Ne tal pal Cymru (Gales) wan kan taketzat ne Cymraeg ush Galestaketzalis
Nemi se tal tik ne Reinoj Senputzujtuk itukay Cymru (ken inat ne Cymraegtaketzat) ush Wales (ken inat tik Ingles) ush Gales (ken muilwiat tik Castillaj). Yejemet kipiat se intaketzalis: Cymraeg/Welsh/Galés. Yaja ken se Metzalitaketzalis: ashan sejse shiwit, ne kukunet te welituyat taketzat intaketzalis tik ne tamachtiluyan, wan su yejemet kichiwat, ne tamachtiani kinwiteki. Ashan tea. Kipiat ajamat, radioj wan television; ne kukunet mumachtiat ne taketzalis. Pero sujsul miak semaya welit Ingles, wan ne Cymraegtaketzat kenhayuk musumat pal te miki tay inpal.
Se yejemet se siwat itukay Elin Haf Gruffydd Jones. Elin tamachtia tik ne weytamachtiluyan tik se techan itukay Aberystwyth, wan yaja nusan ne tatuktiani pal ne organizacion itukay Mercator pal ne tajtaketzalis “chikitik” ipal Ewropa. Elin weli ankakeski taketzalis. Tik ini tajkwilul yaja techilwia ken mumachtij ukse “taketzalis chikitik” pal Ewropa, ne Euskara ush Vasco. Ne itajkwilul weli muita tik Cymraeg tik se blog (shikitakan katani). Tejemet tikpatatiwit tik Nawat pal muchi welit tiamatachiat...
Ne tal pal Euskal Herria (País Vasco) wan kan taketzat ne Euskara ush Vascojtaketzalis KEN ACHTU TAKETZALISIni mapaj kilwitia kan mumachtia ne Euskara TIK NE TAJTAMACHTILUYAN
Nipejki nimumachtia Euskara ashan senpual shiwit, kwak nikpiatuya 21 shiwit. Ninemituya nimumachtia Frances wan Castillaj tik ne weytamachtiluyan wan nikpishki chancej pal niaw ka clajclasej ka tayua pal nimumachtia Euskara tik ne techan kan ninemituya.
Taika nipejki nimumachtia Euskara? Pal tipewat nugustoj ne culturaj ipal España, pero ne wey taika, yaja ka ne Vascojmet kipiat se “taketzalis chikitik”, wan tejemet nusan tikpiat se taketzalis ijkiuni, wan yajika nikchiwki sentir ka tikenhat. Ika yejemet wan tejemet, muchi titasumat pal tikpalewiat ne taketzalis pal tutejtechan - muchi ne tujtunal wan nujme kwak tikejekuat titaketzat tik tutaketzalis, wan nusan ken tejtechan tik ne “tasumalis wey” ipanpa tay tupal, ika tiktasujtat, wan ipanpa muchi tay kineki ina tupal ken tejtechan.
Kwak tipashaluat tik tepal tal iwan ukse taketzalis, seujseujti uij ma tinakakan yek iwan ne chanejket. Pero te senpa ijkiuni! Se machiut (ejemploj): kwak nikilwia katka se yejemet: “Tejemet nusan tikpiat se tutaketzalis”, tapui se tenkal ijtik tejemet nemanha. Yejemet kimatit ka tikpiat se experienciaj kenha ken yejemet wan welit tinat ka “timuishmatit”.
Kwak panuk se shiwit wan nimumachtijtuyaya chiupichin Euskara, niajki ka Euskal Herria pal nipanu se metzti tik se tamachtiluyan pal nimumachtia mas. Uni tamachtiluyan nemik tik se techan chikitik, muchi tikuchit ka ne, timumachtiat ka tapuyawa, tipashaluat tik ne techan ka teutak, tikmanat tutakwal wan tisentakwat, titakwikat wan tisenpajpakit. Wan senpa titaketzat Euskara. Nusan kwak tikalakit tik se tiendaj tik ne techan pal tikuat se, techishmatket wan kimatket ka tuwan nemit pal tanutzat tik Euskara melka uij tupal ika timumachtianimet. Tinemituyat 50 mumachtiani!
Tajtaketzalis wey wan chikitik ipal Ewropa
Ashan weli nitaketza yek. Kwak weli, nimukwepa niaw nipashalua ka ne pal te nikelkawa. Kwak nipejki nimumachtia, te nikmatki ka niaw nikwi uni tay nimumachtij ijtik nutekiw nian ka niaw nikishmati miak takat wan siwat ika niweli ne taketzalis.
