Wt/zea/stae

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands staen en Oudnederlands stān van Oergermaons *stāną. De flejen tied kom van de variante *standaną. Aollebei bin z'aofgeleid van d'n Indogermaonse wortel *steh₂-, die-a in vreêd vee dochtertaelen bekend is.

Omschrievienge

stae werkwoôrd

1. rechtop opgesteld weze
2. geschreve weze
   • Wa staet dae? 'k Kan 't nie goed leze.
   • Da staet in de Spreuken.

Uutspraek

[stɛː]

Vervoegienge

infinitief	stae(n)
gerundium	te staen(e)
tegewoordigen tied	ik stae(n)	oôns stae(n)
	jie stae(t) (stae)	julder stae(n)
	'ie stae(t)	'ulder stae(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie sto(e)ng, stieng, stienge	oôns, julder, 'ulder sto(e)nge(n), stienge(n)
gebieënde wieze	stae(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	staende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)estae
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Afleiiengen

• staender

Opmerkienge

De vurm ik staen is veraol te verwachten as t'r 'n klienker nao komt. Vedders is die -n in d'eêste persoôn eêder Zeêuws-Vlaonderen; ziet bie staon.

Saemenstelliengen

afstae, ofstae anstae bestae ontstae

opstae staendebie staendewigs staens'alve

staenswezende uutstae verstae

Uutdruksels

• D'ran gae stae, d'ran beginne (dikkels gezeid van 'n ondoeëlijk zwaer werk)
• Ik stae 'm nie, ik vertrouw 'm nie
• ʼOe stae je d'rbie?, wat dienk jie 'iervan?
• Bie gestae is meegedae, wien-at 'r bie was, ei ok schuld
• stae om (te), iets juust van plan weze te doeën
• stae op
  1. 'n dienk absoluut wille
  2. nie meêr buten iets kunne: A je die slaeppillen 'n stuitje gebruukt, gaet je lief d'rop stae.
• ʼt staende (staendes, staons, van staende) doeë, sprienge zonder lôpe
• ʼn Staende borrel
  1. 'n droenk (borrel) daebie iederêne an taefeltjes staet
  2. 'n borrel op 't leste moment ingelast (daevò dus nie vee meêr g'organiseêrd ore kan)
• ʼm staende è
  1. zat weze
  2. 'n erectie è
• de staende kerke, d'Ervurmde Kerke, eventueêl noe de PKN (in tegenstellienge toet aolle afgescheiden grifformeêrde genoôtschappen)
• mee (de) staende waegen
  1. oeste mee 'n systeem van deuschuvende waegens, daevan d'r altoos eêntje leeg te wachten staet op 'n volgende laejing t'rwiel eên of meêr aoren aweêr an 't afvoeren bin
  2. (figuurlijk) zonder uutscheien
• in de blieën stae, (van 'n meulen) mee de wieken kort vò de kruusstand
• in de rouwe stae, mee de wieken juust kort over de kruusstand
• Stae rechte, riest op
• Uut eên in aol stae (da(t)...), nie bevatte kunne (da(t)...)
• Gae je weg, of bluuf je stae, spotzinnetje vò de Flakkeeërs (deu de Goereêërs gezeid)

Dialectvarianten

• stao Goerees
• staen Acht'uzen
• staon Burgerzeêuws, Zeêuws-Vlaonderen
• staè, staèn Zuud-Bevelands

Ontlêniengen in aore taelen

• tan Berbice-Nederlands
• staan, stān, tan Neger'ollands

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: staan
• Araobisch: وَقَفَ‎ (waqafa)
• Berbice-Nederlands: tan
• Chinees (Mandarijn): 站 (zhàn), 站立 (zhànlì), 立 (lì)
• Duuts: stehen
• Frans: être debout
• 'Ebreêuws: עַמד‎ (amad)
• Hindi: खड़ा होना (khaṛā honā)
• 'Ollands: staen(e), staan, staon, stajn (Volendams)
• Iengels: stand
• Italiaons: stare in piedi
• Japans: 立つ (たつ, tatsu)
• Latijn: stāre

• Limburgs: sjtaon, staon, stoon, sjtoa
• Nederlands: staan
• Nedersaksisch/Platduuts: staon, stoan
• Oudgrieks: ἵστημι (histèmi)
• Portugees: estar em pé
• Russisch: стоя́ть (stoját') imperfectief
• Spaons: estar de pie
• Stasvries en verwanten: staan, stane (Bildts)
• Swahili: kusimama
• Westerlauwers Vries: stean
  • Hindeloopers: staen
  • Schiermonnikoôgs: stain
• West-Vlaems: stoan, stoaën

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 921-2

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 213

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'staan'