Zeêuws edit
Etymologie edit
Over Middelnederlands wit en Oudnederlands wit/wīt van Oergermaons hwītaz. Uutendelienge van d'n Indo-Europese wortel *ḱueit- 'oplichte'. De vurm mee korte i is typisch vò 't Nederduuts. Vò zòverre 't Oudnederlands mee z'n schaese bronnen en z'n gebrek an spelliengsverschil tussen korte en lange klienkers 't laet zeie, liekt die veranderienge in dien tied onstae te wezen. As reden kunne me dienke an 'n verwarrienge mee wied; net in dezen tied begon de -d op 't end van 'n woôrd ok as [t] te klienken. D'oôrsproenkelijke klienker vinde me nog in wietienk, 'n vis die-a in 't Zeêuws trouwens ok 'eêl dikkels wittienk oor genoemd.
Omschrievienge edit
wit bievoegelijk naemwoôrd; zelfstandig naemwoôrd o
- (mee, in) de kleure van sneêuw; sterk reflecterend in aolle dêlen van 't zichtbaere spectrum
- bleik van vel, deu ziekte of langen tied uut de zunne blieve
- blank, licht van vel in 't aolgemeên (ziet onder)
- (veraol in uutdruksels), positief, onbevlekt, onbevangen
- zelfstandig naemwoôrd o 't nette goed van vinters, daebie dikkels 'n wit 'emde gedraege oor
- Opmerkienge
Wit in de zin van 'blank van vel' is noe nie (meêr) zò gebrukelijk in 't Zeêuws, mae bliekens de Zeêuwse creooltaelen eit dat zeker vroeger wè bestae. In de lesten tied bin d'r mensen die-a verlange dat dit weêr gezeid oort.
Uutspraek edit
[ʋɪt], [β̞ɪt]
Verbugienge edit
- Trappen van vergliekienge
- Afleiiengen
Saemenstelliengen edit
Uutdruksels edit
- Zò wit as 'n laeken/as de leitjes/as 'n muur zieë, vreêd wit in 't gezicht weze
- Je zie mae wit om je kammetje
- wit weze, dik bevriend weze (mee iemand), dikkels ok (mae nie altoos): verliefd weze
- Z'n wit an è, wit (bet. 5) draege; ok: Wit voor hè Goerees, Flakkees
- wit 'oôi, 'oôi uut de weie
- wit rôte, vlas rôte in de dulve
- witte koeke, kleine stuutjes van wittebroôd, vanous bie 'n begraefenisse gegete
- wit klompje, klontje suker mee 'n scheutje drank
- witte peeë, pasternaokel
- Da's ok 'n witten mee 'n zwarten, da's toch vreêd eej
- wit stae, (van gewas:) in drôge grond stae, zòda je 't makkelijk kan uuttrokke bie d'n oest
Ontlêniengen in aore taelen edit
- wete Berbice-Nederlands
- wet, wit Neger'ollands
- weti (ouwer witti) Sranantongo
Vertaeliengen edit
Bronnen edit
- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1149-50
- K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 246
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wit'