Kwak nikishmati se yankwik, wan titajtaketzat, tik se momentoj senpa nitami nina: “Guk ere gure hizkuntza daukagu”. Tik Cymraegtaketzalis yaja: “Mae gennym ni hefyd ein iaith ein hunain”. “Tejemet nusan tikpiat se tutaketzalis”. Nina uni, wan ken su inaskiat: "Ashan nikmati"... Sujsul nipaki ika nimumachtij ne Euskara. Su te nikchiwtuskia uni, te naja, wan te niweliskia nina: Elin ydw i. Ni Elin naiz. Naja ni Elin.
Yalua (ne miercoles, 24/7) panuk se tay te yek tik Galicia: se tren kiwika miak tukniwan, kwak tami panu tik Santiago de Compostela wan mutaluj yajki tik ne ujti pal Ferrol (ka ajkuikpa), kiski tik ne i
uj wan pejki mu
mimilua . Te kimatit taika panuk. Mumati ka miak pashaluani miktiwit - hasta ashan, 78 mupujtiwit - wan 140 muajsit tik ne
kalkukuyanit . Tik uni techan nemi se weyteupan kan muchi ne shijshiwit ajsit pashaluat miak "peregrinoj" kisat tik muchi ne tajtal pal yawit tik ne "Ujti Ipal Santiago", ken muilwia. Ashan (jueves) yawi pewa ne wey ilwit ipal Santiago, ne nusan ne sea wey ilwit nacional ipal muchi Galicia, wan ajsitiwit sujsul wey takat wan siwat pal senpajpakit. Ipanpa ne tay panutuk, inatiwit ka muchi ne tay nemituyat pal kichiwat ipanpa ini ilwit tea weli muchiwa ika miktiwit sujsul miak wan te nemi yek ma tipajpakikan. Nusan panuk se ijkiuni tik Quebec, Canada, ashan sejse tunal.
Vladimir Putin, ne achtumutaliani pal Rusia, wan Lyudmila, isiwaw, taneshtijtiwit ka muelkawtiwit. Munamiktijket ashan 30 shiwit. Yewa mukakik wey chachalaka ipanpa ken ijtuk inwan. Ne inhumeshtin inatiwit ka mas yek ma muajkawakan. (BBC News)
Georges Moustaki (1934-2013)
Miktuk ne takwikani Georges Moustaki iwan 79 shiwit. Itejteku Yudayujmet ipal Grecia wan yaja nesik tik Egipto; yajki ka Francia 1951. Tajkwiluj tajtakwikani tik tajtaketzalis tekenhat. Welit tikakit se itakwikalis, Ma liberté, iwan sujsubtituloj tik Castillaj, ka nikan.
Ashan pajpakit nemit ne homosexualmet ipal Francia, ika ne achtumutaliani Hollande kitukaytalijtuk ne tajtuli ina ka welit munamiktiat, ken yewa kichiwtiwit uksejse kalpuli pal ne taltikpak. Iwan Francia, chiknawi tal tik Ewropa kiajkawtiwita, wan tik muchi ne taltikpak majtakti-nawi. Te muchi ne chanejket ipal Francia kitat yek, wan nemit miak tal te kiajkawat, ken (pal machiut) ne RS, Alemania, Italia, Rusia, Australia, muchi Asia, achka muchi Africa (sema Tatzinu Africa kiajkawa), Colombia, Venezuela, wan ken tikmatit muchi ne tajtal pal ne Shiktal. Anka sejse yejemet yawit kipatat intajtajtuli ashanchin; tiawit tikitat katiawel.
