Wikimedia Incubator

Wt/zea/'aer

< Wt | zea
Wt > zea > 'aer

ziet ok aer

Zeêuws

edit

Etymologie

edit

oôdbedekkienge: Over Middelnederlands haer en Oudnederlands hār van Oergermaons *hērą. Vò de veddere afleiienge bin d'r tweê meugelijk'eden: ofwè van d'n Indo-Europese wortel ḱer(s)- 'stekel', 'planten'aer, ofwè van de wortel kes- 'kamme', mee rotacisme en grammaticaole wissel.

bevel an paeren: neffens 't Étymologisch Woordenboek komt dit van Nedersaksisch/Platduuts har en is 't aors nie te verklaeren as 'n (willekeurige) 'stemvurmienge'. Weijnen dienkt daer ander over: dieën ziet dit as kommende van 't Middelnederlands hare/here, 'ier'ene, 'tzelfde woôrd feitelijk as 't vòvoegsel 'er-. Dit kom van d'n Indo-Europese wortel *ḱe 'ʼier' en is ok an 'ier verwant. Vergliekt ok 't Latijnse cis 'an deze kante'.

Omschrievienge

edit

ʼaer o, in beteikenisse 2 ok m

  1. draedvurmige bedekkienge op 't lief van zoôgbeêsten, bie mensen veraol op 't 'oôd
    • Wat is j'n 'aer lange! Zou je nie is nae de kapper gae?
  2. eên zò draedvurmig uutgroeisel
  3. 'aer van beêsten as materiaol
  4. schimmel
  5. lienks (as bevel an 'n paerd), nae de kante van de voerman toe; in uutdruksels ok as biewoôrd van plekke
  6. gebiejende wieze en tegenwoôrdigen tied ienkelvoud van 't werkwoôrd 'aere(n)

Opmerkienge: in beteikenisse 5 ('t bevel an 'n paerd) gedraeg dit woord z'n eigen naebie omgekeerd. In Zeêuws-Vlaenderen is 't altoos ʼaer, betwint da je op d'Eilanden dikkels 'aor oort. Vò d'aore beteikenissen geldt dat nie.

Uutspraek

edit

[ɛːr]

Verbugienge

edit

'aeren meêrvoud, 'aertje verkleinwoôrd

Afleiienge
  • 'aeren bievoegelijk naemwoôrd

Saemenstelliengen

edit

N.B. Vee schienbaere saemenstellienge 'ebbe feitelijk 'aerd as eêste deêl, of komme van 't werkwoôrd 'aere.

