Wp/bgn/میر محبت

میر محبت خان بلوچ یکی شه کلاتئ شاهی‌ن دولتئ خانان ات که ای منطقه مروچین روچا به پاکستانئ بلوچستانی مربوط ‌ئه بیت. میر محبت خان شه سال ۱۷۳۱ تا ۱۷۳۳ میلادیا اولین دورا و پدا شه ۱۷۳۶ تا ۱۷۴۹ میلادیا کلات خان ات.

میر محبت خان بلوچ
کلاتی خان
میر محبت خان بلوچ
سلطنت	1731–1749
تاج‌گذاری	1731
سلف	میر عبدالله
خلف	محمد نصیر خان اول
ودي بوتین	کلات
وفات	1749 اوگانستان
مذهب	سنی اسلام

اولی دور 1731 - 1733

میرعبداللہ خانءَ سے مردین چک ھست اَت ـ میرمحبت خان، میراھلتازخان و میرنصیرخان. توری میرمحبت خان میرعبداللہ خانءِ مسترین مردین چک اَت، بلے آییءِ مات چہ جتے اَت، کہ بلوچان اے زاتا چہ وت کمتر و جھل تر زانت ـ پہ ھمے ھاترا بازیں سردارے پہ اے گپا کہ میرمحبت خان پہ خانیءَ گچین کنگ ببیت، تپاک نہ اِتنت ـ میراھلتازخان و میرنصیرخان بی بی مریمءِ چک اِتنت کہ چہ اھلتاززئی ٹکااَت ـ پہ اے ھاترا لھتے چہ سرداران گشت کہ میرمحبت خانءِ جاہءَ میراھلتازخان کلاتءِ خان گچین کنگ ببیت ـ بلے پہ اے ھاترا کہ میرعبداللہ خانءِ وتی جندا میرمحبت خانءَ گچین کتگ اَت و باز دوست اِتی سرداراں مجبور بوت اَنت کہ میرعبداللہ خانءِ واھشءِ احترامءَ بکن اَنت و سال 1731ءَ میرمحبت خان اِش کلاتءِ خان گچین کت.

میرمحبت خان چہ وتی براتاں شاکی اَت ـ وھدیکہ کلاتءِ خان بوت، گڈا میراھلتازخان و میرنصیرخانءَ گوں ماتءَ چہ کلاتءَ در کت اَنت و مستونگ دیم دات اَنت و مستونگءِ مالیات آیانی ھرجی دییگ بوت.

میرمحبت خان، جان دوست و بد زبانے اَت ـ گوں وتی سرداراں سخت گری کنگا بنگیجی کت ـ گڈا سکیں کسانیں وھدے بازینے چہ سرداراں آییءِ ھلاپ بوت اَنت ـ میرلشکری رئیسانیءِ سردارانی سروک اَت کہ چہ ھما اولا گوں اے گپا کہ میرمحبت خان کلاتءِ خان گچین کنگ ببیت تپاک نہ اَت و میراھلتازخانءِ پلہ مرز اَت ـ میرمحبت خانءِ سخت گریاں اے موہءَ میر لشکری رئیسانیءَ دات، اے درستیں سردار کہ چہ میرمحبت خان دلگران اِتنت، میراھلتاز خانءِ نیمگا روان بوت اَنت ـ وت ماں وت نشت و چیروکانی میرمحبت خانءِ تھتءِ پچ گرگءِ بندوبستءَ لگ اِتنت.

میرمحبت خان بدکار و سیہ کاریں مردے اَت ـ مدام نشتگ اَت و گوں جنینان وش گپی کت و گوں نوکراں چاپ و نازینکا دلگوش اَت ـ یا دربارءِ تھا گوں چنت ویلگرد و چاپلوسیں مردماں ھم دیوان اَت ـ سردار و قبایل بیزار اِتنت و نفرت کنگا لگ اِتنت و آییءِ چست کنگءِ آس شھم گران اَت، بلے آیی چہ اے درستیں گپاں ناسھی اَت.

