Wt/zea/wien

Zeêuws

Etymologie

• (vraegend vònaemwoord): Over Middelnederlands wie, Oudnederlands wie/wē en Oergermaons *hwaz uut Oer-Indo-Europees *kʷo- (mee cognaoten in tal van taelen), dan wè uut de Germaonse variant *hwēi, Oer-Indo-Europees *kʷe-i-. De vurm mee -n is vanous de verboge vurm (datief en accusatief); dat verschil oor vandaeg d'n dag nie meêr gemaekt.
• (drank): Over Middelnederlands wijn en Oudnederlands wīn uut 't Latijnse vīnum, uutendelienge van Oer-Indo-Germaons *u(e)ih₁/uoih₁. 't Woord kom in vee Indo-Europese taelgroepen vò, mae de Germaonen, die in te kouwe streken weunde vò wienbouw, mochte 't uut 't Latijn lêne.

Omschrievienge

1. Vraegend vònaemwoord nae personen, soms bie beêsten
   • Wien eit dat gedae?!
   • Op wien rie jie daelijk?
2. zelfstandig naemwoôrd v of m Geêst'ouwenden drank uut gegiste druven, somtieds ok uut aore vruchten
   • Je pak mèr 'n flesse Pleegzuster Bloedwien uut 't kratje in de kelder - en zeit t'r bie dat ze ze nie achter mekaore op zuupt. (Jan Zwemer)

Opmerkienge: Dit woord staet in betêkenisse 2 nie in 't Woordenboek der Zeeuwse Dialecten; de saemenstelliengen die d'rvan komme wè.

Uutspraek

• [ʋi(ˑ)n], [β˕i(ˑ)n] (vraegend vònaemwoord)
• [ʋin], [β˕in] (zelfstandig naemwoord)

Verbugienge

vraegend vònaemwoord

• wiens genitief (ouwerwes)

zelfstandig naemwoord

• wienen meêrvoud, wientje verkleinwoôrd

Varianten

vraegend vònaemwoord

• wie (bievurm vò medeklienkers)

zelfstandig naemwoord

• wèn Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• wain Land-van-'Ulsters

Saemenstelliengen

vraegend vònaemwoord

• wien-a (in betrekkelijke biezinnen)

zelfstandig naemwoord

wienbeier wienbeierbos

wienkoaper wienpeen

wienpenniengen wienrute

Ontlêniengen in aore taelen

vraegend vònaemwoord

• wi Berbice-Nederlands
• awi, wie Neger'ollands

zelfstandig naemwoord

• wing Arowaks
• win Berbice-Nederlands
• jwin Ga
• wien, win Neger'ollands
• win Sranantongo
  • win Surinaoms-Javaons
• wín Saramaccaons

Aore spelliengen

• wie:n Woordenboek der Zeeuwse Dialecten, vraegend vònaemwoord

Vertaeliengen

vraegend vònaemwoord

• Afrikaons: wie
• Araobisch: مَن‎ (man)
• Berbice-Nederlands: wi
• Chinees (Mandarijn): 誰, 谁 (shuí, shéi)
• Duuts: wer
• Frans: qui
• Westerlauwers Vries: wa
• Hindi: कौन (kaun)
• Iengels: who
• Japans: 誰 (だれ, dare)
• Latijn: quis

• Limburgs: wie (westelijk), wee (Mestrichts), wae(m) (oôstelijk), weë (zuudoôstelijk)
• Nederlands: wie
• Nedersaksisch/Platduuts: wie, wel (Twents)
• Oudgrieks: τίς (tis)
• Portugees: quem
• Russisch: кто (kto)
• Spaons: quién
• Stasvries en verwanten: wy
• West-Vlaems: wien
• Zweeds: vem

drank van gegiste druven

• Nie-taelgebonde: 🍷
• Afrikaons: wyn
• Araobisch: نَبِيذ‎ (nabīḏ) m
• Berbice-Nederlands: win
• Braebants: wijn, wain, wèn v
• Chinees (Mandarijn): 葡萄酒 (pútáojiǔ)
• Duuts: Wein m
• Frans: vin m
• Westerlauwers Vries: wyn g
• Hindi: शराब (śarāb) v
• 'Ollands: wijn, wain, wèn, wien g
• Iengels: wine

• Japans: 葡萄酒 (ぶどうしゅ, budōshu), ワイン (wain)
• Latijn: vīnum o
• Limburgs: wijn, wain, wèn (westelijk); wien (oôstelijk) m
• Nederlands: wijn v/m
• Nedersaksisch/Platduuts: wien, Wiin (in Duutsland) g/v
• Oudgrieks: οἶνος (oinos) m, μέθυ (methu) o (Homerisch)
• Portugees: vinho m
• Russisch: вино́ (vinó) o
• Spaons: vino m
• Stasvries en verwanten: wyn g
• West-Vlaems: wyn v/m

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1138, 1140-1

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'wie' en 'wijn'