Wt/zea/'ôre

ziet ok bie ôre

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands horen en Oudnederlands hōron van Oergermaons *hauzjaną. Uutendelienge van Oer-Indo-Europees *h₂kous-. Ênigste onomstreje verwant is 't Oudgriekse ἀκούω akouoo. Nae somte verklaeringen eit 't te maeken mee ôre ('t lichaemsdeêl), mae die bin grôtendeêls uut de graotie gerocht. D'aore beteikenissen kunne 'ôre verklaerd as 'luustere nae', vandae 'onderworpe weze an', vandae 'lid weze van' en 'moete (ethisch)'.

Omschrievienge

ʼôre

1. mee 't ôre waerneme
   • ʼOôr jie dat? Da's de sirene van twaolef ure!
2. luustere
   • Wat zit je toch 'eêl d'n tied te leuteren? 'Oôrt toch is liever nae de veugels!
3. vaolle onder (+bie en vòzesselvòwerp)
   • D'n bruunvis 'oôr bie de zoôgbeêsten, nie bie de vissen.
4. bezit weze van, deêl weze van
   • Dien auto 'oôr nie an mien, dien is van m'n ouwers.
5. ('ulpwerkwoôrd mee te) moete, omdan de regels zò bin of uut principieel oôgpunt
   • As d'n burgemeêster praot, 'ôre me oônze mond t'ouwen!

Uutspraek

[ˈɔːrə]

Vervoegienge

infinitief	'ôre(n)
gerundium	te 'ôren(e)
tegewoordigen tied	ik 'oôr	oôns 'ôre(n)
	jie 'oôr(t) ('ôre)	julder 'ôre(n)
	'ie 'oôr(t)	'ulder 'ôre(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie 'oôrde	oôns, julder, 'ulder 'oôrde(n)
gebieënde wieze	'oôr(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	'ôrende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)'ôre(n), egôre(n), g'oôrd
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Opmerkienge: in 't -en-gebied komt as flejen tied ok ʼôren vò (uut te spreken as ʼoôrn).

Saemenstelliengen

• an'ôre

Vaste verbindiengen

• 'ôre an
• 'ôre bie
• 'ôre nae
• 'ôre op

Aore vurmen

• hôre Goerees, Flakkees
• 'ôren in Zeêuws-Vlaendere en op oôstelijk Zuud-Beveland

Aore spelliengen

• 'ôôre Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
• 'oôre
• 'ore
• ôre, 'ôôre, oôre, ore, oare (gin standaerdspelliengen)

Ontlêniengen in aore taelen

Opmerkienge: altoos is d'n burgerse variant mee uutgesproke h- uutgeleênd.

• horo Berbice-Nederlands
• hō, hōr, hoor, horǝn Neger'ollands
  • hoor Maegdeneiland-Creooliengels
• horə Skepi

Vertaeliengen

mee 't ôre waerneme

• Afrikaons: hoor
• Araobisch: سَمِعَ‎ (samiʿa)
• Chinees (Mandarijn): 聽見, 听见 (tīngjiàn)
• Duuts: hören
• Esperanto: aŭdi
• Frans: entendre, oïr (verouwerd)
• Westerlauwers Vries: hearre
  • dialecten: heare
• 'Ebreêuws: שָׁמַע‎ (sjamá')
• Hindi: सुनना (sunnā)
• Iengels: hear
• Italiaons: audire

• Japans: 聞く (きく, kiku)
• Latijn: audīre
• Limburgs: hure enz.
• Nederlands: horen
• Nedersaksisch/Platduuts: heuren enz.
• Oudgrieks: ἀκούω
• Portugees: ouvir
• Russisch: слы́шать (slýsjatʹ), услы́шать (yslýsjat') imp.-perf. paer
• Spaons: oír
• Swahili: -sikia
• West-Vlaems: ôorn

moete (ethisch)

• Afrikaons: hoort
• Duuts: sollen
• Frans: (lui) falloir
• Westerlauwers Vries: hearre, moatte
• Iengels: ought, should (allêne persoônsvurmen)

• Middelnederlands: sullen, behoren, (t) ooch ('Ollands)
• Limburgs: hure enz., mótte enz.
• Nederlands: horen, behoren, zullen (Biebels, vreêd ouwerwes)
• Oudnederlands: bihoron, scullon

Ziet vò 't lèste ok bie moete.

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 355

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd '{{{2}}}'