Wp/cnr/Podgorica

Podgorica je glavni i najveći grad Crne Gore. Šire područje Podgorice obuhvata 10,4 % teritorije Crne Gore i 27,3 % njenog stanovništva. Podgorica je administrativni centar Crne Gore.

Istorija

Podgorica je raskrsnica nekoliko istorijski važnih puteva, blizu rijeka Zete, Morače, Cijevne, Ribnice i Sitnice, u dolini Skadarskog jezera i blizu Jadranskog mora, u plodnoj niziji sa prijatnom klimom. Najstarija ljudska naselja su iz praistorije; najstariji fizički ostaci su iz kasnog kamenog doba. U ilirskom periodu, područje Zetsko-bjelopavlićke ravnice su naseljavala plemena Labeati i Dokleati. Labeati su zauzimali područje od Skadra do današnje Podgorice i sazidali su tvrđavu Medun (Meteon). Dokleati su takođe živjeli u području rijeke Zete i zahvaljujući povoljnom geografskom i putnom položaju, ekonomski su se brzo razvijali. Njihovo najveće naselje je bila Duklja, grad oko 3 km sjeverozapadno od današnje Podgorice.

U rimsko doba na području današnje Podgorice postojala su tri urbana centra: Alata, Birziminium i Duklja. Sa padom Rimskog carstva i dolaskom prvih slovenskih i avarskih plemena, u okolini se dešavaju mnogi krupni događaji. Vremenom su stare tvrđave izgubile svoj značaj i sagrađeni su novi gradovi. Sa naseljavanjem ovog područja, Sloveni su stvorili novu državu, prihvatili hrišćanstvo i feudalni poredak. Slovenska plemena u ovom području su bila u stalnom ratu sa Vizantijom i pokušavala su da osnuju svoju državu. Rezultat ovoga je bilo osnivanje novog naselja koje je dobilo ime Ribnica po rijeci na kojoj je sagrađeno. Prvi pomen Ribnice je za vrijeme vladavine srpske dinastije Nemanjića, pošto je rodonačelnik ove dinastije Stefan Nemanja navodno rođen u Ribnici. Značaj Ribnice je bio u njenom značaju kao raskršća u komunikaciji za zapadom.

Naziv Podgorica upotrebljen je prvi put 1326. godine u sudskom dokumentu kotorske arhive. Grad je bio ekonomski jak: trgovačke veze između Dubrovnika i države Nemanjića, dobro razvijene u to vrijeme, su išle do Podgorice kroz Trebinje i Nikšić. Ovo je ubrzalo razvoj grada i povećalo vojni značaj. Tursko osvajanje Podgorice 1474. godine je prekinulo ovaj procvat. Turci su sagradili veliku utvrdu u Pogodici, koja je od trgovačke postaje postala glavna baza za odbranu i napad na okolna nemirna plemena. Utvrđenje je izdržalo sve napade sve do 1878. kada su ga osvojili Crnogorci. U saglasnosti sa odlukom Berlinskog kongresa, Podgorca je pripala Crnoj Gori, što je označilo kraj četvorovjekovne turske vladavine. Grad se brzo razvijao kao trgovačko śedište. Godine 1902. osnovana je fabrika duvana, prvo značajnije privredno preduzeće, a dvije godine kasnije Zetska štedionioca, koja će ubrzo prerasti u Podgoričku banku.

Prvi svjetski rat je označio kraj brzog razvoja Podgorice, do tada najvećeg grada tek proglašene Kraljevine Crne Gore. Grad je 1916. okupirala Austro-Ugarska i držala ga do 1918. Nakon oslobođenja, u gradu je 26. novembra 1918. održana Podgorička skupština na kojoj je donesena odluka o prisajedinjenju Crne Gore Kraljevini Srbiji. Između dva svjetska rata, broj stanovnika Podgorice se kretao oko 13.000 lica.

Podgorica je pretrpjela velika razaranja tokom Drugog svjetskog rata, pošto je bila bombardovana preko 70 puta, što je izazvalo smrt preko 4.100 osoba. Grad su oslobodili partizani 19. decembra 1944.

