Wt/zea/beêste

Zeêuws

Etymologie

Over 't Middelnederlands beeste en 't Oudfrans beste van 't Latijnse bestia, veddere afkomste nie bekend. De scherplange eê is moeilijk te verklaeren.

Omschrievienge

beêste v (somtieds o, is af te raoien)

1. Levend wezen uut 't Riek van de Animalia, dat-a zuurstof in- en kooldioxide uutaesemt, z'n energie van aore levende wezens 'aelt en meêstentieds z'n eige verplaotse kan; in 't gemeên nie de mense, dikkels 'n tamme beêste as de koeë, 't paerd of de katte.
   • Sind dan ze 'n 'of è, 'ebbe ze a drie beêsten gekocht: 'n katte en tweê kniens.
2. Mènse die-a z'n eige nie te gedraegen weet
   • Ziet toch maer is 'oe of die beêste zit te freten!
3. Mènse zonder redelijk'eid of geweten
   • M'n vaoder is in d'n Oôrlog deu tweê beêsten van SS'ers doôdgeschote.

Opmerkienge: wat vò beêste at-'r bedoeld oor bie beteikenisse 1, 'ang vreêd af van de context. In sommige uutdruksels is 't as vanzelf 'n koeë, in aore wee 'n verke.

Uutspraek

[ˈbɪːstə]

Verbugiengen

beêsten meêrvoud, beêstje verkleinwoôrd

Dialectvarianten

• beêst
• bjist Acht'uzen

Uutdruksels

• ʼt Is aol goed wat-a van 't beêstje komt, aolle vleis van 't verke is te eten
• ʼIe lust van 't 'êle beêstje, 'ie lust aol (letterlijk: 'ie lust aolle verkesvleis)
• D'n afval is grôter as 't 'êle beêstje, dae maek je alleên mae verlies op
• Zò blieë as 'n beêste, vreêd blieë
• Hie heit 'n beêstje in z'n hoôd Goerees, 'ie is zot
• D'r zit noga 'n beêstje in, dieën is ok gauw kwaed
• Van de beêste drômen/spelen Land-van-Kezands, streken uut'aele
• De beêste (of: d'n beêst) uut'ange, 'tzelfde
• De beêsten bestelle, de beêsten op stal zette
• D'r zit 'n beêste op z'n rik Land-van-Kezands, 'ie is vreêd lui
• Daor eit 'ie 'n beêstje op zien krupen Land-van-Kezands, da doet 'n gaern

Saemenstelliengen

beêstepee beêstestal beêstevleis

beêstiaol beêstig

Aore schriefwiezen

• bêêste Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
• beaste (gin standaerdspellienge)

Ontlêniengen in aore taelen

• beest, bēs Neger'ollands
• beist Sranantongo (kan ok uut 't Nederlands komme)

Vertaeliengen

levend wezen

• Afrikaons: dier, bees
• Araobisch: حَيَوَان‎ (ḥayawān) m
• Braebants: beêst v, o
• Chinees (Mandarijn): 動物, 动物 (dòngwù)
• Duuts: Tier o
• Frans: animal m
• Westerlauwers Vries: bist g
• Hindi: पशु (paśu) m (tam), जानवर (jānvar) m
• Iengels: animal
• Japans: 動物 (どうぶつ, dōbutsu), 生き物 (いきもの, ikimono)
• Latijn: animal o
• Limburgs: bies, bieës o, deer o

• Middelnederlands: dier o, beeste v
• Nederlands: dier o, beest o
• Nedersaksisch/Platduuts: dier (Veluws, Sallands, Drents, West-Achter'oeks), deer (Twents, Oôst-Achter'oeks), daaier (Gronings), Deer, Deier (in Duutsland); biest, bieste, baist (Greunings) o/v
• Oudgrieks: ζῷον (zooion) o
• Oudnederlands: dier o; fē o, *hēmstelli (tamme beêste)
• Portugees: animal m, bicho m
• Russisch: живо́тное (zjivótnoje) o, зверь (zverʹ) m
• Spaons: animal m, bestia v
• Swahili: mnyama kl. 1 en 2
• West-Vlaems: bêeste v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 65-6

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 58

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'beest'