Wt/zea/vaolle

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands vallen en Oudnederlands fallan van Oergermaons *fallaną. Dienkelijk van d'Indo-Europese wortels *h₂po ‘af’ en *h₃elh₁- 'vaolle'; d'r bin in d'Indo-Europese taelen meê woôrden die-a zò gevurmd bin of kunne weze. Verwant zou dan onder meê Latijns delēre 'verwoeste' weze.

Omschrievienge

vaolle Goerees, Schouwen-Duvelands, Tools in Fluplands, Walchers, as zelfstandig naemwoôrd ok Land-van-Axels

1. nae beneje bewege deu de zwaertekracht
2. uutwerke (van diengen die 'n mens nie onder controle ei)
   • ʼk At vanmurge 'tzelfde as gister, mae noe vaolt 't toch beter
   • Mae zieë of dat grapje bie 'eur ok zò goed vaolt.
3. uutkomme op
   • Strao vaolt acht weken vò Paesen.
4. zelfstandig naemwoôrd v strop of iezdere klemme vò dieren te vangen
5. vaollend luuk om dieren of boeven 't ontsnappen te stoppen
6. vierkante kleppe voôran 'n boerenbroek
7. opgenaoid stik in 'n kleêd of 'n keus, wat-a uutgeleid kan ore as de bezitter groeit of dikker oort
8. vaollegat, ziesplitje in 'n boerekeus
9. geploôid stoffen stik an 'n schouwe

Uutspraek

[vɑˑlə]

Verbugienge

meêrvoud vaollen, verkleinwoôrd vaolletje

Vervoegienge

infinitief	vaolle(n)
gerundium	te vaollen(e)
tegewoordigen tied	ik vaol(le)	oôns vaolle(n)
	jie vaol(t) (vaolle)	julder vaolle(n)
	'ie vaol(t)	'ulder vaolle(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie viel	oôns, julder, 'ulder viele(n)
gebieënde wieze	vaol(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	vaollende
voltoôid deêlwoôrd	ei en is (g)evaolle(n)
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Afleiiengen

• vaol
• vaolle
• vaollienge

Saemenstelliengen

werkwoôrd

afvaolle, ofvaolle anvaolle bevaolle

deuvaolle invaolle

uutvaolle vervaolle

zelfstandig naemwoôrd

• rottevaolle
• vaollegat

Uutdruksels

• vaolle op iemand
  1. iemand altoos moete 'ebbe
  2. anstoôt neme an iemand (ok van diengen gezeid)
  3. j'n eige toet eên angetrokke voele (uut 't 'Ollands)
• valle je mande! vaert mindere (in de beugvisserie) Flakkees
• Dae vaol nie van, daer is niks mins van te zeien.
• vaollende ziekte, epilepsie
• Vaolt 'r vò mien niks van de karre?, is t'r ok wat vò mien bie?

Dialectvarianten

Opmerkienge: 'n ouwe korte a vò 'n -l ei vee nuances. De spellienge bluuft daerom 'n bitje zoekwerk en vò meêr as eên oplossienge vatbaer.

• valle Flakkees, oôstelijk Toôls, Burgerzeêuws
• volle westelijk Zuud-Bevelands
• vaollen Land-van-Axels
• vallen oôstelijk Zuud-Bevelands, Land-van-Kezands

Aore spelliengen

• vaole, vaːle Woordenboek der Zeeuwse Dialecten ('t Woordenboek gebruukt die in 't lemma; welken vò wat is nie glad dujelijk)

Ontlêniengen in aore taelen

• falu Berbice-Nederlands
• val, fāl Neger'ollands

Ziet ok

• stuke

Vertaeliengen

omlaeggae deu de zwaertekracht

• Afrikaons: val
• Araobisch: وَقَعَ‎ (waqaʿa)
• Berbice-Nederlands: falu
• Chinees (Mandarijn): 落 (luò), 落下 (luòxià), 掉 (diào)
• Duuts: fallen
• Frans: tomber
• 'Ebreêuws: נָפַל‎ (nafál)
• Hindi: गिरना (girnā), पड़ना (paṛnā)
• Iengels: fall
• Italiaons: cadere
• Japans: 落ちる (おちる, ochiru), 崩れる (くずれる, kuzureru)
• Latijn: cadĕre
• Limburgs: valle
• Nederlands: vallen

• Nedersaksisch/Platduuts: vallen, valn
• Oudgrieks: πίπτω (piptoo)
• Portugees: cair
• Russisch: па́дать (pádatʹ), упа́сть (oepát') imp.-perf. paer
• Spaons: caer
• Swahili: kuanguaka
• Westerlauwers Vries: falle
  • Terschelliengs: folle
  • Schiermonnikoôgs: fale
• West-Vlaems: vallen, vollen

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1030-1, V

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 231

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'vallen'