Wt/zea/plume

Zeêuws

Etymologie

Van 't Oudfrans plume, over Latijn plūma van Oer-Itaolisch *plouksmā, van d'n Oer-Indo-Europese wortel *plewk- 'vliege'. Zodoende ok verwant mee vliege en vleke.

Omschrievienge

plume v

• 'Oôrnachtig pennetje mee 'aerachtige uutsteeksels, wat-a veugels toet isolaotie dient en z'elpt bie 't vliegen.

plume(n)

1. 'n Doôie veugel, meêstentieds 'n 'oen, z'n plumen afdoeë
2. (zògezeid) Aolles van iemand pakke wat 'r te pakken is
3. In d'aeren schiete (van 'aever gezeid)

Uutspraek

[ˈplymə]

Verbugienge

meêrvoud plumen, verkleinwoôrd pluumpje, plumetje

Vervoegienge

infinitief	plume(n)
gerundium	te plumen(e)
tegewoordigen tied	ik pluum, plume	oôns plume(n)
	jie pluum (plume)	julder plume(n)
	'ie pluum	'ulder plume(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie pluumde	oôns, julder, 'ulder pluumde(n)
gebieënde wieze	pluum
onvoltoôid deêlwoôrd	plumende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)epluumd
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Saemenstelliengen

pluumbedde pluumgestriek

pluumkant pluumpetje

Uutdruksels

• Zò lucht as 'n pluumpje, vreêd lucht
• ʼt Is meêr plumen as bout, j'ael d'r nie vee vanaf
• ʼIe weet z'n plumen goed t'ouwen, 'ie oor (nog) nie kael
• Z'n plumen laete 'ange, moedeloôs weze
• Ik kan gin pluumpje van m'n mond blaeze
  1. Ik bin vreêd moeë
  2. Ik bin vreêd erm
• Ik wil d'r 'aer of plumen van è, ik wil wete 'oe of 't zit, waer-a'k an toe bin
• ʼAer of plumen, 'tzelfde, of: d'r za toch wè iets gebeure moete, 't eên of 't aor
• Jie 't 'aer, ik de plumen, 't beste is vò mien
• Eit 'n 't 'aer? Morgen eit 'n de plumen
  1. Murge gaet 't wè beter mee 'im
  2. Murgen is t'n nie zò kwaed meêr
• Mee 'n plume op z'n 'oôd lôpe, d'r vreêd groôs bielope
• Je moe ze plume, naedan ze plumen/vêren è (ziet ok onder)

Dialectvarianten en synoniemen

Zelfstandig naemwoôrd

• pluum Acht'uzen
• pluim Land-van-'Ulsters
• pluime Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied (Wesdurpe)
• veêr Goerees, Flakkees; in Zeêland 'n ienkelde keêr, veral in 't bovestaende uutdruksel

Werkwoôrd

plumen Oôst-Zuud-Bevelands, Land-van-Axels, Land-van-Kezands

Ontlêniengen in aore taelen

• plim Berbice-Nederlands
• plum, plim, flim Neger'ollands

Vertaeliengen

'oôrnachtig uutgroeisel an 'n veugel

• Nie-taelgebonde: 🪶
• Afrikaons: veer, pluim
• Araobisch: رِيشَة‎ f (rīša(h))
• Berbice-Nederlands: plim
• Chinees (Mandarijn): 羽 (yǔ)
• Duuts: Feder v
• Frans: plume v
• Hindi: पंख (paṅkh) m, पर (par) m
• Iengels: feather
• Japans: 羽 (はね, hane)
• Latijn: penna v, plūma v
• Limburgs: vaer, veer, veër v
• Middelnederlands: vedere v

• Nederlands: veer v
• Nedersaksisch/Platduuts: veer g/v
• Oôst-Vlaems: pluim Land-van-'Ulsters, pluime Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied v
• Oudgrieks: πτερόν (pteron) o
• Oudnederlands: fethera v
• Portugees: pluma v, pena v
• Russisch: перо́ (p'eró) o
• Spaons: pluma v
• Swahili: unyoya kl. 11, 12 of 5, 6
• Westerlauwers Vries: plom g
  • Hindeloopers en Eilanders: plúm
• West-Vlaems: plume v

'n veugel z'n plumen afdoeë

• Duuts: rupfen
• Frans: plumer
• Iengels: pluck
• Latijn: vellere
• Limburgs: plökke
• Middelnederlands: ontplumen, plukken
• Nederlands: plukken, pluimen

• Oôst-Vlaems: pluimen
• Portugees: depenar
• Russisch: щипа́ть (sjtsjipát') / ощипа́ть (osjtsjiipátʹ) imp.-perf. paer
• Spaons: desplumar
• Westerlauwers Vries: rûpelje, ripelje (gin standaerdtaele)
• West-Vlaems: plumen

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 730-1

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 191

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'pluim'