میرلشکری سردارانءَ گوں وت ترّاینت و سال 1733ءِ اول سرا یک روچے چیروکانی کلاتءَ شت ـ میرلشکری میرمحبت خانءِ نزیکیں مردمانءَ زرّ دات و گوں وتی ترّاینت اَنت ـ ھمے ڈول ابید چہ اِش کہ یک پٹے ھون بہ رچیت کلاتءِ گرگءِ سازش برابر بوت و میرلشکری رئیسانی چیروکانی پدا دیم پہ مستونگ شت ـ میرمحبت خان چہ میرلشکریءِ بازیءَ یک کسانیں گپے ھم سرپد نہ اَت ـ چہ اے گپا زانگ بیت کہ آییءِ مردم و بمپانان تا چہ حد آییءِ وپادار بوتگ اَنت ـ آیی یک مزنیں بوجے وتی مردمانی سرا بوتگ اَت و اے موہ و وھدءِ پدا اِتنت کہ چہ وتی کوپگاں جھل دوری بدینت.

میرلشکریءِ گُڈی جھد

وھدیکہ میرلشکری دیت کہ آییءِ درستیں جھدان بے نپ اَنت آرام نشت کتی نہ کت ـ پہ میراھلتازخانءِ سرکچ دیگا وتی گڈی جھدی کت ـ یک شپے چیروکانی میراھلتازخانءِ کِرّا شت و درستیں گپانی گوں آیی گشت اَنت ـ گون آیی گشتی کہ میرمحبت خان سلیں سازشے تئے ھلاپءِ چن و لانچ کنگااِنت ـ درستیں سردارانے کہ چہ تو دلگران اَنت گوں میرمحبت خان بستگ اِش، انگت دیر نہ اِنت، کینگ کستاں ویل کن ـ گوں آیاں بہ نند و وش اِش بکن ـ تا کہ میرمحبت خانءَ ویل بکن اَنت و پدا تئی نمیگا بیاینت ـ میرلشکری گوں آیی گشت اے شریں وھدے، چہ اے وھدا سوب چست بکن و آیی اے گپا ھم گشت اگر اے کارا نہ کنے گڈا دگہ یک آھری راھے پشت کپتگ ـ آھری راہ اِشی اِنت کہ باید میرمحبت خانءَ بہ کشءِ تا کہ اے سازشانی ریشگ ھشک ببیت.

بلے میرلشکریءِ اے شریں سوج و رھشونیاں ھچ پیم پہ میراھلتازخان اثرمند نہ بوت اَنت و دومی روچا وھدیکہ دربار پُر چہ مردم اَت، آیی میرلشکریءِ گپانا گوں نندوکاں گشت و پاشک کت اَنت ـ میرلشکری چہ اے گپا سک پہ درد بوت و دومی روچا شت کانک، و رند چہ مدتے پدا کلاتءَ پچ ترّاِت.

کلاتءِ نندوکانی تظاھرات

اسکلکوءِ شاھوانیاں، منگوچرءِ لانگواں و کلاتءِ دھواراں میرمحبت خانءِ ھمراہ و پلہ مرزاِتنت ـ اے دگہ روچا کہ اِشاں سھی بوت اَنت کہ میراھلتازخان میرمحبت خانءَ دزگیر کتگ و کلاتءَ گپتگ، مچ بوت اَنت و میراھلتازخانءِ ھلاپءَ تظاھرات کنگا لگ اِتنت ـ میرلشکریءِ مردماں باز کم اِتنت و آیانءَ پہ کلاتءِ بمپانان ھم بازیں یکینے نیست اَت ـ ھبکہ بوت اَنت بلے عقل اے جاہءَ گوں میرلشکری ھمراھی کت ـ ھژاری و عاقلی کت گوں تظاھرات کنوکانی سروکا نشت و گپ و ترانءَ لگ اِت ـ آسرا تظاھرات کنوکاں میرمحبت خانءَ ویل کت و شنگ و شانگ بوت اَنت ـ میرلشکری زوت میرمحبت خانءَ چہ کلاتءَ ڈن کت ـ ھمے وھدا میرلشکریءِ لشکر سربوت و کلات اِش امن کت.

