Danilo Gatalo (Mostar, 20. januar 1866 - Beograd, 12. jun 1935) je brigadir.
Biografija edit
Danilo Gatalo je rođen 20. januara 1866. godine u Mostaru, đe je završio osnovnu školu, nakon čega je postao stipendista knjaza Nikole. Na Cetinje je došao, najvjerovatnije, zahvaljujući poznanstvu njegovog starijeg brata Ignjata sa knjazom Nikolom. Nižu gimnaziju završio je na Cetinju školske 1884/1885. godine; dalje školovanje nastavio je u Beogradu, a 5. i 6. razred više gimnazije završio je u Zagrebu. Kao crnogorski pitomac, septembra 1889. godine, upućen je na školovanje u Petrograd. Završio je Artiljerijsko-tehnički-strojni smjer Mihajlovske artiljerijske akademije u Petrogradu i Kronštatu (kurs).
Po završetku akademije proizveden je u čin potporučnika ruske carske vojske avgusta 1896. godine, nakog čega se ubrzo vraća u Crnu Goru. U čin potporučnika crnogorske vojske proizveden je 1. septembra 1896. godine , kada je kao artiljerijski poručnik služio od osnivanja Stajaće vojske Knjaževine Crne Gore 1896. godine. Jedno vrijeme službovao je u Nikšiću. Vodni oficir brdske školske baterije Artiljerijske škole bio je od 1896. do 1899. godine. Kao potporučnik odlikovan je 30. avgusta 1898. godine bugarskim Ordenom Sv. Aleksandra V stepena. U čin kapetana proizveden je februara 1900. godine , a u čin komandira 1903. godine.
Nastavnik u Artiljerijskoj školi bio je od 4. decembra 1896. godine do 1. januara 1900. godine . Predavao je matematiku: algebru, trigonimetriju, geometriju i balistiku.
Nakon toga bio je komandant baterije u Spužu od 1. februara do 1. aprila 1900. godine. Kao poručnik, pominje se, 1898. godine, kao nastavnik matematike u Oficirskoj školi na Cetinju. Od 1. aprila 1903. godine do 1. januara 1904. godine rukovodio je baterijom Podoficirske škole. Kao artiljerijski komandir bio je, 1904. godine, sudija Vojnog vanrednog disciplinskog suda za odlučivanje u jednom sporu između oficira.
Jedno vrijeme bavio se uređivanjem časopisa „Književni list“ i „Luča“, kao i prevođenjem. Jedan je od osnivača akcionarskog društva „Nikšićke štamparije“ i član Nadzornog odbora (1906. godine). Komandant artiljerije Stajaće vojske bio je od 1. januara 1904. do 11. novembra 1906. godine.
Na funkciji ministra vojnog, 11. novembra 1906. godine, došao je nakon brigadira Janka Vukotića, kao komandir crnogorske vojske i prvi stranac na čelu Ministarstva vojnoga. Na položaju vojnog ministra u vladi Marka Radulovića nalazio se u periodu od 11. novembra 1906. do 15. januara 1907. godine. Tokom ministarskog mandata optuživan je da ne radi u interesu Crne Gore.
Od 20. januara 1907. godine službovao je kao komandant stajaće artiljerije. Nakon ministarske funkcije postavljen je 19. januara 1907. godine za krilnog počasnog ađutanta knjaza Nikole, a obavljao je, 1907. godine, i dužnost šefa Statističkog odśeka generalštabnog odjeljenja Vojnog ministarstva.
Zbog veza s učesnicima Bombaške afere i Kolašinske afere penzionisan je 1909. godine kada odlazi u Mostar, u kojem kratko boravi. 1910. godine je prešao u Beograd, u kojem se povezao s crnogorskom političkom emigracijom i imao istaknuto mjesto u napadima na kralja i njegovu vladavinu. Kralj Nikola mu je kasnije oprostio takvu djelatnost, nakon čega se vratio u Crnu Goru. Ubrzo je ponovo krenuo u političku djelatnost.
Na spisku penzionera Crne Gore iz 1911. godine nalazi se na 14. mjestu na spisku penzionera Ministarstva vojnog s penzijskim primanjima u visioni od 641 perpera.