U socijalističkoj Jugoslaviji, pod imenom Titograd, grad je 13. jula 1946. postao glavni grad SR Crne Gore umjesto Cetinja. Uslijedio je period još bržeg razvoja: stanovništo grada se dramatično uvećalo, grad je bio značajno industrijalizovan, poboljšana je infrastruktura, osnovane su zdravstvene, obrazovne i kulturne ustanove. Grad je postao komercijalni, društveno-ekomonomski i kulturni centar republike. Napredak je još jednom zaustavljen zbog raspada SFRJ tokom 1990ih. Ime Podgorica je vraćeno na referendumu 2. aprila 1992.

Ratovi su zaobišli Crnu Goru, ali je cijela država trpjela ekonomske posljedice. Period stagnacije je trajao tokom 1990ih, a privreda je počela da se oporavlja početkom 21. vijeka. Poslije referenduma o nezavisnosti 2006. Podgorica je postala glavni grad nezavisne Crne Gore. U njoj se nalazi śedište Vlade i Skupštine.

Geografija

Podgorica se nalazi na Zetsko-skadarskoj kotlini, na mjestu susreta Skadarske zavale, Bjelopavlićke ravnice i doline rijeke Morače. Leži na 48-56 m nadmorske visine, uz ušće Ribnice u Moraču. Stariji dio grada podignut je na lijevoj, a noviji dio na desnoj obali Ribnice.

Grad obuhvata Zetsku ravnicu, koja je najveća ravnica u Crnoj Gori. Dakle, na prostranoj ravnici se nalaze brda manjeg tipa, kao Dajbabska gora, Hum, Ljubović, Malo brdo, Vranjina, Vranjska gora, kao i Gorica po kojoj je Podgorica dobila ime. Na ravnici se takođe izdvajaju sljedeća polja: Ćemovsko polje, Lješkopolje, Momišićko polje, Ocko polje i Tološko polje. Pet rijeka teku kroz Podgoricu: Cijevna, Morača, Ribnica, Sitnica i Zeta.

Gradske četvrti

• Blok 5
• Blok 6
• Blok 9
• City kvart
• Donja Gorica
• Drač
• Gornja Gorica
• Ibričevina
• Konik
• Kruševac
• Masline
• Momišići
• Murtovina
• Nova Varoš
• Pobrežje
• Preko Morače
• Stara Varoš
• Stari Aerodrom
• Vranići
• Vrela Ribnička
• Tološi
• Zabjelo
• Zagorič
• Zlatica

Klima

U Podgorici vlada sredozemna klima sa toplim i suvim ljetima i hladnim zimama. Blizina Dinarskih planina na śeveru značajno mijenja klimu u ovom području. Prośečna količina padavina je 1.544 mm. Temperatura prelazi 25°C 135 dana u godini(prośek), a srednja dnevna temperatura je 16,4°C. Broj kišnih dana je 115, a vjetar snažne jačine duva, prośečno, tokom 60 dana. Śeverni vjetar koji je karakterističan za Podogoricu, često zimi stvara subjektivni ośećaj temperature koja je niža nekoliko stepeni od zvanično izmjerene.

Ljeta su izuzetno topla i suva: tropske temperature (temperature preko 30° C) su karakteristične tokom jula i avgusta, a temperatura često prelazi i 40°C. Najviša zabjeležena temperatura izmjerena je 16.avgusta 2007. i iznosila je 45,8°C; najviša zabilježena visina snijega je izmjerena 2012. godina i iznosila je 57 cm.

Demografija

Prema popisu 2011. godine, Podgorica ima 150.977 stanovnika.

Etnički sastav

Etnički sastav prema popisu 2011. godine se iznosi: *[1]

Etnički sastav
Nacionalnost
Nacionalnost # % Crnogorci: 90.970 60,25% Srbi: 36.207 23,28% Romi: 3.864 2,56% Muslimani: 3.393 2,25% Bošnjaci: 2.630 1,74% Albanci: 1.470 0,97% Crnogorci-Srbi: 703 0,47% Egipćani: 679 Hrvati: 614 Srbi-Crnogorci: 551 Makedonci: 312 Jugosloveni: 268 Rusi: 121 Slovenci: 111 Bosanci: 91 Mađari: 72 Crnogorski-Muslimani: 55 Muslimani-Crnogorci: 40 Italijani: 22 Bošnjaci-Muslimani: 26 Bošnjaci-Crnogorci: 21 Turci: 6 Ostalo: 1.087 0,72% Ne žele da se izjasne: 7.292 4,83% Ukupno: 150.977

Vjerski sastav

Vjerski sastav prema popisu 2011. godine: *[2]