میرمحبت خانءِ دزگیری

وھدیکہ میرلشکری مستونگ سر بوت میراھلتازخان درستیں سردارانءَ پہ کلاتءِ گرگ جاڑی کت اَنت و پدا چنت روچا رند پہ چیروکانی لھتے سردار گوں لھتے سوارا و ھور گوں میراھلتازخان زرت اَنتی و چہ مستونگ درآتک و عیدءِ شپءَ کلاتا پج اِتنت ـ پہ اے ھاترا کہ میریءِ دربانان چہ پیشءَ سرپداِتنت کلاتءِ دروازگ اِش پہ آیاں پچ کت اَنت ـ آیاں کلاتءَ پترتنت و گوں گلام و نوکرانی رھشونیءَ میرمحبت خانءِ وابجاہءَ گوست اَنت ـ واجہ گرانیں وابے وپتگ اَت ـ پاداش کت و دزگیراِش کت.

میرمحبت خان چنت روچ اسکلکوءَ شاھوانیانی مھمان بوت و پدا شت وڈ و میرلشکری ابید چہ یک پٹے ھونءِ ریچگا تھتءَ چہ میرمحبت خان پچ گپت و میراھلتازخانءَ دات.

میراھلتازخان

سال 1733ءِ اول سرا میرلشکری رئیسانی سازش کت و میرمحبت خانءِ گرپتاریءَ رند تظاھرات کنوکانءَ دئیگ بوت ـ اے دگہ روچا چہ مستونگ کمک رس اِت، گوں سرداراں نشت اَنت و میراھلتازخان اِش کلاتءِ خان کت.

بلے میراھلتازخان ھم سک زوت چہ سردارانی نظران کپت ـ پہ اے ھاترا کہ آیی ھم وتی براتءِ میرمحبت خانءِ وڑا سکیں، زدی، کوتہ پگر، سیہ کار و کم زانتے اَت ـ وھدیکہ کلاتءِ خان بوت چہ سرداراں وتا دوری داشت و آ کول و تماھاں کہ داتگ اِتنتی شموشت اَنتی.

تا اے وھدا آییءَ میرعبداللہءِ وڑیں لشکرے نیست اَت کہ سرداران چم بجن اَنت، کوششی کت کہ پہ زور سردارانءَ بترسینیت و حکومتی بکنت ـ بلے اے وھدا واکمند و آزات ھیالیں سرداران میراھلتازخانءِ وتسریانءَ اوپار کت نہ کت ـ وھدیکہ آیان دیست کہ میراھلتازخان ھیران اِنت، آیاں ھم وتی دستانءَ لانچ اِت ـ میرمحبت خان کہ وتا تھتءِ واھند زانت، وڈ نشتگ اَت ـ قبایلی واک سردارانی دستا اَت. میراھلتازخان بس پہ نام کلاتءِ خان اَت.

میرلشکری رئیسانی و دگہ لھتے سردار کہ آییءِ ھمراہ اِتنت و باز کم اِتنت انگت گوں میراھلتازخان ھوراِتنت ـ میرلشکری یک تجربہ کار و دانایں مردے اَت ـ آیی میراھلتازخانءَ باز نصیحت کت کہ اے وھدا ناوش بیگ گوں سرداران شریں کارے نہ اِنت و آییءَ گشت کہ ھر قول و تماھے کہ تو سردارانءَ داتگ برابراِش بکن، بلے آییءِ شریں سوج و مشورہ پہ کم زانتیں میراھلتازخان ھچ ڈول کارگیر نہ بوت اَنت، ابید چہ اے سرداران گوں مھلوکا ظلم و زور کنگا لگ اِت ـ چہ اے کارا سردارانی واک گیشتر بوت.

