Wt/zea/wind

Zeêuws

Etymologie

Uut Middelnederlands wint en Oudnederlands wint/wind, over Oergermaons *windaz uutendelienge van Proto-Indogermaons *h₂ueh₁-nt-s. D'r bin cognaoten in de meêste taelgroepen, liekas Latijns ventus, Sanskriet वात vā́ta, Tochaors want/wänt (A), yente (B), Welsh gwynt, Oudprusisch wins, Russisch ве́тер véter, Hettitisch huwantas en misschien Albanees bundë.

Omschrievienge

wind m

Meêstentieds natuurlijke verplaetsienge van de lucht
- Moe me noe de zeê wel op, mee zukke wind?
Rufte, bie de verteêrienge in de daermen vriegekomme gas wat-a deu 't gat nae buten oor gepest.
Beêstenziekte, ok bekènd as blaere, oploôp of trommelzucht
- Die koeie ei de wind.
Asse om bv. touwe om te winden; ziet winde

Uutspraek

[ʋɪnt], [β˕ɪnt]

Verbugienge

meêrvoud winden, verkleinwoôrd windje, datief winde

Saemenstelliengen

Uutdruksels

De wind d'rvan beet è iets begriepe
De wind kwietraeke inslaepe
An de wind zette 'n boôt tege de wind in stiere
Da's an de wind da gae, kan mae net
An de wind bluve 'ange nie uut z'n woorden komme
Wind an z'n aesem è, gin lucht meê kriege
Iemand over de wind praete/praote, iemand mee praoten zò vèr kriege dat 'n meewerkt
Vò winde, mee vòspoed
´n Meule op de wind zette, de wieken recht in de wind draoie
Meê wind as regen, vee gepraot, weinig in'oud
Dien ei vee wind an z'n gat 'angen Land-van-Axels, dieën sniet vreêd op
De wind wor begote Zuud-Bevelands, 't regent en noe waoit 't minder, ok: De wind gao z'n gat spoelen Land-van-Kezands
Eêst de regen en dan de wind, mikt da je gauw 'n 'aeven vindt, d'r kom daelijk sturm, zoekt mae gauw 'n 'aeven
ʻt Is aomae wind, an die joengen zò wild doeë, an kinders druk bin, kom d'r sturm op (oud volksgloôf)
ʼOe losser de wind, 'oe vaster weêr
At de wind op Margriete in 't noôrden staèt, bluuft 'n staè toe Sint-Jan (Kedamme), van 20 juli toet 29 augustus ku je dien wind verwachte
As de wind gaot slaepe bie 't zunnetje, is 't d'n aoren dag moôi weêr Goerees, ok As de wind gae legge in 't zunnetje... Flakkees
Lôpende wind, staonde weêr (Wostburg), as de sturm opkomt, is de zeêman nie vò d'n duuster tuus
Inlôpende wind en uutlôpende vrouwen bin nie te vertrouwen
Gao maor is 'n bitje stênen in de wind goôien Land-van-Kezands Land-van-Axels, gezeid a je vò iemand niks te doeën weet

Ontlêniengen in aore taelen

wende Berbice-Nederlands
went Skepi
wind, win, wen Neger'ollands
winta Aucaons
winti Sranantongo

Vertaeliengen

Nie-taelgebonde: 🌬️, 🍃, 💨
Afrikaons: wind
Araobisch: رِيح‎ (rīḥ) v
Berbice-Nederlands: wende
Chinees (Mandarijn): 風, 风 (fēng)
Duuts: Wind m
Frans: vent m
Westerlauwers Vries: wyn g
Hindi: हवा (havā) v, पवन (pavan) m
Iengels: wind

Japans: 風 (かぜ, kaze)
Latijn: ventus m
Limburgs: wind, windj, wink m
Nederlands: wind
Oudgrieks: ἄνεμος (anemos) m
Portugees: vento m
Russisch: ве́тер (véter) m
Spaons: viento m
Swahili: upepo kl. 11, 12

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1144-6

K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 245

Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wind'