Balkanski ratovi edit
U balkanskim ratovima, 1912. i 1913. godine, učestvovao je u sastavu srpske vojske kao četnik dobrovoljac u Makedoniji. U toku tih ratova učestvovao je u ugušivanju arnautske pobune, a organizovao je Crnogorsku komitsku legiju. Rehabilitovan je 1914. godine.
Prvi svjetski rat edit
Za vrijeme prvog svjetskog rata 1914. godine, aktiviran je u crnogorsku vojsku u aprilu 1914. godine. Kao artiljerijski komandir u penziji postavljen je 15. maja 1914. godine za administrativnog inspektora Ministarstva vojnog Kraljevine Crne Gore. Ubrzo je postavljen i za načelnika Intendantskog odjeljenja. Funkciju glavnog intendanta crnogorske vojske obavljao je do sloma crnogorske vojske januara 1916. godine. Sumnjičen je da je u ulozi glavnog intendanta crnogorske vojske sprovodio političku misiju protiv Crne Gore. Kao glavni intendant, sumnjičen je da ometa nabavku hrane za izgladnjelu crnogorsku vojsku. Sa dužnosti glavnog intendanta proizveden je u čin brigadira crnogorske vojske 1916. godine. Ministar vojni, brigadir Radomir Vešović imenovao ga je u Podgorici za komandanta hercegovačkih dobrovoljaca (Hercegovačke dobrovoljačke brigade) uoči sloma u januaru 1916. godine.
Urednik „Ujedinjenja“ edit
Nakon sloma Crne Gore uspio je da se sa grupom crnogorskih oficira povuče prema Grčkoj od Podgorice do Lješa. Već u Draču se priključio srpskoj vojsci; nije se opredijelio za učestvovanje u borbi, već za političke aktivnosti. Otišao je prvo za Krf, a onda za Italiju, a po sporazumu za Pariz u kojem se stavio na raspolaganje srpskom poslaniku Vesniću. Postao je i glavni urednik propagandnog lista Ujedinjenje, sa śedištem u Ženevi. U martu 1917. godine postao je član Crnogorskog odbora za narodno ujedinjenje i bio njegov aktivni član. Radio je na tajnom upućivanju stipendija crnogorskim studentima i đacima interniranim u Beč. U Ženevi je odgovorni urednik Ujedinjenja, lista za politiku, prosvjetu i privredu koji je izlazio tokom 1917. i 1918. godine.
Prema nekim informacijama, jedan je od učesnika u sačinjavanju teksta Rezolucije Podgoričke skupštine.
Vojska kraljevine SHS edit
Vratio se nakon 1918. godine iz Ženeve u Beograd. U Vojsci Kraljevine SHS je preveden 1920. godine u čin artiljerijskog pukovnika. Do 1921. godine službovao je u Komandi III armijske oblasti. Službovao je u Skoplju. Potom je 1922. godine raspoređen u Mostar kao načelnik artiljerije Jadranske divizijske oblasti. Sa te funkcije penzionisan je 1927. godine. Bio je i glavni konsultant jugoslovenske vlade u vezi sa rješavanjem zahtjeva za penzije koje su tražili Crnogorci poslije 1918. godine.
Govorio je ruski i francuski jezik. Zasnovao je porodicu sa suprugom Milkom, kćerkom Š. Kovačevića s kojom je imao petoro đece: sina Vojislava i četiri kćerke. Umro je 12. juna 1935. godine u Beogradu. Odlikovan je Ordenom knjaza Danila za nezavisnost Crne Gore III stepena (juna 1905.), Zlatnom medaljom za revnost, Ordenom Sv. Ane III stepena (1898), Ordenom Osmanlije IV stepena (1908), bugarskim Ordenom Sv. Aleksandra V stepena (30. avgusta 1898.), Takovskim ordenom IV stepena , Ordenom Belog orla III reda, Ordenom Belog orla II reda dva puta , Ordenom Sv. Save IV stepena.
Poveznice edit
Izvori edit
- Martinović Srđa, Generali Knjaževine i Kraljevine Crne Gore, FCJK, Cetinje, 2016.