Ashan ne aniversarioj 150 pal ne achtu amat pal ne poetaj nacional pal Galicia (ush Galiza), Rosalía de Castro. Iwan pejki ne wey movimientoj pal muyulkwepa ne taketzalis itukay Gallego (wan tik uni taketzalis, galego). Ikman, sejse inat katka ka uni te se taketzalis ken muneki, ka ne Gallegojtaketzat te kimatit tatka wan te welituyat yek ne Castillajtaketzalis. Kan nemi Galicia Ashan kimatit muchi ka te tejkia, yaja ukse taketzalis wan itech kiski ne Portugues. Rosalía ne achtu tajkwiluani kimatki ne ipatiw wan pejki kikwi ne taketzalis pal takwika galantzin. Yaja se siwat te kipiatuya wey tumin nian wey tamachtilis. Ashan muchi kitasujtat tik ne ital. Pal tikpalewiat wan tisenpajpakit inwan tukniwan pal Galiza tik ini tunal pal inhilwiw, tikpatatiwit ume takwikalis pal Rosalía de Castro tik Nawat, ken welit tikitat (tik galego wan Nawat) tik ini ijilpika:
Tikmatit ka ne civilizacion tik Tajku Taneskan (Mesopotamia, Egipto...) nemik achtu, wan tik Ewropa (Grecia...) neman. Pero nusan tikmatit ka kwak teuk ajsiket ne Greciajchanejket tik Grecia nemik se wejkapan culturaj pal sujsul ikman tik ne islaj itukay Creta, wan te aka kimati kanka walaj. Sejse inaket ka uni culturaj pal Minos anka walaj Egipto; sejseuk, ka kiski tik Palestina, Turquia o anka kan ashan nemi Turquia. Ashan, ne tamatinimet tachishtiwit ken ne iADN uni tukniwan wan inatiwit ka te, ka ne tukniwan pal Minos te kisket ukse ladoj sute pejket ijtik Ewropa.
Miktuk Giulio Andreotti, ne katka achtu ministroj pal Italia chikume wipta ijtik 1972 wan 1992 wan tatuktiani ipal ne partidoj Democrata Cristiano. Sejse inat ka kipiatuya ijilpika iwan ne Mafia. Kipiatuya 94 shiwit. (BBC News)
Ne reinaj Beatrix ipal ne Tajtal Chapachin
Ashan 33 shiwit ne reinaj Beatrix pejki itatuktilis ipal ne Tajtal Chapachin (ne nusan itukay Holanda). Ashan kiajkaw itatuktilis wan muchiwki ne yankwik rey ne ipiltzin Willem-Alexander (Guillermo Alejandro). Ikman, nakat katka ne reymet wan ne reinajmet hasta mikit, wan ne papajmet nusan, pero welit tinat ka ashan tea. Ne inan Beatrix (Juliana) wan ne inoya (Wilhelmina) nusan kichiwket abdicar; muita ka muchiwtuk se tradicion. Ne yankwik rey inatuk ka te kineki ma kilwikan "Su Majestad" wan "ma nechnutzakan ken kinekit". (BBC News)
Ne achtumutaliani Churchill kichiwa ne V pal ne victoriaj
Ne Bancoj ipal Inglaterra inatuk ka yawit kisat yajyankwik bijbilletej pal makwil libraj esterlinaj iwan ne iishkalyu Winston Churchill tik ne shiwit 2016. Ini ne achtu tatuktiani pal ne "época moderna" ne yawi nemi ijpak ne tumin pal ne Reinoj Senputzujtuk. Muchi kishmatit Churchill, yaja katka ne achtumutaliani ipal ne RS tik ne Ukse Guerraj pal ne Taltikpak (1939-1945), wan inat ka yaja muita ken se heroej nujme ne tal. Melka uni, kwak tamik ne guerraj ne Inglaterrachanejket tea kinekituyat wan kishpejpenket se yankwik tatuktiani, Attlee, pal ne partidoj laboristaj. Inat ka kwakuni tamik ne "Inglaterra pal ikman" wan mupatak uni tal pal senpa. (BBC News)
Talkwach "kusamalut" pal ne homosexualmet
Aotearoa (Yankwik Zelanda), Uruguay, wan ashan Francia nusan inatuk ka welit munamiktiat ne homosexualmet - yey tal tik yey continentej ijtik yey semanaj. Inatiwita ijkiuni majtakti-nawi tal. Ne achtu yaja Holanda, ashan majtakti-ume shiwit. Tik sejse encuestaj ne muchiwtiwit tik Francia, muitztuk ka anka 55% o 60% inat ka nemi yek ma welikan munamiktiat siwatket wan siwatket o takamet wan takamet. (BBC News)
Ashan sejse shiwit, miak ajsitiwit tik España
