Wt/zea/legge

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands leggen en Oudnederlands *leggon van Oergermaons *lagjaną. Causatief bie *ligganą (> liggon > liggen > ligge); de beteikenisse 'ligge doeë' is bos a te zieën.

Legge kreeg de beteikenisse van ligge d'rbie deudan in 't Laet-Middelnederlands 'n paer vurmen van de tweê goenge saemevaolle. Hi leit en ic leide kon dan bie aollebei de werkwoôrden 'ôre. In 't 'Ollands viele de tweê naebie 'elemaele saeme, in aore dialecten was dat nie zò universeêl. 't Zeêuws laet dat ok zieë: in 't Noôrd-Zeêuws bin de tweê eên g'ore, op Walcheren en de Bevelanden twuvele ze nog (awast is zekers op Walcheren ligge zeldzaem), in Zeêuws-Vlaendere è ze d'r glad gin moeite mee.

't Neffen mekaore bestaen van tweê schienbaer tegenwerkende beteikenissen is nie zò vreêmd as 't liekt: legge is noe 'n ergatief werkwoôrd, wat-a onovergankelijk 'n passieve beteikenisse eit en overgankelijk 'n actief aspect pakt. Zukke bin d'r genoeg in 't Zeêuws en z'n naeste verwanten (verbrande, bevrieze, koke) en ok lêre ei zò'n ontwikkelienge deugemaekt (van *laizjaną én *laiznaną).

Omschrievienge

legge werkwoôrd

ligge doeë, uutgestrekt opstelle aolgemeên buten Walchers
betaele (veraol in 't uutdruksel Je moe legge 'je betael mae gewoôn [mee]')
bônen inlegge, zaoie
'n dulve delve
't voer (veraol as 't in gebonde vurm zit) op de waegen laeje
ligge aolgemeên in 't Noôrd-Zeêuws, alternatieve vurm in 't Noord-Bevelands en Zuud-Bevelands
zelfstandig naemwoôrd v 'n klein binseltje terve, erten of aore gewassen die-a in striengen groeien

Opmerkienge

legge kom ok op Walcheren wè vò, mae naebie allêne as Burgerzeêuws

Uutspraek

[ˈlɛˑɦə ~ ˈlɛˑɣə] en [ˈlæɦə ~ ˈlæɣə]

Verbugienge

meêrvoud leggen, verkleinwoôrd leggetje, legje

Vervoegienge

Ziet ok ligge, leie en d'aore bievurmen.

infinitief	legge(n)
gerundium	te leggen(e)
tegewoordigen tied	ik leg	oôns legge(n)
	jie lei(t), legt (legge)	julder legge(n)
	'ie lei(t), legt	'ulder legge(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie lei(de), legde, lee(ë), legge(n)de	oôns, julder, 'ulder lei(d)e(n), legde(n), leeë(n), legge(n)de
gebieënde wieze	leg(t), lei(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	leggende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)eleid
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Afleiienge

legge (zelfstandig naemwoôrd, in de zin van 'binsel'; ziet bove)
legger

Opmerkienge

't Gebruuk van de flejen tied lag en 't voltoôid deêlwoôrd (g)elege(n), kommende van ligge, komt 'n ienkelde keêr vò bie 't werkwoôrd legge, mae nie vee en dan veraol in 't Burgerzeêuws. Meêr as 't hypercorrectie is 't waerschienlijk nie.

Saemenstelliengen

Uutdruksels

Ziet bove vò geld legge, bônen legge, 'n dulve legge en voer legge.

Dialectvarianten

Ziet ok bie ligge

leggen Zeêuws-Vlaonderen
leie veraol Walchers
lèje Waschappel, Aegte
laë Bru
lèn oôstelijk Zuud-Bevelands

Aore spelliengen

lègge Woordenboek der Zeeuwse Dialecten (bie de geslote, iets gerekte uutspraek)
lehhe, lahhe (gin standaerdspellienge)

Ontlêniengen in aore taelen

Ziet ok bie leie.

lèg Papiaments (nie zeker, kan ok uut 't plat-'Ollands)
lek Skepi

Vervoegienge

ligge doeë

Afrikaons: lê
Araobisch: وَضَعَ‎ (waḍaʿa)
Berbice-Nederlands: tua, koromo
Chinees (Mandarijn): 放 (fàng), 置 (zhì), 放置 (fàngzhì)
Duuts: legen
Frans: poser mettre
Westerlauwers Vries: lizze
'Ollands: legge, leie (Dordts)
Iengels: lay
Italiaons: posare, porre

Japans: 置く (おく, oku)
Latijn: iacĕre
Limburgs: lègke
Nederlands: leggen
Nedersaksisch/Platduuts: leggen
Portugees: deitar
Russisch: класть (klastʹ), положи́ть (polozjít')
Skepi: lek
Spaons: acostar
West-Vlaems: liggen

Bronnen

Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 532, 533-4, 544

Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'liggen'