Wt/zea/aere

Zeêuws

Terv'aeren

Mensenaerm mee uutgesproke aeren

Etymologie

kôren'alm

Over Middelnederlands aer en Oudnederlands *ahir van Oergermaons *ahizą. Vaddere afkomst nie zeker; gedocht oor an onder meêr 't Latijnse acus 'kaf', mae de wisselienge van -k- nae -z- is nie te verklaeren. Kan dus 'eêl goed 'n substraotwoôrd weze.

bloedvat

Over Middelnederlands adere en Oudnederlands *ath(e)ra (inathri 'dermen, ingewande') van Oergermaons *aþaraz. Uutendelienge van d'n Oer-Indo-Europese wortel *h₁eh₁t-r- en verwant mee (Episch) Oudgrieks ἦτορ ètor 'ʼarte'.

waeterloôp

As metafoôr uut de vorrige.

trekke (op), wenne, omgae

Denominaol van aerd.

pien doeë van tanden

Onbekend; stae nie in 't Zeeuws Etymologisch Woordenboek.

Omschrievienge

aere
zelfstandig naemwoôrd v

1. 't af'angende, kôren draegende deêl van aolle graensoôrten en planten die-a dae 'n bitje op trekke
2. bloedvat, buusje in 't lief daemee 't bloed van 't 'arte nae d'aore orgaonen en wee vromme loôpt
   1. in medische zin: allêne de vaeten die-a vromme nae 't 'arte lôpe
3. ondergrondse waetergank
   • ʼn welle mee 'n aere gevoed deu ondergronds lopend waeter

werkwoôrd

4. in d'aere (bet. 1) komme
5. aere nae trekke op ('n ouwer fermieljelid, deu verervienge)
6. wenne (an 'n nieuwe omgevienge)
7. aere mee goed kunne omgae mee (van tweê of meêr mensen gezeid)
8. piene doeë van tanden Zuud-Bevelands
9. (zelden) bloed laete, 'n ouwe geneeswieze

Uutspraek

[ɛːrə]

Verbugienge

aeren meêrvoud, aertje verkleinwoôrd

Vervoegienge

infinitief	aere(n)
gerundium	te aeren(e)
tegewoordigen tied	ik aer(e)	oôns aere(n)
	jie aer(t) (aere)	julder aere(n)
	'ie aer(t)	'ulder aere(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie aerde	oôns, julder, 'ulder aerde(n)
gebieënde wieze	aer(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	aerende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)aerd
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Saemenstelliengen

• slagaere

Varianten

kôrenaere

• aer
• aore, aor Zeêuws-Vlaonderen
• êre Walchers
• haere Goerees, Flakkees (nessens aere)

bloedvat, waeterloôp

• aer Acht'uzen
• aeren Flakkees
• aeder Flakkees
• aoder Land-van-Axels, Land-van-Axels

in d'aere komme

• aeren oôstelijk Zuud-Bevelands
• aoren Zeêuws-Vlaonderen

trekke op, wenne an

• aeren oôstelijk Zuud-Bevelands
• aoren Zeêuws-Vlaonderen

Ontlêniengen in aore taelen

bloedvat

• ader, aar Neger'ollands

Vertaeliengen

kôrenaere

• Araobisch: سُنْبُلَة‎ (sunbula(h)) v
• Chinees (Mandarijn): 穗 (suì)
• Duuts: Ähre v, Getreideähre v
• Frans: épi m
• 'Ollands: aer, aar, aor g
• Iengels: ear
• Italiaons: spiga v
• Japans: 穂 (ほ, ho)
• Latijn: spīca v, arista v
• Limburgs: aor v

• Nederlands: aar v, korenaar v
• Nedersaksisch/Platduuts: aor, oar, Oa (Plautdietsch) g/v
• Oudgrieks: στάχυς (stáchus) m
• Portugees: espiga v
• Russisch: ко́лос (kólos) m
• Spaons: espiga v
• Swahili: suke kl. 5, 6
• Westerlauwers Vries: ier (iere) g
• West-Vlaems: aore v, aor o

bloedvat

• Afrikaons: aar
• Araobisch: وَرِيد‎ (warīd) m, عِرْق‎ (ʕirq) m
• Chinees (Mandarijn): 靜脈/静脉 (jìngmài)
• Duuts: Ader v, Vene v
• Frans: veine v
• Hindi: शिरा (śirā) m
• 'Ollands: aer, aar, aor g
• Iengels: vein
• Italiaons: vena v
• Japans: 静脈 (じょうみゃく, jōmyaku)
• Latijn: vēna v
• Limburgs: aor, aojer v

• Nederlands: ader v
• Nedersaksisch/Platduuts: Oda (Plautdietsch) v
• Oôst-Vlaems: aojer Land-van-'Ulsters (platteland), naojer (stad) m
• Oudgrieks: φλέψ (phleps) v
• Portugees: veia v
• Russisch: ве́на (véna) v, жи́ла (zjíla) v
• Spaons: vena v
• Swahili: mshipa kl. 3, 4, vena kl. 9, 10
• Westerlauwers Vries: ier g
  • Hindeloôpers: iere
  • Schiermonnikoôgs: ieder
• West-Vlaems: aore, aodere

gewend raeke

• Nederlands: aarden

piene doeë van tanden

• Nederlands: rijzen

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 8, 9

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 44

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'ader'