Ashan miak shiwit ne Españolujmet pejket ajsit Meshijku, ne Shiktal wan Tatzinu America. Ashan kashtul shiwit, te miak kiajkawat katka America pal yawit tekitit wan nakat tik España. Kwakuni pejket ajsit, wan ashan nemit wey tukniwan pal uksejse tal tik España, wan sujsul miak ipal Latinoamerica. Melka uni, ashan pejtuk se wey crisis tik España, miak te welit tekitit wan miak te kipiat tumin, te kipiat kal, te kimatit tay yawit kichiwat. Ashan tea ajsit España pal tekitit ika kimatit ka te yawit kipiat itekiw. Wan pejtiwit kiajkawat España, pejtiwit mukwepat ka ichan. Ne shiwit panutuk, 200.000 takat wan siwat kisket España. Wan sejse pal España ajsit Latinoamerica pal kitemuat tekit, ka ka inchan te kanaj. (BBC News)
Se mutaluani tik ne Maraton pal Londres
Pejtiwit mutaluat tik ne maraton pal Londres, kwak panutuk se semanaj ka mutapanket ume tapanwas tik ne maraton pal Boston wan mikiket yey. Inat ka te majmawit; melka uni, yajtiwit sujsul miak policiaj pal tajpiat. Ne mutaluanit kiwikat se cintaj tiltik pal kielnamikit ne miktiwit tik Boston. Yawit mutaluat takamet, siwatket wan nusan sejse pak yajyawalmutalijka. (BBC News)
Ne principej Willem-Alexander
Tik ne Tajtal Chapachin (nusan munutza Holanda), yawit kipiat se yankwik rey. Yaja itukay Willem-Alexander (Guillermo Alejandro), ipiltzin ne ashan reinaj pal Holanda, Beatriz, ká kipiaya 75 shiwit wan inatuk ka tea kineki tatuktia. Uni yawi muchiwa ne tunal 30 witz. Pal kichiwat celebrar, se kichiwki se takwikalis. Pero kwak mukakik ne takwikalis tik ne radioj, sujsul miak Holandajchanej kwalanket, inat ka te yektzin uni takwikalis wan te kinekit. Ashan inatiwit ka nemi yek, wan te yawit kitaliliat uni takwikalis. Welit tikakit ne takwikalis tik Youtube wan nusan tik ini videoj. (BBC News)
Rosalía de Castro (1837-1885
Gallegoj (ush Galego) itukay ne achtu taketzalis ipal Galicia. Ne Portuguestaketzalis kiski itech ne Gallegoj kwak yajket tik ne tajtal ka tatzinu kan nemituyat ne Arabejmet o "Moros"; ne Gallegojmet nakaket ka ajkuikpa kan nemituyat wan Galicia mukwepki se takutun ipal España. Tik ne wejwey techan ipal Galicia kielkawket intaketzalis pero tesu ijkiuni ne tukniwan nakaket tik ne tal. Pejki mupulua ne taketzalis pero mukwepki "nesi" tik ne sentzunshiwit XIX. Uni pejki iwan se poetaj (takwikani) tik se techan itukay Padrón; melka muchi tajkwiluat katka tik Castillaj, yaja inte, tajkwiluj tik ne itaketzalis wan sujsul, sujsul yektzin. Uni poetaj se siwat itukay Rosalía de Castro. Yaja ne "poetaj nacional" pal Galicia wan sujsul kitasujtat nujme, tesu semaya tik Galicia. Panutiwit 150 shiwit wan ashan ne museoj ipal Rosalía de Castro, tik Padrón, pal kielnamiki, yawi kitalia tik itzawalamaw ume itakwikalis Rosalía tik miak taketzalis wejwey wan chijchikitik - ne Nawat nusan. Nusan tiawit tiktaliat itajtakwikalis nikan tik YTN pal muchi tejemet tikitat. Rosalía, padiush ika titakwikak tupal! Te timetzelkawat! (Fundación e Casa Museo Rosalía de Castro)
Grecia wan ne Musenputzulis pal Ewropa (UE)
Su metzajwiak ne frejfresaj, shikita kanka witzet! Tik Nea Manolada (Grecia), witzet sujsul wejka tekitit tik ne mijmil kan weya ne fresaj pal kianat tumin. Witzet ka Bangladesh tik Asia: wejka! Kwak ajsi ne tunal pal kintashtawia, ne itekuyu (patrón) te kinmaka tatka. Ijkiuni kiseliat witzet mayan. Kwak kitaket ka te kikwit intumin, anka ume tzunti tekitini musentepewket wan yajket itech ne kintekimaka (capataz) kitajtanit ma kintashtawi. Tay kichiwki ne kintekimaka, kishtij itamutani wan pejki kichiwa disparar. Kinmakak 30 tekitini melka te aka miktuk. Ne policiaj kitzaktuk ne itekuyu wan se capataz. Inat ka te ne achtu wipta panu se ijkiuni tik Nea Manolada, wan tik 2008 kichiwket se huelgaj ika tetekia ken nemituyat ne nepa tekitit. Ashan pejtuk se campañaj pal te tikuat uni itakil, ika ina ka yejemet "frejfresaj pal esti". (BBC News)
