Wt/zea/vet

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands vet en Oudnederlands fēt/fētit; 't bievoegelijk naemwoôrd kom van 't Oergermaonse *faitidaz, voltoôid deêlwoôrd bie *faitijaną 'invette, maste'; 't zelfstandig naemwoôrd kom van *faitą. Te verklaeren as dentaolvurm van d'n Indo-Europese wortel *p(e)iH-, 'gezwolle/vet weze'.

Omschrievienge

vet

1. bievoegelijk naemwoôrd: dikke, zwaer (veraol, mae nie allêne, van mensen en beêsten gezeid)
2. zelfstandig naemwoôrd o: vettige stoffe, in 't biezonder
   1. 't zachte weefsel in 'n mensen- en dierenlief
   2. beutersauze (wit vet)
   3. vleissap (bruun vet)

Uutspraek

[væt]

Verbugienge

• van 't bievoegelijk naemwoôrd

vette, vetten, vets partitieve genitief

Trappen van vergliekienge

vetter, 't ve(t)ste

Afleiienge

vette

• van 't zelfstandig naemwoôrd

vetten meêrvoud, vetje verkleinwoord

Saemenstelliengen

vetbolle vetdoes vetkoeke vetkot vet-lakontje

vetlegger vetlok vetpapier vetpitje vetprieze

vetproppe vetpuzze vetstal vetstapje vette kousen

Uutdruksels

• ʼt Vet loôpt in m'n kele, 'k voele/proeve in m'n mond da'k te vet gegete è
• Die braejt overal 't vet uut, die weet overal voôrdeêl uut t'aelen
• Dae zu je nie vee vet uutbraeje
• Ergest z'n vet in è
• Eêntje z'n vet geve, z'n verdiende loôn geve
• Eêntje in 't vet zette, kosten of ander naedeêl andoeë
• Dae za je ok van 't vet in 't vier nie schiete, daer 'ebbe ze nie vee / dae krieg je nie vee
• Smoôr toch in je vet, schei toch uut, dondert op
• As 't vet regent moe je mee je pannetje buten stae, as t'r wat t'aelen vaolt, moe je d'rbie weze
• ʼn oôgje vet, 'n meevaollertje Land-van-Kezands
• Zò vet as 'n slekke
• Fientjes vet weze, op zò'n manier da je 't nie al te vee ziet
• ʼn vetten beêr, 'n dikken vent
• ʼt Is nie vet mee z'n, 't gae nie goed mee 'im

Ontlêniengen in aore taelen

• fete Berbice-Nederlands
• vet, fet Neger'ollands

Vertaeliengen

Ziet vò 't bievoegelijk naemwoôrd onder dikke.

zelfstandig naemwoôrd, in 't biezonder dierlijk vet

• Afrikaons: vet
• Araobisch: دُهْن‎ (duhn) m, شَحْم‎ (šaḥm) m
• Chinees (Mandarijn): 脂肪 (zhīfáng)
• Duuts: Fett o, Schmalz m
• Esperanto: graso
• Frans: gras m
• Westerlauwers Vries: fet o
  • Terschelliengs: fot
• 'Ebreêuws: שומן‎ (sjoemán) m
• Hindi: वसा (vasā), चरबी (carbī) v
• Iengels: fat
• Italiaons: grasso m

• Japans: 脂肪 (しぼう, shibō), 脂 (あぶら, abura)
• Latijn: adeps m/v
• Limburgs: vèt o
• Nederlands: vet o
• Nedersaksisch/Platduuts: vet o
• Oudgrieks: στέαρ (stear) o, πιμελή (pimelè) v
• Portugees: gordura v
• Russisch: жир (zjir) m
• Spaons: grasa v
• Swahili: mafuta kl. 5
• West-Vlaems: vet o

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1062-4

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 234

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'vet'