میراھلتازخانءِ لوٹاینگ ماں قندھار

وھدیکہ میراھلتازخان قندھار رس اِت نادرشاہءِ اطاعتی منّت ـ نادرشاہ چہ اے کارا وش بوت و شاھی پوشاکے میراھلتازخانءَ داتی ـ بلے اے دگہ روچا میرمحبت خان گوں سرداراں نادرشاہءِ کِرِِّا شت و میراھلتازخانءِ ھلاپءَ درخواستے پیشی کت و گشتی کلاتءِ ھکیکتیں وارث من بزاں میرمحبت خان اِنت، و گشتی کہ میراھلتازخانءَ منا رد داتگ کلاتءِ تھتی پہ رپک چہ من پچ گپتگ ـ نادرشاہ چہ اے دگہ سرداراں جست کت، درستین سرداراں شاھدی دات بزاں ھر چہ کہ میرمحبت خان گشگااِنت ھما ڈول بوتگ، و اے گپ اِش ھم گشت کہ میراھلتازخانءِ بستار اینچو نہ اِنت کہ حکومتی بکنت و سکیں ظالمے ـ گوں چنت وتواہ و کم زاتیں کسءَ نشتگ و درستیں ملک برباد اِنت ـ نادرشاہ میرمحبت خان و سردارانی شکایتءَ گوش کت اَنت و میراھلتازخانءَ جست و پرسی کت ـ بلے آییءَ ابید چہ میرکمال خان اھلتاززئی و سلطان زھرو بنگلزئی دگہ دوست ھمراہ پہ آیی در نیاتک ـ آسرا نادرشاہ میرمحبت خانءَ ھکدار زانت و میراھلتازخان یک گور کنگ بوت.

پدا میرمحبت خان کلاتءِ خان کنگ بوت

نادرشاہ گون بلوچ سردارانی ھمراھیءَ میرمحبت خانءَ کلاتءِ خان مقرر کت و شاھی پوشاکی گورا دات و گوں آییءِ گشگا میرکمال خان اھلتاززئی، سردارسلطان بنگلزئی، علی دربان، ملا مھر علیءَ گوں میراھلتازخان گپت و قندھارءِ کلاتءَ نظر بند کت اَنت.

میرمحبت خان چنت روچ نادری دربارا داشت ـ نادرشاہ چہ آیی سک وش بوت و پنچ سد سوار گوں لطف علی ایرانیءِ سروکیءَ آییءَ دیگ بوت و پہ کلاتءِ روگا مرھز کنگ بوت ـ بلوچانی تاریخءِ تھا اے روچ شوم تریں روچ اَت، پہ اے ھاترا کہ یک درآمدیں حکومتےءِ زلم و زور پہ مدامی ماں آزات ھیالیں بلوچانی گردنءَ کپت.

ھدیکہ میرمحبت خان تھتءِ سرا نشت، میرنصیرخان و آییءِ مات بی بی مریم و میراھلتازخانءِ بچ میرمرادعلیءَ گپت اَنتی و گوں سپہ سالار لطف علی ایرانی قندھار نادرشاہءِ نیمگا راہ دئیگ بوت اَنت و شالکوٹءِ دمگانی مالیات پہ آیانی لاپ و حرجءَ نادرشاہءَ دئيگ بوت.

میر اھلتازخانءِ کشگ

میراھلتازخان و میرنصیرخان تا دو سالا ماں قندھار نادرشاہءِ کمپءَ نظربند بوت اَنت ـ سال 1738 ءِ اول سرا یک روچے دوئین براتاں پہ یک ھبرے وت ماں وت اڑاِتنت ـ میراھلتازخان ھژم گپت و کش اِتی زھما کہ میرنصیرخانءَ بجنت، بلے میرنصیرخان آییءِ نزیکا اوشتاتگ اَت، آیی ھم وتی زھمءَ کش اِت و میراھلتازخانءِ لاپءَ جتی ـ میراھلتازخانءِ لاپ دِرت و روتانی در آتک اَنت، کپت و جاہ پہ جاہ مرت.

