Wt/zea/aeseme

Zeêuws

Etymologie

Afgeleid van aesem, dienkelijk onder 'oôg-'Ollandsen invloed. Dit kom van 't Middelnederlandse asem, 'n bievurm van adem. Adem is de regelmaetige naekommelienk van 't Oudnederlandse athom, mae de vurmen mee -s- bin in 'n groôt deêl van Nederland en Vlaenderen t'ôren. Van 't Oergermaonse *ēþmaz; uutendelienge van 't Indo-Europese *h₁ē(h₁)t-men- 'ziele': ze meênde vroeger at de ziele 'n gas was die d'r bie d'n doôd deu de neusgaeten uutgoeng.

Omschrievienge

aeseme

• aesem 'aele, j'n eige in leven 'ouwe deu op reflex lucht in en uut de loengen te blaezen

Opmerkienge: aesem 'aele is (mutatis mutandis) overa gewôner.

Uutspraek

[ɛːsəmə]

Vervoegienge

infinitief	aeseme(n)
gerundium	te aesemen(e)
tegewoordigen tied	ik aesem	oôns aeseme(n)
	jie aesem(t) (aeseme)	julder aeseme(n)
	'ie aesem(t)	'ulder aeseme(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie aesemde, aeseme(n)de	oôns, julder, 'ulder aesemde(n), aeseme(n)de
gebieënde wieze	aesem(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	aesemende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)aesemd
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Varianten

• aoseme Burgerzeêuws
• aèseme, aèsemen Zuud-Bevelands
• aosemen Zeêuws-Vlaonderen

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: asem, asemhaal
• Araobisch: تَنَفَّسَ‎ (tanaffasa)
• Chinees (Mandarijn): 呼吸 (hūxī), 吸 (xī)
• Duuts: atmen
• Esperanto: spiri
• Frans: respirer
• Westerlauwers Vries: sykhelje
  • Hindeloopers: aezemje, sykhelje
  • Terschelliengs: sykhalje
  • Schiermonnikoôgs: siikhelje
• 'Ebreêuws: נָשַׁם‎ (nasjám)
• Hindi: सांस लेना (sāns lenā)
• 'Ollands: aseme, aeseme, aoseme; asem hale enz.

• Iengels: breathe
• Japans: 呼吸する (こきゅうする, kokyū suru), 吐く (はく, haku)
• Latijn: spirāre, respirāre, hālāre
• Limburgs: aoseme, aome
• Nederlands: ademen, ademhalen
• Nedersaksisch/Platduuts: aosemen, ohmen enz.
• Oudgrieks: πνέω (pneoo)
• Portugees: respirar
• Russisch: дыша́ть (dysát') (imperfectief)
• Spaons: respirar
• Stasvries en verwanten: azeme, ademe
• Swahili: -pumua
• West-Vlaems: oasemen

Bronnen

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank