Wt/zea/locht

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands logt en Oudnederlands *luft van Oergermaons *luftuz. Veddere afkomst ondujelijk, meschien verwant mee loôf mee 't achtervoegsel -te ('t verband leit dan in de beteikenis '('emel)dak').

Omschrievienge

lucht v (m) Noôrd-Zeêuws, Zuud-Bevelands

1. 'emelgewelf, 't (op Aerde) blaeuwe uutspansel wat-a bie daglicht achter de wolken te zieën is
2. de wolken an d'n 'emel, zòwè 'n glad mee wolken bedekten 'emel as 'n plokje wolken in de locht
   • Wat komt me dae toch 'n locht an!
3. miengsel van gassen wat-a de waereld omgeeft deu levende wezens in- en uutg'aesemd oor.
4. reuk ergest van, dikkels 'n sterke en stienkende reuk
5. bievoegelijk naemwoôrd lucht, nie zwaer (in deze zin vee minder gebrukelijk; de vurm lucht kom overa vò en locht oor op de Bevelanden nie g'ore)

Uutspraek

[lɔxt]

Verbugienge

lochten meêrvoud, lochje verkleinwoôrd

Afleiienge

• lochtienk

Uutdruksels

• ʼn 'arde locht, 'n stienklocht
• ʼn lekker lochje, 'n parfum
• Nae de locht kieke, uutblaeze (soms mee de biegedachte van niks doeë as t'r wè wat van je verwacht oor)
• Z'n eigen an de locht vast'ouwe, gin verantwoôrdelijk'eid durve neme
• lochten as zeêën, doenkere, dreigende wolkelochten
• Ergest (de) locht ('n lochtje) van kriege, wat an de wete komme
• Zò blauw as de locht
• De locht is nog blauw van de daegen, d'r komme nog meêr daegen daerop dit kan
• Ik è 't nie op 't luchtje, ik vertrouw 't weêr nie
• ʼIe moe overa de lucht van è, dieë moet altoos aolles wete
• De lucht gaot open, de locht oor zichtbaer due de wolken Land-van-Kezands
• De locht bonkt deu, 'tzelfde Goerees
• De lucht is gekarteld, mergen regen da't spartelt, mee schaepewolkjes ku je regen verwachte

Dialectvarianten

• lucht Walchers (altoos), Tools in Fluplands (meêsta), Zuud-Bevelands (altoos); daebuten zeker ok te verwachten

Ontlêniengen in aore taelen

• loft Neger'ollands
• loktu Sranantongo

Vertaeliengen

Ziet ok bie lucht.

'emelgewelf

• Afrikaons: lug
• Araobisch: سَمَاء‎ (samāʾ) v
• Chinees (Mandarijn): 天 (tiān), 天空 (tiānkōng)
• Duuts: Luft v
• Frans: ciel m
• 'Ebreêuws: שָׁמַיִם‎, שמיים (samájim) v meêrvoud
• Hindi: आसमान (āsmān) m, आकाश (ākāś) m, अम्बर (ambar) m
• 'Ollands: lucht, locht, luch g
• Iengels: sky
• Italiaons: cielo m
• Japans: 空 (そら, sora), 大空 (おおぞら, ōzora), 天空 (tenkū)
• Latijn: caelum o
• Limburgs: loch enz. v

• Nederlands: lucht v, hemel m
• Nedersaksisch/Platduuts: locht, lucht enz. g/v
• Oôst-Vlaems: lucht v
• Oudgrieks: οὐρανός (ouranos) m
• Portugees: céu m
• Russisch: не́бо (nébo) o
• Spaons: cielo o
• Swahili: mbingu kl. 9, 10
• Westerlauwers Vries: loft g
  • Hindeloopers: lóft
  • Schiermonnikoogs: lucht
• West-Vlaems: lucht v

gasmiengsel om de waereld

• Afrikaons: lug
• Araobisch: هَوَاء‎ (hawāʾ) m
• Chinees (Mandarijn): 空氣, 空气 (kōngqì)
• Duuts: Luft v
• Frans: air m
• 'Ebreêuws: אֲוִיר‎, אוויר (avír) m
• Hindi: हवा (havā) v, वायु (vāyu) v
• Iengels: air
• Italiaons: aria v
• Japans: 空気 (くうき, kūki), 天空 (てんくう, tenkū)

• Latijn: aër m
• Limburgs: loch v
• Nederlands: lucht v
• Oudgrieks: ἀήρ (aèr) m (onderste locht), αἰθήρ (aithèr) m ('ôgere locht)
• Portugees: ar m
• Russisch: во́здух (vózdoech) m
• Spaons: aire m
• Swahili: hewa kl. 9, 10
• Westerlauwers Vries: lucht g
• West-Vlaems: lucht v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 552

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 162, 164

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'lucht'