Wt/zea/maene

Zeêuws

Etymologie

'emellichaem

Over Middelnederlands mane en Oudnederlands māno van Oergermaons *mēnō, wat-a ok 'maend' kan 'ebbe beteikend. Uutendelienge dienkelijk van d'n Indo-Europese wortel meh₁- 'mete'; de beteikenisse 'maen' zou dan secundair (biekommend) bie die van 'maend' (immers 'n maet van d'n tied) moete weze. Daevò pleit dat de maen in aore Indo-Europese staeken luna etc. genoemd oort.

larve

Van Middelnederlands made, mee d-syncope en invoegienge van de -n-. Verwanten in aolle Germaonse taelen, mae daebuten nie zeker.

waerschoeë

Over Middelnederlands manen en Oudnederlands manon van Oergermaons *manōną/*manēną. Van Oer-Indo-Europees *mon-eie-, causatief bie de wortel men- dienke. Verwant mee monitor en monument, wat vedder weg ok mee monster, munt en mentaol.

Omschrievienge

maene v

1. 'emellichaem dat-a om d'Aerde draoit en wisselend as 'n sikkel of volle schieve an d'n 'emel te zieën is.
2. aolle 'emellichaemen die om 'n willekeurige planeet draoie
3. poôtlôze, wurmachtige larve van 'n vliege of 'n ander insekt dat-a z'n eige verpopt
4. werkwoôrd waerschoeë, (iemand) ergest an 'erinnere

Uutspraek

[ˈmɛːnə]

Verbugienge

maenen meêrvoud, maentje verkleinwoôrd

Vervoegienge

infinitief	maene(n)
gerundium	te maenen(e)
tegewoordigen tied	ik maen(e)	oôns maene(n)
	jie maen(t) (maene)	julder maene(n)
	'ie maen(t)	'ulder maene(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie maende	oôns, julder, 'ulder maende(n)
gebieënde wieze	maen(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	maenende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)emaend
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Saemenstelliengen

• maeneschieter
• maenzaed
• Maoneblusser

Uutdruksels

• Ergest de maen van geve, d'rmee uutscheie Flakkees, Schouwen-Duvelands
• Maentje roôd, de slikken bloôt, bie 'n roôie maen staet 't waeter laeg
• De maenen zouwe uut je gat braeje, 't is vreêd waerm
• De maenen sprienge uut 't spek, ze bin deu 't dolle 'eên

Dialectvarianten

'emellichaem

• maen in Acht'uzen altoos, mae daebuten ok dikkels genoeg
• maon Burgerzeêuws
• maène Zuud-Bevelands
• maone Zeêuws-Vlaonderen

larve

• maone Burgerzeêuws, Zeêuws-Vlaonderen
• maène Zuud-Bevelands
• maoje Tools in Fluplands (nessens maene)

waerschoeë

• maone Burgerzeêuws
• maène, maènen Zuud-Bevelands
• maonen Zeêuws-Vlaonderen

Ontlêniengen in aore taelen

'emellichaem

• manti Berbice-Nederlands
• maand, man, maen Neger'ollands

werkwoôrd

• maan Neger'ollands
• maan Papiaments

Vertaeliengen

Ziet ok bie waerschoeë.

'emellichaem

• Afrikaons: maan
• Araobisch: قَمَر‎ m
• Berbice-Nederlands: manti
• Chinees (Mandarijn): 月亮 (yuèliàng), 月 (yuè)
• Duuts: Mond m
• Frans: lune v
• 'Ebreêuws: יָרֵחַ‎ (jaréach) m, לְבָנָה‎ (l'vaná) v
• Hindi: चन्द्रमा, चंद्रमा (candramā) m, चांद (cānd) m, चंद्र (candra) m
• 'Ollands: maen, maon, maan g
• Iengels: moon (dikkels Moon as 't om de maene van d'Aerde gaet)
• Italiaons: luna v
• Japans: 月 (つき, tsukí), ムーン (mūn) (allêne d'Aerdse maen)
• Latijn: luna v

• Limburgs: maon v/m
• Nederlands: maan v
• Nedersaksisch/Platduuts: maon, moan, Moon g/v
• Oudgrieks: σελήνη (selènè) v
• Portugees: lua (Lua mee 'oôdletter vò d'Aerdse maene) v
• Russisch: луна́ (loená) (soms Луна́ mee 'oôdletter vò d'Aerdse maene) v
• Spaons: luna (Luna mee 'oôdletter vò d'Aerdse maene) v
• Swahili: mwezi kl. 3, 4
• Westerlauwers Vries: moanne g
  • Hindeloopers: moene
  • Terschelliengs: maan
  • Schiermonnikoôgs: mone v
• West-Vlaems: moane v

larve

• Afrikaons: maaier
• Araobisch: نَغَفَة‎ (naġafa(h)) v
• Chinees (Mandarijn): 蛆 (qū), 蠐, 蛴 (qí)
• Duuts: Made v
• Frans: asticot m
• 'Ebreêuws: רימה‎ (rima) v
• 'Ollands: maai, maei, maoi g
• Iengels: maggot
• Italiaons: larva v, verme m
• Japans: 蛆, ウジ (うじ, uji)
• Latijn: vermiculus m
• Limburgs: maaj, maoj enz. v

• Nederlands: made v
• Oudgrieks: εὐλή (eulè) v
• Portugees: larva v
• Russisch: опа́рыш (opárysj) m
• Spaons: cresa v, gusano m, verme m
• Swahili: buu
• Westerlauwers Vries: maits g
  • Hindeloopers: maitjen
  • Terschelliengs: maik
  • Schiermonnikoôgs: maatje
• West-Vlaems: moane, moaie v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 565

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 213

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'maan'