Margaret Thatcher (1925-2013)
Ashan yawit kitalpachuat Margaret Thatcher, ká katka Achtu Ministroj ipal ne Reinoj Senputzujtuk ne mikik ne semanaj panutuk. Se wey procesion yawi panu tik itajku Londres hasta ne weyteupan ipal San Pawlo. Ne siwatatuktiani Elisheba II yawi nemi tik ne funeral; te yawi tzalani ne reloj itukay Big Ben hasta ma tami. Yawit kisat miak policiaj tajpiat kan yawit nejnemit. Melka mutapanket ume bombaj tik Boston ne lunes, inat ka te majmawit ipanpa uni, pero kia kimatit ka welit nemit sejse tik ne ujti tzajtzit o kichiwat seuk ika sujsul miak tik ne RS kishijiat katka Thatcher ipanpa muchi tay kichiwki kwak nemik tatuktia. (BBC News)
François Hollande, achtumutaliani ipal Francia
Muchi ne ministrojmet pal ne ikalpuli François Hollande yawit inat tik ne intzajtzawalamaw oficial keski tumin kipiat, keski kal, keski carroj wan muchi tay kipiat tay wey ipatiw. Hollande tatuktijtuk ma kiane ika yewa mumatki ka se tik ne kalpuli kipiatuya se tapualis tik se bancoj tik Suiza, wan miak kwalanket ika yaja inatuya ka te. Hollande nemi ijtik ne partidoj socialistaj wan Ewropa nemi tik se "crisis", miak te kipiat tekit wan te kipiat tumin. (BBC News)
Perpinyà nemi tik ne taltakutun pal Roussillon (o Rosselló)
Melka Perpinyà nemi tik Francia (tik Franciajtaketzalis, itukay "Perpignan"), tanutzat Catalantaketzalis, melka ne tajtuli ipal Francia te kishmati. Wan pal kilwiat Francia ka yejemet kitasujtat ne intaketzalis, muchi ne shijshiwit kichiwat se potonejada. Kineki ina ka tik se tunal (yalua), ne tukniwan yawit tatajku ne techan wan mutennamikit! Yalua 5000 tukniwan pal Perpinyà mutennamikket pal inat: "Tiktasujtat tutaketzalis". Wan su tikchiwaskiat ini ipanpa ne Nawat, keski tikpiaskiat? (Vilaweb, blog)
Ne Metzali itukay Hopi, tik Arizona, kichiwtiwit ini takamet ipal kwawit
Ne itukay Hopi se techan Metzali tik Arizona (ESA) kipiat inculturaj wan intaketzalis. Sejse takat istak kitepewtiwit miak mascaraj ipal ne Hopi wan ashan yawit munamakat tik se subastaj tik Paris (Francia). Ne actor Robert Redford ina ka yaja kipalewia ne Hopi wan tajtantuk ma te munamakakan ini majmascaraj ika yejemet ipal ne Metzali; ikman kichtekilijket wan ashan munekit kinkwepiliat. Se juez tik Paris yawi kita su yek o te. (BBC)
+ Ashanchin timumachtijtiwit ka ne juez inatuk ka welit munamakat ne majmascaraj.
Ne actriz wan takwikani Sara Montiel mikik ashan; kipiatuya 85 shiwit. (El Mundo)
YSUES Radio Universitaria tik 660AM: "Cultura Latinoamericana" ne lujlunes ka 10 horaj ka peyna. Wejkatanutza: 2511-2020. Shiwi tuwan!
Curso de náhuat: Centro Cultural Ne Yawal (Av. Izalco casa 102A, Colonia Centroamérica), los sábados 9-11:30 am, $1 la sesión a partir del 11 de enero 2014. Niveles Básico y Avanzado. Tamachtiani: Werner Hernández.
Clases de náhuat (nivel básico): Escuela de Artes de la UES, los viernes 2-4 pm, $0.50 x clase. Cuando lleguen pregunten dónde es el salón o por Guishtemi (77132406).
Taller de náhuat. Centro de Artes Hermanos Aguilar. Sábados 3:00pm. Inicio: 6 de abril 2013. Info. tel. 2222-3418.
.JPG)
.svg)
.jpg)
