Wt/zea/ôge

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands oge en Oudnederlands ouga van Oergermaons *auganą. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *h₃ekw-. Germaonse vurm mee au meschien onder invloed van ôre?

Omschrievienge

ôge o, zeldzaem ok v

1. bolvurmig orgaon om mee te zieën
2. ronde eupenienge an 'n naelde, om d'n draed deu te steken
3. ronde eupenienge an 'n 'aek, om 'm an 'n touwe of schaekel vast te zetten

Uutspraek

[oəɦə]

Verbugienge

ôgen meêrvoud, oôgje verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

ôgennaoier ôgesnorretjes ôgeziende oôgballetje

oôgkappe oôglappen oôgschele oôgtand

Uutdruksels

• Z'n ôgen bin grôter as z'n buuk, 'ie ei meêr opgeschept as dat 'n opkan
• Z'n ôgen bin grôter as z'n 'anden, 'ie kan nie zòvee werk doeë as t'n zou wille (of as 'n dienkt dat 'n kan)
• Ôgen opzette as meulbriefjes (as bolleketten, as muntbiljetten]]), verbaesd kieke, grôte ôgen opzette
• Wie z'n ôgen nie opendoet, moe s'n zak opedoeë, a je nie uutkiekt, komt 't je diere te staen
• Ergest 'n oôgje an waege, kieke nae waer-a je vreêd 'n zin in eit
• ʼn Oôgje an iemand waege, 'n bitje verliefd weze
• Deu 'n anders ôgen kieke, z'n eige bie 'n ander z'n wille neêrleie
• Da za in j'n ôgen drupe, dae za je spiet van kriege
• Ei je stront in j'n ôgen?, kiekt is wat beter!
• ʼIe liegt dat 't waeter uut z'n ôgen bost (loôpt)
• Frete da j'n ôgen in j'n 'oôd omwenne
• Dae za je j'n oôgjes nog wè om werm maeke, dae gae je nog bereêuw om è
• ʼk È gin goed ôge op 'im, 'k vertrouwe 'm nie
• ʼt Ei gin ôge, 't ziet 'r nie goed uut
• D'r is gin ôge op/an, 'tzelfde
• ʼn kwaed ôge
  1. 'n zieke ôge
  2. 'n ôge daermee je nae 't biegloôf iemand kan betovere deu naer 'm te kieken
• Moe je d'r 'n ôge bie è? Ku je 't 'n bitje zieë? (gezeid as t'r eên ongewenst nae je zit te kieken)
• ʼn ôge trekke, knipôge
• Aol wa je wil mee j'n ôgen toe, zeit 't mae, ik doeë 't wè

Dialectvarianten

• oage Noôrd-Zeêuws: toet an Tole exclusief, Noôrd-Beveland nessens ôge; vedders Waschappel, oôstelijk Beveland en soms westelijk Beveland
• oag Acht'uzen
• oge noôrdwestelijk Walcheren buten Waschappel

Aore schriefwiezen

• ôôge Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
• oage af te raejen as de oa 'n tweêklank is

Ontlêniengen in aore taelen

• oogo, hoogo, hogo, oog Neger'ollands
  • hogo Maegdeneiland-Creooliengels
• hogo Skepi
• oki Sranantongo

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 👁️
• Afrikaons: oog
• Araobisch: عَيْن‎ (ʿayn) v
• Chinees (Mandarijn): 眼睛 (yǎnjīng), 眼 (yǎn), 目 (mù) (literair)
• Duuts: Auge o
• Esperanto: okulo
• Frans: oeil m
• Westerlauwers Vries: each o
  • Hindeloopers: aich
  • Schiermonnikoôgs: eich
• 'Ebreêuws: עַיִן‎ (ajín) v
• Hindi: आँख (ā̃kh) v, नैन (nain) v, नेत्र (netra) v
• 'Ollands: oôg, oog, oag
• Iengels: eye
• Italiaons: occhio m

• Japans: 目, 眼 (め, me)
• Latijn: oculus m
• Limburgs: oug, oog (westelijk, zuudoôstelijk), oeëg (noôrdelijk)
• Nederlands: oog o
• Nedersaksisch/Platduuts: oog, oug o
• Oôst-Vlaems: oôg Land-van-'Ulsters, uëg Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• Oudgrieks: ὀφθαλμός (ophthalmos) m, ὄμμα (omma) o (veraol poëtisch), ὤψ (oops) m
• Portugees: olho m
• Russisch: глаз (glaz) m, о́ко (óko) o (ouwerwes, poëtisch)
• Spaons: ojo m
• Stasvries en verwanten: ooch, oog o
• Swahili: jicho kl. 5,6
• West-Vlaems: ôog o

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 652-3

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 179

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'oog'