Zeêuws
editEtymologie
editOver Middelnederlands staen en Oudnederlands stān van Oergermaons *stāną. De flejen tied kom van de variante *standaną. Aollebei bin z'aofgeleid van d'n Indogermaonse wortel *steh₂-, die-a in vreêd vee dochtertaelen bekend is.
Omschrievienge
editstae werkwoôrd
- rechtop opgesteld weze
- geschreve weze
- Wa staet dae? 'k Kan 't nie goed leze.
- Da staet in de Spreuken.
Uutspraek
edit[stɛː]
Vervoegienge
editinfinitief | stae(n) | |
gerundium | te staen(e) | |
tegewoordigen tied | ik stae(n) | oôns stae(n) |
jie stae(t) (stae) | julder stae(n) | |
'ie stae(t) | 'ulder stae(n) | |
flejen tied | ik, jie, 'ie sto(e)ng, stieng, stienge | oôns, julder, 'ulder sto(e)nge(n), stienge(n) |
gebieënde wieze | stae(t) | |
onvoltoôid deêlwoôrd | staende | |
voltoôid deêlwoôrd | ei (g)estae | |
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia. |
- Afleiiengen
- Opmerkienge
De vurm ik staen is veraol te verwachten as t'r 'n klienker nao komt. Vedders is die -n in d'eêste persoôn eêder Zeêuws-Vlaonderen; ziet bie staon.
Saemenstelliengen
editUutdruksels
edit- D'ran gae stae, d'ran beginne (dikkels gezeid van 'n ondoeëlijk zwaer werk)
- Ik stae 'm nie, ik vertrouw 'm nie
- ʼOe stae je d'rbie?, wat dienk jie 'iervan?
- Bie gestae is meegedae, wien-at 'r bie was, ei ok schuld
- stae om (te), iets juust van plan weze te doeën
- stae op
- 'n dienk absoluut wille
- nie meêr buten iets kunne: A je die slaeppillen 'n stuitje gebruukt, gaet je lief d'rop stae.
- ʼt staende (staendes, staons, van staende) doeë, sprienge zonder lôpe
- ʼn Staende borrel
- 'n droenk (borrel) daebie iederêne an taefeltjes staet
- 'n borrel op 't leste moment ingelast (daevò dus nie vee meêr g'organiseêrd ore kan)
- ʼm staende è
- de staende kerke, d'Ervurmde Kerke, eventueêl noe de PKN (in tegenstellienge toet aolle afgescheiden grifformeêrde genoôtschappen)
- mee (de) staende waegen
- oeste mee 'n systeem van deuschuvende waegens, daevan d'r altoos eêntje leeg te wachten staet op 'n volgende laejing t'rwiel eên of meêr aoren aweêr an 't afvoeren bin
- (figuurlijk) zonder uutscheien
- in de blieën stae, (van 'n meulen) mee de wieken kort vò de kruusstand
- in de rouwe stae, mee de wieken juust kort over de kruusstand
- Stae rechte, riest op
- Uut eên in aol stae (da(t)...), nie bevatte kunne (da(t)...)
- Gae je weg, of bluuf je stae, spotzinnetje vò de Flakkeeërs (deu de Goereêërs gezeid)
Dialectvarianten
edit- stao Goerees
- staen Acht'uzen
- staon Burgerzeêuws, Zeêuws-Vlaonderen
- staè, staèn Zuud-Bevelands
Ontlêniengen in aore taelen
editVertaeliengen
editVertaeliengen
|
|
Bronnen
edit- Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 921-2
- K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 213
- Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'staan'