Wt/zea/waoie

Zeêuws

Etymologie

blaeze: Over Middelnederlands waeyen en Oudnederlands waion van Oergermaons *wēaną. Kom van d'n Indo-Europese wortel *h₂ueh₁- en is zòdoende verwant mee weêr en wind.

kuit: Over Middelnederlands wade en Oudnederlands watho van Oergermaons *waþwaną. Uutendelienge van de wortel *wat- 'buge'.

Omschrievienge

waoie werkwoôrd

1. blaeze, gezeid van de wind:
   1. zonder vòwerp en mee loôs onderwerp: ʼt Waoit naebie nie vandaege
   2. mee onderwerp en vòwerp: De wind ei mien ballon nae Bunschoten gewaoid, dat leit in Utrecht.
2. deu de wind weggeblaeze ôre
   • De blaeren waoie an m'n 'uus verbie.
3. zelfstandig naemwoôrd v kuit, kwabbe achterop 't onderbeên (verouwerd, bie veldwerk nie gevonde)

Uutspraek

[ʋɑˑjə], [ʋɒˑjə]

Vervoegienge

infinitief	waoie(n)
gerundium	te waoien(e)
tegewoordigen tied	ik waoi	oôns waoie(n)
	jie waoi(t) (waoie)	julder waoie(n)
	'ie waoi(t)	'ulder waoie(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie waoide, waoie(n)de, woei	oôns, julder, 'ulder waoide(n), waoie(n)de, woeie(n)
gebieënde wieze	waoi(t)
onvoltoôid deêlwoôrd	waoiende
voltoôid deêlwoôrd	eit en is (g)ewaoid
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Afleiienge

• waoi
• waoier

Saemenstelliengen

waoibabbe waoiboôm waoibord

waoilappe waoiplanke waoispaon

waoisponde waoitop waoitopachtig

Uutdruksels en vaste verbindiengen

• winderig waoie
• Lae mae waoie, lae mae doeë, laet 't mae gebeure
• Ze waoit uut d'r jurk, z'is vreêd dinne
• M'ôre wè meêr wat waoie, me komme wè's wat te weten
• Dao gao wa waoien 'oôr!, gezeid as t'r eên mee 'n slechte tiejienge tuuskomt Land-van-Kezands
• ʼt Is stille waer-a't noôit nie waoit, 't zou mae saoi weze as t'r noôit wat onb'oôrlijks gebeurde
• liek 't waoit en draoit, zò-an de diengen gae

Varianten

• waoien in Zeêuws-Vlaendere en op oôstelijk Zuud-Beveland

Ontlêniengen in aore taelen

Somte kunne ok uut 't 'Ollands komme

• wai Berbice-Nederlands
• wei, wāi Neger'ollands
• waya Papiaments
• wai Sranantongo

Vertaeliengen

Ziet ok bie blaeze en kuit.

Vertaeliengen

• Afrikaons: waai
• Duuts: wehen
• Frans: souffler
• Westerlauwers Vries: blaze, waaie
  • Hindeloopers: waeie
  • Schiermonnikoôgs: wôje

• 'Ollands: waaie, waeie, waoie
• Iengels: blow
• Limburgs: wejje enz.
• Nederlands: waaien
• Oôst-Vlaems: waoien
• West-Vlaems: waoien

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 1115

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 240

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 375

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'waaien'