Wt/zea/kreukel

Zeêuws

'n Levende kreukel of krukel in z'n 'uusje.

Etymologie

1. (vouwe etc.) Van kreuke, uut 't Middelnederlands croken mee spontaone palatalisaotie. Meschien verwant mee Oudiers gruc 'rumpel' en af te leien van d'n Indo-Europese wortel *ger- draoie.
2. (slekke) Over 't Picardisch en Middelfrans caracol uut 't Spaons caracol '´uusjesslekke'. De vurmen mee aele- etc. an 't begin bin 'n raesel; waer-at dat elemènt vandaene kom weêt gin mèns.

Omschrievienge

kreukel meêstentieds m

1. Vouwe in buugzaeme, dunne diengen as stof of papier, voraol oeneer die nie gewenst is
2. Plooie in 't gezicht, rumpel
   • ´k Moete nog veertig ore en ik kriege noe a kreukels in me wezen.
3. Eetbaere zeêslekke, Littorina littorea.
   • Mee Paesen aete me altied kreukels.
4. Kleên mènsje, dikkels 'n kind
   • Wat 'n lief kreukeltje eej!

Uutspraek

[ˈkrøkɤl]

Verbugienge

meêrvoud kreukels, verkleinwoôrd kreukeltje

afleiienge

kreukele

Dialectvarianten

vouwe

• krukkel Goerees (Ouwdurp)
• kreuke Goerees (Goeree-stad), Flakkees, Tools in Fluplands (Oud-Vosmaer), Zuud-Bevelands (Iese)
  • kreuke oor vò Goeree-stad alleên opgegeve, vò de aore genoemde plekken/gebieden neffens kreukel
• kruëke Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• krokel Zuud-Bevelands, Tools in Fluplands (Stalland), Schouwen-Duvelands (Duveland)
• kroke (Krunege, Renisse, Goeree-stad)
  • De vurmen krokel en kroke bin stik ouwerwes en komme altoos neffens de modernere vurmen vò.

slekke

• krukel Goerees, Flakkees Schouwen-Duvelands, Tools in Fluplands, Noord-Bevelands, Zuud-Bevelands
  • Op Flakkee, in Tole-stad en in Goes komme kreukel en krukel neffens mekaore vò.
• aelekrukel Flakkees (Menheerse)
• aerekrukel Goerees, Flakkees (Achthuzen)

Uutdruksels

• Bie/Op 'oôg waeter kreukels gae zoeke, nie 'elemaele goed bie weze (of gewoon diengen doeë die-a nie kunne); ok: D'r is t'r eên om kreukels, Die gae kreukels zoeke
• As 'n kreukel in mekaore zitte, vreêd krom zitte

Saemenstelliengen

• kreukelbèrm

Vertaeliengen

vouwe

• Duuts: Falte v
• Frans: pli m, faux pli
• Westerlauwers Vries: kreake g
• Iengels: fold

• Limburgs: froemel m, krunkel m, kräökel m
• Nederlands: kreukel m
• Portugees: dobra v
• Spaons: dobladura v

rumpel

• Araobisch: تَجَعُّد‎ (tajaʿʿud) m, جَعْدَة‎ (ǧaʿdah) v
• Chinees (Mandarijn): 皺紋, 皱纹 (zhòuwén)
• Duuts: Falte v
• Frans: ride v
• Westerlauwers Vries: rimpel g
• Japans: 皺 (しわ, shiwa)

• Latijn: ruga v
• Limburgs: rumpel m, s(j)naoj v, vaor m
• Nederlands: rimpel m
• Portugees: ruga v
• Russisch: морщи́на (morsjtsjína) v
• Spaons: arruga v

slekke

• Araobisch: ونكة v
• Duuts: Uferschnecke v
• Frans: bigorneau m
• Iengels: periwinkle
• Japans: タマキビガイ (tamakibigai)
• Nederlands: alikruik g

• Nedersaksisch/Platduuts: anekruuk g (Urkers)
• Portugees: litorina v
• Russisch: литори́на (litorína) v
• Spaons: bigarro m
• West-Vlaems: kreukel m

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 6-7, 495-6

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 151

• Etymologiebank
• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 40