Atahualpa Yupanqui takwika katka ini takwikalis nujme
Tik Kastiay: Duerme Negrito; Hector Carcamo kipatak tik Nawat
Shikuchi, shikuchi negritoj Ika ne munan nemi tik ne kujtan Shikuchi, shikuchi, mobilaj Ika ne munan nemi tik ne kujtan Yawi kalwika se tijlan mupal Yawi kalwika ajwiak itakil mupal Yawi kalwika ne inakaw ne kuyamet, mupal. Yawi kalwika miak taya, mupal. Wan su ne negroj tesu kuchi, Witz ne istak kujkul Wan zas, kikwa ne iikshitzin Chicapumba, chicapumba, chicapumba, chicapumba Shikuchi, shikuchi negritoj Ika ne munan nemi tik ne kujtan Tekiti nemi Tekiti wey nemi, (tekiti, kia) Tekiti nemi melka kikukua ne iyulu (tekiti kia) Tekiti nemi wan tesu kitashtawiat, (tekiti kia) Tekiti nemi wan tatasi, (tekiti kia) Pal ne negritoj, chikitik Pal ne negritoj, kia Tekiti kia. Tekiti kia Tekiti kia. Tekiti kia Shikuchi, shikuchi negritoj Ika ne munan nemi tik ne kujtan Negritoj, negritoj, negritoj
Yultakwikalis
Roque Dalton, 1935-1975
Tik Castillaj: Poema de amor; Alan King wan Hector Carcamo kipataket tik Nawat
Ne kipetewket ne canal ipal Panama (wan pal kintashtawiat, ken "silver roll", tesu "gold roll"), ne kiekchijket ne flotaj pal ne Nejmachat tik ne bajbasej pal California, ne palanit ijtik itajtatzakwiluyan Kwajtemalan Meshijku, Honduras wan Nicaragua, ika techtekit, ika kichiwat contrabandoj, ika teshijshikuat, ika mayanat, ne senpa kipiat ne culpaj ("ká ipanpa nitaketza, nikishmati ika takapala pal ne esquinaj wan tay mas teyek, se pal Kuskatan"), ne nemit ijtik kajkal pal atata wan pal mutzinnamakat ipal muchi ne puejpuertoj wan wejweytechan pal nepa ("La Gruta Azul", "El Calzoncito", "Happyland"), ne kitukat se mil tik kojtan tik tepal tal, ne rejrey pal ne iswat chiltik, ne ká te aka kimati kanka walajket, ne tekitinimet mas yejyek tik ne taltikpak, ne wetzit itan ne balaj tik ne fronteraj, ne mikit iwan sesektutunik ush kulutzupintuk, tamakastzupintuk, pulijtuk tik ne pulamil ne miktan, ne tawanat, chukat, kwak kikakit ne himno nacional itan ne tapayawi pal Nejmachat ken ne nievej pal ne Nortej, ne musaluat, ne tajtanit, ne kichichinat marihuanaj, ne Guanacos wejwey sijsiwapalakunet, ne semaya ipanpa chiupi weliket walmukwepat ne kipishket ukchiupichin suertej, ne te keman kipiat ajamat, ne muchi kichiwat, muchi kinamakat, muchi kikwat, ne achtu kishtiat ne kuchiyuj ne trijtristej mas tristej pal nujme, ne tukniwan pal ne nutal, numanujwan.
Ne shupan
Genaro Ramírez Vázquez
(Nawataketza pal Witzapan)
Pejkia ne shupan! Pejkia wetzi ne at! Muchi ne jaral yawi mulini wan ne tal yawia shushuknajkisa. Ne takwalmet yawita kipiat itakwal, yawit mutaliat tumawak wan te yawit kiseliat mayan. Yajika ne tushupan yaja techtakwaltia muchi tay tinemit ijpak ne tal, wan kichiwa ka tuweyka mutetzilnajkisa, tumawaya wan weya.
Yajika, ká kenha Teut? ka yaja techtuktia ne at; kituktia ne shalnaj ejekat pal tikijiukwit; ne tunal pal techtawilua ne tal kan tiktaliat tujtukshi pal weyat ne kwajkwawit pal tikutunat wan iwan yaja tiketzat ne tukal kan tinemit; nusan ne kan nemit ne tukujkunew, kan te techmaka ne tunal, kan tesu tisekmikit. Yajika ká weliskia kichiwa tay Teut kichiwa tuwan?
Tunan tal
Genaro Ramírez Vázquez
(Nawataketza pal Witzapan)
Padiush, Nantal, ka taja tikitak kwak ninesik, tikitak kwak nipejki niweya, kwak nimuchiwki takat. Mupanpa naja niwelik nikchiwa muchi tay niwelik tik ne tunal, ninemik wejwey takapiltzin, nechmunekiket pal nitekitik iwanmet. Panu sujsul tunal wan nimuchiwki chulet, kunij tea aka nechneki kwak nikukuya, maya nukniwan, kenhayuk nechnekit pero ajsi keman tea aka nechneki, nan nukniwan, ajsi se tunal ka naja nimiki, kunij nan nusiwaw nan nupilawan nechnekit, yawit nechmimat ken kimimat ne kupajsul tik ne kupajsultal, maya taja, Tunan Tal, ashta kwak timikit titechneki ka kunij tiktapua mumajmajkul pal titechnamiki. Yajika timetzilwitiat padiush, Tunan Tal!
