Wt/zea/zunne

Zeêuws

De zunne in de ruumte, in ultraviolet licht.

De zunne an d'n 'emel, mee wat wolken om d'r 'ene.

Etymologie

Over Middelnederlands sunne, sonne en Oudnederlands sunna van Oergermaons *sunnō/*sowilaz/*sowul (de lèste tweê vurmen bin in de Noôrd-Germaonse taelen bewaerd). Aol deze vurmen bin af te leien van 't Oer-Indo-Europese *séh₂u-l, stam in verboge vurmen *sh₂u-én-, variante *seh₂-uel-o. Onder meêr in 't Latijn as sol en in 't Grieks as ἥλιος hèlios (waevan helium).

't Werkwoôrd is t'r dienkelijk onder Nederlandsen invloed gekomme; in 't zunnetje zitte is gewoner.

Omschrievienge

zunne v

1. De starre daerom de Aerde draoit, en die overdag d'n 'emel verlicht.
2. 't Licht van de zunne.
   • ʼk Za 't wasgoed is verzette, dan kan 't in de zunne drôge.
3. (zeldzaem in 't Zeêuws) starre, in 't biezonder eên die vee gemeên ei mee oônze zunne.

zunne(n) werkwoôrd

1. In de zunne zitte of leie.
2. Niks doeë as t'r wè wat te doeën is.

Uutspraek

[ˈzɵnə] ~ [ˈzənə]

Verbugienge

meêrvoud zunnen (allêne nommer 3), verkleinwoôrd zunnetje

afleiienge

zunnig

Vervoegienge

infinitief	zunne(n)
gerundium	te zunnen(e)
tegewoordigen tied	ik zunne	oôns zunne(n)
	jie zun(t) (zunne)	julder zunne(n)
	'ie zun(t)	'ulder zunne(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie zunde	oôns, julder, 'ulder zunde(n)
gebieënde wieze	zun(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	zunnende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)ezund
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Saemenstelliengen

• weêrzunne
• zunnekrujer

Uutdruksels

• ʼt Zunnetje dekt, de wolken komme vò de zunne
• M'n lief is beschouwd van de zunne, glad verbrand
• Van zunne toet zunne werke, werke vanaf de murge toetdat d'n aevend vaolt
• Vò niks gaet de zunne op, ik doeë 't nie a'k d'r gin geld vo kriege
• De zunne eit 'n klippel in d'r bek, d'r komt 'n lange wolke vò de zunne (wat-a regen beloôft)

Varianten

• zun Acht'uzen
• zonne Tools in Fluplands, Noord-Bevelands (as ênigste meugelijk'eid); Schouwen-Duvelands, Land-van-Axels, Land-van-Kezands (nessens zunne)

Ontlêniengen

• sono Berbice-Nederlands
• son, zon Neger'ollands
• sónu Saramaccaons
• son Sranantongo

Vertaeliengen

plaeselijke starre

• Nie-taelgebonde: ☉, ☀️, 🌞
• Afrikaons: son
• Araobisch: شَمْس‎ (šams) v
• Berbice-Nederlands: sono
• Chinees (Mandarijn): 日 (rì)
• Duuts: Sonne v
• Frans: soleil m
• Hindi: सूर्य (sūrya) m, सूरज (sūraj) m
• Japans: 太陽 (たいよう, taiyō), 日 (ひ, hi)
• Latijn: sol m
• Limburgs: zón, zon v

• Nederlands: zon v
• Nedersaksisch/Platduuts: zun, zunne, Sünn, Sünne (in Duusland) g/v
• Oudgrieks: ἥλιος (hèlios) m
• Portugees: sol m
• Russisch: со́лнце (sólntse) o
• Spaons: sol m
• Stasvries en verwanten: son g
• Swahili: jua kl. 9
• Westerlauwers Vries: sinne g, sinke o (ouwerwes)
  • Hindeloopers, Eilanders: sonne
• West-Vlaems: zunne, zonne v

van de zunne geniete

• Chinees (Mandarijn): 曬太陽, 晒太阳 (shài tàiyáng)
• Duuts: sonnenbaden
• Frans: (prendre un bain de soleil)
• Westerlauwers Vries: sintsje
• Iengels: sunbathe
• Latijn: apricor

• Limburgs: zonne
• Nederlands: zonnen, zonnebaden
• Portugees: (tomar un banho do sol)
• Russisch: загора́ть (zagorátʹ), загоре́ть (zagorétʹ) imp.-perf. paer
• Spaons: solearse

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1199-1200

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 254

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd zon