Wt/zea/toenge

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands tonghe en Oudnederlands tunga van Oergermaons *tungō. Van Oer-Indo-Europees **dnǵʰ-uh₂-, mee cognaoten in vee taelgroepen.

Omschrievienge

toenge v

1. Spier dien-a bloôt in de mond leit.
2. wat toengvurmigs, dikkels 'n latje 'out of 'n lamelletje
3. (somtieds) taele
4. zekere vis (Solea solea)

Opmerkienge: de beteikenis van de vis stae nie in 't WZD. Als alternatief geeft 't Woordenboek stripje, maer allêne in de visterstaele van Goereê en dan allêne veu kleine toengetjes.

Uutspraek

[ˈtuŋə]

Verbugienge

meêrvoud toengen, verkleinwoôrd toengetje

Uutdruksels

• Z'n toenge 'angt op 't derde knopsgat, 'ie is kepot van moeïg'eid (ok: ...'angt op z'n vesje)
• Z'n toenge 'ang vees te lange, 'ie praot te vee (ok: ...'ang(t) wè 'n elle lank)
• ʼIe ei z'n toenge op 'n bèsteeboôrd laete leie, 'ie weet niks te zeien, ok:
  • ʼIe ei z'n toenge bie de smid gebraocht (Sint Anna ter Mu)
  • Z'n tonge is nae de smesse (Wesdurpe)
  • Ie ei z'n toenge in de broôdscheutel litte legge (Kortjeen)
• Z'n toenge is nie van schaepeleêr, 'ie lust wè wat lekkers
• Eên onder de toenge voere, gebrek laete lieë
• Over de toenge kakke, spoege, veral gezeid van zwangere vrouwen
• Over de toenge rieë, besproke ore
• ʻIe ei tweê tongen in eên staet 'r overdwas, 'ie is nie te vertrouwen, as 't 'm uutkomt, liegt 'n (Zuud-Beveland)
• Iemand z´ n toenge krauwe, iemand prebere uut t'oren, ok: iemand z'n toenge pellen (Land-van-Kezands)
• ʼt Achterste van je toenge laete zieë
  1. Aolles zeie wat-a je op j'arte eit
  2. 'n Leste bod doeë (op 'n veilienge)
• Z'n toenge in z'n gat trekke, z'n woôrden trugneme
• Nie op z'n toenge gevalle weze, nie bange weze om z'n eige uut te spreken
• ʼt Is 't verleggen van je toenge nie waerd, 't beteiken niks
• Praote in toengen, onverstaenbaere taelen praote, volgens gelôvigen deu de kracht van d'n 'Eilige Geêst

Saemenstelliegen

• lange toenge
• toengblaere

Varianten

• tonge
  • ênigste vurm: Nieuwland, 'Noord-Bevelands', Schouwen-Duvelands, Goerees, Oôst-Flakkees, Land-van-'Ulsters
  • toenge en tonge deu mekaore: Zuud-Bevelands, Tools, West-Flakkees

Ziet ok

• larpe

Ontlêniengen in aore taelen

• tong, ton, tung Neger'ollands
  • ton Maegdeneiland-Creooliengels
• tongo Aucaons (nie zeker)
• tongo Sranantongo (nie zeker, kan ok uut 't Iengels komme)
  • tongò Saramaccaons
• tunk Skepi

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 👅
• Afrikaons: tong
• Araobisch: لسان (lisān) m/v
• Berbice-Nederlands: alala
• Chinees (Mandarijn): 舌頭, 舌头 (shétou); 舌 (shé)
• Duuts: Zunge v
• Frans: langue v
• Hindi: जीभ (jībh) v, ज़बान (zabān) v
• Iengels: tongue
• Japans: 舌 (した, shita), べろ (bero) (informeêl)
• Latijn: lingua, ouwer dingua v
• Limburgs: tóng v
• Nederlands: tong v

• Nedersaksisch/Platduuts: tong, tonge etc. g/v
• Oudgrieks: γλῶσσα (gloossa) / γλῶττα (glootta) v
• Portugees: língua v
• Russisch: язы́к (jazýk) m
• Skepi: tunk
• Spaons: lengua v
• Swahili: ulimi kl. 11, 12
• Westerlauwers Vries: tonge, tûnge g
  • Hindeloopers: tûnge
  • Terschelliengs: tong
  • Schiermonnikoôgs: tang v
• West-Vlaems: tonge v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 983-4

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 222

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'tong'