Itzinu se tepechin
Genaro Ramírez Vázquez
(Nawataketza pal Witzapan)
Itzinu se tepechin ne kan nesit ne shujshuchit nikitak se siwapilchin achin kisajsaka ipal.
Iwan ini naja niawa nikan kan tisennemit, maka shikelkawa, tiltik, nimetzwika tik nuyulu.
Ini nutechan Witzapan
Genaro Ramírez Vázquez
(Nawataketza pal Witzapan)
Ini nutechan Witzapan. Tik ne nutechan ninestuk. Nin kan munutza ne Nawat ka nemia pal muelkawa.
Ini nutechan Witzapan, te niweli nikelkawa, wan ne tu-Apantepet kan nitemu nimaltia.
Tik nutechan muchiwat kujkumit, kumal pal tiknamakat, iwan tikuat tutakwal wan uksejseuk ipal titakwat.
Iwan ini naja niawa niktakwika nutakwikalis, pal nikelnamiki nutechan ka nikan kan tisennemit.
Achtu at
Paula López
(Nawataketza pal Witzapan)
An se mes wetzki se achtu at. Nujme kan tinejnemit timunamikit wan kwajkwawit tentuk tentuk wan ijiswat selek.
Nunan ninemi nin pal nitakwika ishpan muish; nunan ninemi nin pal nitakwika tik mutakakalis
Tesu ninemi nusel: nikilwij ne ejekat ma wiki nuwan pal kiane kwak nitakwika ne ejekat kiawiltia mutzunkal.
Tesu ninemi nusel: nikilwij ne ajwich ma wiki nuwan pal kiane kwak nitakwika ne ajwich muatzelwi mujpak taja.
Tesu ninemi nusel: nikilwij ne metzti ma wiki nuwan Pal kiane kwak nitakwika` ne metzti nechtawilua.
An shikita ken muatzelwi ne ajwich tik ne iswat selek. An shikita ken shipinua.
Tay timunekit? Tes’ tatka timunekit.
Ejejekat, ejejekatzitzin
Rosalía de Castro
Tik Gallegoj: Airiños, airiños, aires; Alan King kipatak tik Nawat
Ejejekat, ejejekatzitzin, ejejekat pal ne nutal, ejejekat, ejejekatzitzin, shinechwikakan ka nukal!
Ninemi wejka wan te weli, te weli ninejmachnemi, se mishti tzukultik nechtzakwa ka nujme ninejnemi. Nechtzakwa se tzukultik mishti utztituk iwan shupan, utzituk wan yulkukulis, nechkukua, nichuka nichuka. Shinechwikakan ejejekat, ken se iswat waktuk, ka ne tutunka ne nechtatia kiunisan yaja nechwatztuk. Ay! su nemanha tes’ nechwikat, ejejekat pal ne nutal, ejejekat, su tes’ nechwikat, anka tea nechishmatit, ka ne tutunka ne nechkwa nemi nechtatia, nechtamia, wan ijtik ne nuyultzin tata hasta nechpata.
Shinechwikakan, ejejekat, shinechwikakan ne kan nechchiat ne nunan ká nupanpa chuka, nuteku ne nupanpa ijiumiki, nuikaw ká muchi ne esti pal nuweyka nikmakaskia, wan se ká ne niktasujta wan iwan nitemakak nualmaj. Su nemanha te annechwikat ay! niaw nimiki nusel, tik tepal tal, kan nechilwiat: wejka walajtuk, wan muchi tay nikita nechnutza: Wejka walajtuk!
Ay! ne nukal chikitik! Ay! nuwakash chiltik! Takwalmet pak tepet, wijwilut tik tenkal, wan kwak tatzutzunat siwapipil mijtutiat!
Ay! Se tutut nimuchiwaskia wan ajajkatik ejtapal, ay! nipataniskia, nimutaluskia, nipajpakiskia, pal nitakwika ka tapuyawa tik ne mijmil pal nutal! A’n kia nikisaskia, nikisaskia ken se mit, te nechmutiat ejekawyu, nian ne tayua tiltik; te nimajmawi melka wetzi at nian n’ ejekat kipitza, nipatani, nipataniskia hasta niajsi nikita. Melka uni, tesu nitutut wan niaw nimiki wan penaj, semaya nichuka, nichuka, maya nijiumiki, niaw nimiki.