دومی دور 1736 - 1749

گڈ چہ اِش کہ کلاتءِ خانی چہ میرمحبت خان گرگ بوتگ اَت سال 1734 ءَ کساس دو و نیم سالا رند پدا میرمحبت خان گوں نادرشاہءِ حکمءَ کلاتءِ خان بوت. اے رندا پہ وتی زاتی پائدہءَ و گوں لھتے نادانیں سردارانی رھشونیءَ آیی وتی آزاتیں بلوچی حکومتءَ باھینت و ایرانیانی گلامی و چیردستیءَ پہ وت گھتری زانت. ابید چہ اِشی کہ قبولی کت کہ مالیات بدات و جنگءِ وھدا لشکر دیم بدات، اے ناھودگیں کارا ھم کہ وتی ماتو و براتو گوں وتی برات زاتک گپت و قندھار نادرشاہءِ دستا دات اَنتی ـ آیی میراحمدخانءِ زاتءَ ھنچوشیں پولنگے مانی کت کہ ھچ یکے چہ آییءِ بھادر و جنوانمردیں پشت پداں گوں وتی ھونءَ ششت کتی مہ کن اَنت.

پہ اے ھاترا کہ میرمحبت خان گوں سردارانی ھمکاریءَ خان بوتگ اَت، پہ ھمے ھاترا آییءِ حکومتی لھتے سالاں بے اِل و گش سردارانی دستا بوت ـ توری میرمحبت خانءَ دوست نہ بوت کہ سرداراں آییءِ کارءِ تھا دست ماں بکن اَنت، بلے نادرشاہءِ زمانگا آییءَ چشیں واک و دلے نیست اَت کہ گوں سرداراں یک و دو بکنت، و میراھلتازخانءِ آسر آییءِ دیمااَت ـ میرمحبت خان وتی پت و پیروکءِ وڑا بھادر و دلیرے نہ اَت کہ سرداراں چہ آیی چم بجن اَنت ـ آیی یک لیبوکے اَت، ھما ڈول کہ سرادارں بہ لوٹ اِتیں، آیی نشت و پاد آتک.

سال 1738ءَ وھدیکہ میراھلتازخان میرنصیرخانءِ دستا کشگ بوت، گڈا میرمحبت خان کمے آسودگ بوت و آیی اے ھیالا کت کہ میرنصیرخان پہ میراھلتازخانءِ بیڑا پاھو دئیگ بیت، گڈا رند چہ آیی سردارانءَ چہ احمدزئی رندپدا کسے نبیت کہ بیارنت و کلاتءِ خانی بکن اَنت، و کم کم سھت گیری بنگیج کت ـ بلے وھدیکہ میرنصیرخان قصاص نبوت، پدا آییءِ درستیں امیت و آرمان شودگ بوت اَنت ـ گوں سرداراں نرم تر و شیریں زبانی کنگا لگ اِت ـ ھمے درگتا نادرشاہ شالکوٹ (کویٹہ) دمگا میراھلتازخانءِ ھون بھا مصادرہ کت و پدا داتی میرمحبت خانءَ.

