Manastir Ostrog je crnogorski manastir koji je smješten u planinskom masivu Ostroških greda na području između Danilovgrada i Nikšića. Područje na kome se manastir nalazi u istorijsko‐geografskom smislu pripada plemenu Bjelopavlići.
Istorijat
editSama imenica izvodi se od staroslovenskog ostrog – utvrđenje, utvrđeno mjesto.
Manastirski kompleks čine dva manastira sazidana u različitim istorijskim epohama, i to: Gornji i Donji. Gornji manastir sastoji se iz dva hrama. Stariji hram posvećen je Vavedenju Presvete Bogorodice. Po svemu sudeći, on je podignut još prije dolaska Vasilija Jovanovića (Sveti Vasilije Ostroški). Centralni hram posvećen je Vozdviženju Časnog Krsta.
Gornji manastir podigao je 1665. godine episkop Vasilije Jovanović. Manastir je već 1667. živopisao znameniti majstor Radul. U istom manastiru Sveti Vasilije se upokojio 12. maja 1671. godine.
Donji manastir podigao je arhimandrit ostroški Josif Pavićević 1820. godine po odobrenju mitropolita cetinjskog Petra I Petrovića Njegoša. Manastir je posvećen Svetoj Trojici. U istom manastiru sahranjen je arhimandrit Josif Pavićević 1836. kao ktitor hrama. Na platou iznad Donjeg manastira podignuta je crkva svetog mučenika Stanka i time narušen autentični izgled ovog kompleksa. Njena gradnja započeta je 1. juna 2003., a dovršena je krajem 2004. godine.
U toj crkvi tada su sahranjeni zemni ostaci Baja Stanišića, Blaža Đukanovića i još 25 četnika.
Nedaleko od Donjeg manastira, na lokalitetu Brina nalazi se stari manastirski konak u kome je od 1967. do 1977. radila dvogodišnja monaška škola. Konak Svete Trojice je sagrađen 1994. godine
U više navrata, manastir Ostrog se našao na udaru Turaka. U toku pohoda na Crnu Goru 1768. za vrijeme vladavine Šćepana Malog, Turci su poharali Gornji manastir. U toku prvog kaznenog pohoda Omer‐paše Latasa na Crnu Goru i Brda početkom 1853. u Gornjem manastiru utvrdilo se oko 30 boraca na čelu sa vojvodom Mirkom Petrovićem i vojvodom Novicom Cerovićem. Devet dana branioci su uspješno odolijevali napadima Turaka. Branioci su uspjeli da mošti Svetog Vasilija blagovremeno prenesu iz Gornjeg manastira na Bogetiće i potom na Cetinje. Turci su nakon višednevne opsade zauzeli i spalili Gornji manastir. Turci su pod komandom Sulejman‐paše u junu 1877. ponovo spalili Gornji manastir. I ovaj put su na inicijativu knjaza Nikole mošti Svetog Vasilija blagovremeno prenesene na Cetinje. Odmah po završetku rata sa Turcima, mošti su već 1878. vraćene u Gornji manastir.
Manastir Ostrog je 1881. obnovljen nastojanjem knjaza Nikole i zahumsko‐raškog episkopa Visariona Ljubiše.
Kralj Nikola je o Svetoj Trojici organizovao narodne sabore kod manastira.
U Gornjem manastiru došlo je u toku 1923. do požara u kome je stradalo gotovo cjelokupno manastirsko zdanje. Mošti Svetog Vasilija i crkva Vavedenja Presvete Bogorodice ostali su sačuvani.
Po projektu ruskog arhitekte Vladimira Sukurenka Gornji manastir je u periodu od 1923.‐1926. obnovljen.
Ostroška skupština Crnogorskih i bokeljskih rodoljuba održana je 8. i 9. februara 1942. godine u manastiru Ostrogu. Skupštinu je organizovalo rukovodstvo NOP‐a na području Crne Gore, a na njoj je učestvovalo 65 delegata, koji su bili predstavnici svih političkih partija koje su do početka Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji 1941. godine djelovale u Crnoj Gori.
Opis
editManastir Ostrog smješten je u kamenoj litici u planinskom masivu Ostroške grede na 900 m nadmorske visine, u prirodnoj pećini koju je kao svoju isposničku ćeliju koristio i sam monah Vasilije Jovanović, mitropolit zahumsko‐hercegovački u drugoj polovini XVII vijeka. Sa manastira Ostrog se pruža veličanstven pogled na Bjelopavlića ravnicu. Manastir je najpoznatije hrišćansko svetilište u Crnoj Gori, pośećuju ga hodočasnici svih vjera iz cijelog svijeta.
Manastirski kompleks obuhvata dva dijela, od kojih je prvi – veći Donji manastir, smješten na zaravni na kojoj je nekada bila seoska crkva, đe Iguman Josif Pavićević , uz pomoć Bjelopavlića , gradi crkvu Sv.Trojice 1824. godine. To je jednobrodni hram sa polukružnom apsidom i karakterističnim dvoetažnim zvonikom flankiranim uz pročelje. Freske, sa čudima Svetog Vasilija Ostroškog, radio je slikar Naum Andrić 60-ih godina. Postepeno se razvija služeći potrebama Gornjeg manastira. Tu se nalazi većina manastirskih objekata, uključujući i konak.
U sukcesivno podizanim konacima, najstarije je krilo sagrađeno na živoj stijeni 1742. godine.
Do Gornjeg manastira, usađenog u stijenu, se stiže asfaltiranom uzanom stazom u usponu, dužine 3 km, koja vodi uzbrdo, do dvije male pećinske crkve, od kojih je jedna posvećena Časnom Krstu 1665.godine i veličanstveno je oslikana freskama, koje su radili srpski zografi Jovan i Radul, u XVII vijeku (za vrijeme Svetog Vasilija i igumana Isaje, o čemu govori sačuvani natpis) prikazujući Svetog Savu i Svetog Vasilija Ostroškog i scene iz Hristovog života i velikih praznika. U njoj se čuvaju ostaci ‐mošti Svetog Vasilija Ostroškog, zaštitnika i iscjelitelja. Pećinske otvore zatvara fasada sa istaknutim zvonikom iz 1923.‐1926. godine .
Današnji izgled manastira Ostroga potiče iz perioda obnove iz 1923. – 1926. godine, poslije požara koji je uništio veći dio manastirkog kompleksa Ostroga. Srećom, dvije male pećinske crkve manastira Ostroga su ostale sačuvane i predstavljaju ključne djelove ove svetinje.
Druga crkva, posvećena Svetom Krstu se nalazi u pećini u Gornjem dijelu manastira Ostrog. Oslikao ju je majstor Radul, koji je uspješno prevazišao nesvakidašnji prirodni oblik pećine i oslikao freske direktno na kamenitu površinu i južni zid crkve. Oko crkve se nalaze manastirski konaci, koji zajedno sa crkvom i okruženjem čine ovaj spomenik izuzetno lijepim.
Radovi
editKompletan plato je popločan raznobojnim pravilno obrađenim kamenim kvadratima. Novosagrađeni konaci svojim gabaritima i arhtektonskim stilom umnogome narušavaju prirodni ambijent. Kompletan prostor je prilagođen izuzetno visokoj pośećenosti i potrebama velikog broja vjernika. U okviru jedinstvenog objekta, koji obuhva ta dvije crkve i više pomoćnih prostorija, sprovode se obimni građevinski radovi na fasadama i unutrašnjosti bez konsultacije sa Zavodom za zaštitu kulturnih spomenika Crne Gore.