Ma’ shinechajkawakan nimiki, ejejekatzitzin pal ne nutal, ka nikmati ka melka niu-nimiki, uksenpa niu-nijiumiki. Nikmatiaya, ejejekatzitzin, ka kwak niu-nitami nimiki wan ikuni nechpiasket itan tal tik ne panteon, anyawit panut tajkuyua, yaw-paparaka ne waktuk iswat o pupulukat pal tamutiat ijtik ijistak tzuntekumat; wan kwakuni, melka naja nimiktuka, ejejekat pal ne nutal, niaw nitzajtzi: “Ejejekatzitzin, ejejekat, shinechwikakan ka nukal!
Niawa ajapan, niawa ijishat
Rosalía de Castro
Tik Gallegoj: Adiós ríos, adiós fontes; Alan King kipatak tik Nawat
Metat ijtik kwajkwawit, tajtayua itan metzti, ne cajcampanaj tzalanit tik iteupan ne kojtantechan.
Mojmoraj pal kwawitzitzin nikmaka katka nuawil, ujujti ijtik ne sinti, niawa, niawa pal senpa!
Niawa, nuyulu! Niawa, nupakilis! Nikajkawa ne kal kan ninesik, nikajkawa ne techan nikishmati, niasneki se tal te nikitztuk.
Ipatka nukniwan, ejkunimet; ipatka nuvallej, ne alamal; nikajkawa muchi tay nikelewia, muchi tay te nikajkawaskia!
Niawa, niawa, niaw wejka, sajsakat tik ne panteon, tal kan mutukak nuteku, sajsakat niktennamiki katka, tal kan nimuiskalijtuk.
Ashan mukaki wejka ne campanaj tik ne wilukal; nupal, ay yulutzin! tea keman mukwepat tzalanit.
Nusan nimetzilwia, siwatzin: niawa anka pal senpa! Nina wan nichuka nikan inawak ne tenhat.
Ma’ shinechelkawa, siwatzin, su nimiki wan yulkukulis, miak leguaj ijtik alamal: nukal, kan nuchan ninemik!
Yekawyu tiltik
Rosalía de Castro
Tik Gallegoj: Negra sombra; Alan King kipatak tik Nawat
Kwak nikita ka tiajki, taja ká tinechmutia, ken se yekawyu tiltik nimetzita tinechpakilia.
Kan nikmati ka tiajtuk, tik ne tunal timuneshtia, taja ne ejekat kipitza, taja ne sital tatawia.
Su takwikat, taja titakwika, su chukat, san taja tichuka, wan taja ne apan tzatzalaka, wan titayua, wan titapuyawa.
Tinemi nujme, wan muchi timuchiwa, nupal wan nutech timuchantia, wan te keman tiaw tinechajkawa, taja ká tinechmutia...
Ne tekulut wan ne mistun
Edward Lear
Tik Ingles: The owl and the pussycat; Alan King kipatak tik Nawat
Se tekulut wan se mistun yajket ka alamal tik se shushuik barcojtzin. Kiwikaket nekayut wan ne tumin ne kipiatuyat kimilujtuk tik se makwildolartzin. Ne tekulut kita ne sijsitaltzitzinmet wan takwika wan igitarrajtzin: “Ay yektzin mistun, naja nimetzneki, taja tigalantzin, galantzin, galantzin, taja tigalantzin!”
Ne mistun kilwij ne tekulut: “Taja titutut ká takwika sujsul ajwiak! Taika tishtunat? Timunamiktikan!” Pero se anilloj te kipiak. Yajket yajket wejka wejka ka se tal kan ne kuyu bongbong weytiak, wan né tik ne kojtan kiajsiket se ayutuch wan se anilloj itzunpan ne iyak, ne iyak, ne iyak, se anilloj itzunpan ne iyak.
“Nuiknew ayutuch, shinechtakuli muanilloj,” inak, “nikneki nikua.” Kikuilijket wan munamiktijket tik ne tepet ichan ne kukurua. Kikwajket nakat wan et wan awakat wan se palaj pal kiululua, wan ijpak ne ashal itan ne metzti mijtutijket hasta tayua, tayua, tayua, mijtutijket hasta tayua.
YSUES Radio Universitaria tik 660AM: "Cultura Latinoamericana" ne lujlunes ka 10 horaj ka peyna. Wejkatanutza: 2511-2020. Shiwi tuwan!
Curso de náhuat: Centro Cultural Ne Yawal (Av. Izalco casa 102A, Colonia Centroamérica), los sábados 9-11:30 am, $1 la sesión a partir del 11 de enero 2014. Niveles Básico y Avanzado. Tamachtiani: Werner Hernández.
Clases de náhuat (nivel básico): Escuela de Artes de la UES, los viernes 2-4 pm, $0.50 x clase. Cuando lleguen pregunten dónde es el salón o por Guishtemi (77132406).
Taller de náhuat. Centro de Artes Hermanos Aguilar. Sábados 3:00pm. Inicio: 6 de abril 2013. Info. tel. 2222-3418.
.jpg)