کچی دمگءِ بخشگ و دیگ

گشنت کہ وھدیکہ نادرشاہ ھندوستانءِ سرا اروش کت، میرنصیرخان گوں و آییءِ مات و آ دگہ سرداراں کہ گوں اھلتازخان قندرھار بنداِتنت، بعنوان اسیر نادری لشکرءِ ھمراہ اِتنت ـ سال 1740ءَ وھدیکہ نادرشاہ چہ ھندوستان پچ ترّاِت سند شت و کلوڑانی حکومتی جت و تاراج کت ـ کلوڑاں سندءِ عمر کوٹءِ کلاتءَ پناہ برت و گوں نادرشاہءِ لشکرا دیم پہ دیم بوت اَنت، بلے نادرشاہءِ لشکرءِ دیما پروش اِش وارت و آیانی ھون مپتا ریچگ بوت ـ عمرکوٹ کہ گرگ بوت، کلوڑاں مجبور کنگ بوت اَنت کہ چہ نادرشاہ اطاعت بکن اَنت ـ اے جنگا میان غلام شاہ کلوڑ، سندءِ حاکم دزگیر کنگ و نادرشاہءِ دیما پیش کنگ بوت ـ گڈا بی بی مریم چہ نادرشاہ دسبندی کت کہ کلوڑان آیی لوگواجہءَ بزان میرعبداللہ خانءَ کشتگ، میان غلام شاہءَ کلوڑ میرعبداللہ خانءِ بدلی کشگ ببیت ـ نادرشاہءِ زلم و زور کلوڑانی سراَت، بی بی مریمءِ ھبر زورگ بوت، گوں نادرشاہءِ حکمءَ میرمحبت خان لوٹاینگ بوت و ھمے وھدا میان غلام شاہ کلوڑ ھم آرگ و آییءِ دستا دئیگ بوت ـ نادرشاہ حکم دات کہ میرعبداللہ خانءِ بدلی میان غلام شاہ کلوڑ کشگ ببیت ـ بلے میرمحبت خان میان غلام شاہ کلوڑءِ کشگا انکار کت و گشتی اسیر و زندانیءِ کشگ بلوچی دودءِ ھلاپ اِنت ـ اگر بادشاہ میرعبداللہ خانءِ ھونءِ بیڑا چہ کچیءِ کلوڑاں منا بگریت و بدات گڈا بزاں منی بیڑ گرگ بوتگ ـ نادرشاہ میرمحبت خانءِ ھبر گپت، کچیءِ درستیں دمگانی چہ کلوڑاں پچ گپت و میرمحبت خانءَ داتنت.

کچیءِ بھر و بانگ

کچیءِ جنگا بازیں سردارے چہ ساروانءِ قبایلی سرداراں گوں میرعبداللہ خان کشگ بوتگ اِتنت ـ گڈا وھدیکہ نادرشاہ کچیءَ پچگپت و میرمحبت خانءَ دات، اے دگہ بلوچ قبایلان ھم بھر لوٹ اِت ـ میرمحبت خان کچیءَ سے بھر کت ـ یک بھرے میرعبداللہ خانءِ ھون بھا ـ دومی بھر پہ قبایلانءَ گیشینگ بوت ـ توری آیاں گوں میرعبداللہ خان جنگءِ تھا گون نہ بوتگ اَنت بلے آیانی پیشگیں شریان شموشگی نہ اَتنت ـ اے بھر ھم خانءِ بھر گیشینگ بوت ـ اے بھرا ھم خان صاحبءَ گوں سرداران و آیانی قبایلاں و ھما ھاسیں کساں کہ جنگءِ تھا گوں بوتگ اَنت بھر کت ـ سیمی بھر ھم گوں ساراوانءِ قبایلان بھر کنگ بوت ـ پہ اے ھاترا کہ اے آھری جنگا بس ساراوانءِ قبایلان گون اِتنت ـ جھلاوانءِ لشکر تا جنگءِ آھرا کچی نہ رس اِت ـ پہ ھمے ھاترا آیانءَ زمین دئیگ نہ بیت ـ

شمارہ ٹک یا طایفہ دیھہ یا منطقہ

1. رئیسانی مھتری
2. رودینی تاج
3. شاھوانی حاجی
4. میرحسنی گوگرو
5. لھڑی ھانبی
6. محمد شھی زرداد
7. بنگلزئی چندر

کچیءِ بلوچانی سیالداری گوں کلاتءِ تھتءَ

وھدیکہ گوں نادرشاہءِ حکمءَ کچیءِ درستیں دمگاں خان کلاتءَ دئیگ بوت اَنت ـ آ وھدا کچیءِ بلوچ قبایلاں چوش کہ، رند، لاشار، دیناری، ڈومبکی و مگسی ھمایاں کہ پیشءَ کلوڑانی حکومتءِ فرمانءِ چیرا اِتنت، نوں خان کلاتءَ گوں ھور کنگ بوت اَنت ـ محبت خان گوں آیاں شری کت درستیں زمینانے کہ چہ آیاں پچ گرگ بوتگ اِتنت پدا ھمایانی جندا دئیگ بوت اَنت.

