederlands Woordenboek
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'water'
Etymologie edit
Over Vroegnieuwnederlands waeter, Middelnederlands water en Oudnederlands watar van Oergermaons *watōr, uutendelienge van Oer-Indogermaons *wódr̥.
Omschrievienge edit
water o
- waeter (in aolle betêkenissen)
- tieje (zòwè d'n opkommende vloed as de wisselienge van 'oôg en laeg waeter) Surinaoms-Nederlands
- 'n tied van zes ure, d'n tied tussen tweê kêriengen van 't tieje Surinaoms-Nederlands
Uutspraek edit
- [ʋaːtər], [ʋaːtəɻ], [ʋaːtəʀ] (in Nederland)
- [β̞aːtər] (in Belgen)
- [waːtər] (in Surinaome)
- [β̞aːtəʁ] (Limburgs-Nederlands)
- [vãːtər] (Fries-Nederlands)
Verbugienge edit
meêrvoud wateren of waters, verkleinwoôrd watertje
Uutdruksels edit
- In het water vallen, nie deugae
- Dat kan al het water van de zee niet afwassen, die schande is nie zòmae uutgewist
- Er moet nog veel water door de Rijn stromen, 't zal nog wè 'n stuitje diere
- Het water loopt hem langs de rug, 'ie werk z'n eigen in 't zweêt
- Het water loopt mij in de mond
- Het water staat hem tot de lippen, 'ie ei 't vreêd moeilijk
- Het water stroomt altijd naar zee, rieke lui kriege makkelijk nog meêr
- Hij kijkt of hij water ziet branden, 'ie kiek glad verbaesd
- Hoog water hebben, 'n stik bloôt beên tussen schoeë en broek over'ouwe
- Ik voel het aan mijn water
- Iets boven water halen
- Hij is in alle wateren gewassen, 'ie is vreêd ervaere, ei vee gezieë
- In troebel water vissen, vòdeêl prebêre t'aelen uut 'n warrige kwestie
- Onder water kijken, onder waeter kieke, de code achter tekst op je computerscherm inzieë
- Op water en brood zitten, gevange weze mee 'n streng beleid
- Stille wateren hebben diepe gronden, mensen die-a nie vee praote, kunne nog vee te vertellen è
- van het zuiverste water, 'n echte(n)
- Water bij de wijn doen
- Water en vuur zijn, 't tegendeêl van mekaore weze
- Water naar de zee dragen, zinloôs werk doeë
- Zo vlug als water
Synoniemen edit
- tij (bet. 2, in Surinaome ok bet. 3)
Aore spelliengen edit
Afstammeliengen edit
- Ziet ok bove bie Middelnederlands
Bronnen edit
- J. van Donselaar, Woordenboek van het Surinaams-Nederlands, Muiderberg, 1989, en J. van Donselaar, N. van der Sijs (red.), Woordenboek van het Nederlands in Suriname van 1667 tot 1876, Amsterdam, 2013; 'ier saemen in 'n pdf
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'water'
- Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 962-5
Etymologie edit
Van burgerlijk Zeêuws waoter.
Omschrievienge edit
water
Uutspraek edit
[ˈwater]
Bronnen edit
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'water'
- Ian E. Robertson, (1989), "Berbice and Skepi Dutch" in: Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 3-21 (DBNL)