Vjerski sastav
Vjeroispovjest
Vjeroispovjest # % Pravoslavci: 122.969 Muslimani: 14.962 Ateisti: 3.554 Katolici: 2.735 Hrišćani: 530 Adventisti: 248 Agnostici: 222 Jehovini svjedoci: 83 Protestanti: 67 Budisti: 47 Ostalo: 1.668 Ne žele da se izjasne: 3.892 Ukupno: 150.977

Jezički sastav

Jezički sastav prema popisu 2011. godine se iznosi: *[3]

Jezički sastav
Jezički sastav
Jezički sastav # % Crnogorski: 67.092 Srpski: 63.837 Srpsko-hrvatski: 3.718 Romski: 3.324 Albanski: 2.474 Maternji jezik: 1.116 Bosanski: 861 Ostalo: 2.286 Ne žele da se izjasne: 6.269 Ukupno: 150.977

Politika

Gradonačelnik Podgorice je Slavoljub Stijepović, izabran odlukom Skupštine Glavnoga grada Podgorice 6. oktobra 2014. *[4]

Državne ustanove

Podgorica služi kao administrativni centar Crne Gore. U Podgorici je smještena Skupština Crne Gore, kao i sva ministarstva vlade Crne Gore. U Podgorici se isto nalazi više organa sudske vlasti Crne Gore. Sudovi državnog nivoa u Podgorici su Apelicioni sud, Privredni sud, Ustavni sud i Vrhovni sud. Sudovi lokalnog nivoa su Viši sud Podgorica, kome pripada osnovni sudovi Cetinja, Danilovgradu, Herceg Novog, Podgorice, Kotora, Nikšića i Ulcinja; i Osnovni sud Podgorica, kome pripada teritorija Glavnog grada Podgorice.

Saobraćaj

Podgorica ima izvanredno povoljan prometni položaj. Leži na raskrsnici glavnih puteva koji vode prema primorju, Cetinju, Nikšiću, unutrašnjosti zemlje i Skadarskoj zavali odnosno Albaniji.

Željeznica

Grad je dobio prvu željezničku prugu 1927. godine (20 km uskotračne pruge između Podgorice i Donje Plavnice pokraj śeverozapadne obale Skadarskog jezera). Godine 1948. dovršena je takođe uskotračna željeznička pruga Podgorica-Nikšić (56 km), koja je kasnije zamijenjena prugom normalnog kolośeka. Bila je izgrađena i pruga od Podgorice do crnogorsko-albanske granice (37 km), ali najveći događaj je dovršenje pruge Beograd-Bar 1976. godine.

Cestovni promet

Jadranska cesta je prošla Podgoricom 1974. godine povezavši jadransko primorje sa Skopljem u Makedoniji.

Avio promet

Brzim vezama glavnog crnogorskog grada sa Evropom i svijetom najviše pridonosi međunarodni aerodrom kod Golubovaca, 12 km južno od Podgorice.

Kultura

Kulturne manifestacije

• Zimski salon knjige

(januar/mart)

• Dani Frankofonije

(mart)

• Mjesec poštovanja džeza

(april)

• A Tempo

(april)

• Festival folklora „Skoči kolo da skočimo“

(april)

• FIAT (Festival internacionalnog alternativnog teatra)

(maj/septembar)

• Međunarodni sajam knjiga

(maj)

• Festival altenativnog video izraza „Avi Fest“

(maj/jun)

• Festival kratke video forme

(maj/jun)

• Džada film fest

(maj/jun)

• Festival kratke priče „Odakle zovem“

(jun)

• Internacionalni filmski festival „UnderhillFest“

(jun)

• Podgoričko kulturno ljeto

(jul/avgust/septembar)

• Međunarodni festival lutkarstva

(septembar)

• Bijenale crnogorskog teatra

(oktobar)

• Festival francuskog animiranog filma

(oktobar)

• Festival đečije pjesme „Naša radost“

(novembar/decembar)

• Festival filma o ljudskim pravima „Ubrzaj me“

(decembar)

• DEUS (Decembarska umjetnička scena)

(decembar)

Poveznice

• [5]
• https://web.archive.org/web/20180429040731/http://podgorica.me/kulturne-manifestacije/

Izvori

• Nacionalni atlas Crne Gore, autori i urednici: Denis Šehić i Demir Šehić, autor tekstova: Ivan Bertić, Podgorica: Daily Press, 2005, Podgorica: Studio Mouse, 10. str.