Uutdruksels

edit
  • Z'n 'aer staet op z'n kop te fluiten, z'n aer gaet 'een-ende-weer in de wind
  • J'n 'aer fluit, j'n 'aer is lange (veraol van mannen gezeid; vò d'n oôrlog was dit bie de boeren mode, daenae was dit 'n verwiet: "j'n 'aer is te lange")
  • ʼIe boert da z'n 'aor deu z'n pette komt, 'ie is 'n slechten boer Land-van-Kezands
  • Van 't geven vaol z'n 'aer, 'ie is nie zò vriegevg
  • Z'n 'aer krult (ervan), 'ie is in z'n schik (dikkels ok ontkennende: Z'n 'aer klurt 'r noe niet echt)
  • D'r zit 'n 'aer in d'n beuter, d'r is wat nie in orde, dikkels: die tweê bin nie uut eigen keuze getrouwd
  • D'r zit 'n 'aer an, D'r 'angt 'aer an, 't is vreêd 'n werk, 't is zòmae gedae
  • Da school 'aer of draed, da school nie vee
  • Da's gin zuver 'aersnieën mee d'n dieën, 't is nie in orde mee dien vent
  • ʼt 'Aer uutreêë
    1. letterlijk: mee 'n kamme 't 'aer gladstrieke en vuul d'ruut 'aele
    2. figuurlijk: ruzie mee êne è en van aolles op 'n an te merken è, vliegen afvange
  • J'n 'aer laete waoie, weggae zò 'ard a je kunt
  • Z'n 'aer vromme 'aele, gin baos over z'n laete spele
  • Ergest gin 'aer vò è, iets nie durve
  • Ik staon z'n 'aor nie, ik vertrouw 'm nie Zeêuws-Vlaonderen, Goerees (as Ik stao z'n haer niet)
  • ʼn 'Aer in z'n neuze è, vreêd groôs weze
  • Haer op z'n naegels hè, (al te) eêrlijk weze Goerees, Flakkees
  • ʼt 'Aer uut d'ôgen doeë, vrieve, 'n bitje vò 't oôg poese, zonder at 't 'r echt proper van oort
  • ʼn 'Aor uut z'n gat trekke, rejaol weze (van iemand die-at dat normaol nie is) Zeêuws-Vlaonderen
  • Dat za de katte 't 'aer uutgae, dat zal d'rom 'ange
  • Dae moe'k 'aer of plumen van è, dae moe'k meêr van wete
  • ʼt Staet as 'aer op d'n 'ond, 't staet vreêd dichte (van opkommende plantjes gezeid)
  • Je zit 'rmee an j'n 'aer, je zit 'rmee verlege
  • Ze trokke an mien 'aer nie, mien gaet 't niks an
  • In 't 'aer gae
    1. uutscheie mee 't draegen van de boerinnemusse (Noôrd-Zeêuws, gezeid in de jaeren dan de meêste boerinnen gin dracht mae nog wè 'n musse droege)
    2. zonder 'oôdbedekkienge lôpe (van burgers of op z'n burgers gekleide mannen gezeid, die nae 't weêr wel of gin 'oed of pette droege)
  • In z'n 'aer weze
    1. blieë weze
    2. z'n eige gerocht, beledigd voele (meschien moe me 'ier an 't Franse air dienke?)
  • ʼt Zuur in z'n 'aer è, nie blieë weze
  • Wat in z'n 'aer è, kriege, wat van plan weze, 'n plan bedienke
  • Mee z'n 'aer nae de kapper gae, om 'n knipbeurte gae
  • Frans (...) mee 'aer op, vreêd slecht Frans (kan van elke aore taele gezeid ore)
  • ʼk È 't nie op z'n 'aer verzieë, 'k moet 'n nie
  • Wat uut z'n 'aer laete, wè oppasse om wat te doeën
  • om 'n 'aer, naebie
  • op 'n 'aer, 'tzelfde, mae dikkelder gezeid van diengen die net nie mislukt bin
  • 'aere-te-baere, uut aolle macht
  • Dieën eit de pispot op z'n 'aer g'aod, gezeid van eên die mee paoge'aer (champignonaer, blompot'aer) loôpt
  • Hie kan nie hit of haer meêr, ʽIe wit gin 'aor of uto, 'ie is t'n ende raeds
  • ʼIe wil nie 'aor of uto, d'r is niks mee 'im te beginnen
  • Je kunt 'r gin 'aer of utou an vinde, d'r is niks van te begriepen
  • Nie van haer of hot wete, niks wete
  • ʼt Is op 'n 'aer geschore, 't is naebie af
  • Ei je j'n 'aer verkocht dan?, gezeid as t'r eên zichtbaer nae de kapper is gewist; antwoôrd: Jae, mae'k moch nog geld toe geve!

Dialectvarianten

edit

Aore spelliengen

edit

aer (gin standaerdspellienge, en af te raejen om gin verwarrienge mee kôrenaeren of bloedaeren te kriegen)

Ontlêniengen in aore taelen

edit

Opmerkienge: zòas wè dikkelder lieke de vurmen meêr op 'Ollands as op Zeêuws. Ziet daevò ok Wikipedia.

Vertaeliengen

edit

Bronnen

edit
  • Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 303-5
  • K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 116
  • Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'haar'
Retrieved from "https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wt/zea/%27aer&oldid=6460338"