لسبیلہ سرا اُروش کنگ

آ زمانگا لسبیلہ بُلفت خاندانءِ دستءِ چیرااَت ـ سردار پھاڑخان بُلفت بہ عنوان یک حاکمے لسبیلہ حکومتی کنگا اَت ـ رند چہ سردار پھاڑخان آییءِ بچ عزت خان بیلہءِ حاکم بوت ـ بلے وھدیکہ عزت خان مرت آییءِ بچ کسان اَت ـ پہ ھمے ھاترا آییءِ مات بزاں میرعزت خانءِ لوگ بانوک بی بی چاگلی حکومتی چست و ایرانءَ دستا گپت اَنت.

بی بی چاگلی سکیں بھادر و شیرزالیں جنینے اَت ـ سال 1742ءَ جاموٹ قبیلہءِ سردار میرجام عالی خان بی بی چاگلیءِ ھلاپءَ چست بوت کہ بیلہءِ حکومتیءَ بگریت، بلے سک زوت عُلفت قبیلہءِ دیما پروشی وارت و پدا کلات پچ ترّاِت ـ میرمحبت خان گوں جام عالی خان گشتگ اَت من ترا پہ اے شرطءَ کمک کناں، وھدیکہ تو بیلہءَ گپت باید کلاتءِ فرمانءِ چیرا ببے و ھر مال و زرے کہ بیلہءَ درکیت آیانی نیم مالیاتءِ ھسابءَ کلاتءَ دئيگ ببیت ـ جام عالی خان میرمحبت خانءِ اے ڈکا منّت ـ گڈا میرمحبت خان ملا محمد حیاتءَ گوں جام عالی خان گوں کت کہ برونت جھلاوان لشکرے مچ بکن اَنت ـ ملا محمد حیات چہ جھلاوانءِ قبایلاں لشکرے جم کت و بیلہ سرا اُروشش کت ـ جاموٹاں ھم گوں آیاں بست ـ بی بی چاگلی باز جنگ دات بلے آسرا پروشی وارت و آجز بوت ـ ملا محمد حیات بیلہءَ گپت و ھما ڈول کہ میرمحبت خان حکم کتگ اَت جام عالی خان بیلہ سردار کنگ بوت ـ میرجام عالی خان وتی کولءِ مطابقءَ سال پہ سال بیلہ آمدنیءِ نیمءَ پہ میرمحبت خان راہ دئیگا لگ اِت.

پنجگورءِ سرا اُروش

تا اے وھدا کلاتءِ خانانءَ پکائیں واک قدرتے مکرانءِ تھا نیست اَت ـ البت مکرانءِ سرداراں پہ اِش کہ وت ماں وت جنگ و جیڑہ اِتنت، و پہ یک درگرءِ پاترپ دئیگا و مکرانءِ جنگ و تاراج کنگا مدام کلاتءِ خانان اِش لوٹاینت ـ اے ھما وھدات کہ میرجلب گچکیءِ نواسگ میرشاھو پنجگورءِ سرداراَت ـ ملک دینار گچکی کیچءِ سردار باز واکدارات و آیی لوٹ اِت کہ درستیں مکرانءَ وتی دستءِ چیرا بکنت ـ بلے میرشاھو پنجگورءِ سردار رازی نہ اَت کہ آییءِ دمگا کسے دخالت بکنت و وتا جاڑی کنگااَت کہ ملک دینار گچکیءِ حکومتیءِ پروشگءِ رندااَت ـ آسرا ملک دینار گچکی چہ میرشاھوءِ سرزنشاں و پہ پنجگورءِ گرگا وتی بچ میرشیہ عمرءَ یک مزنیں لشکرے دات و دیم پہ پنجگور رھادگ کت ـ میرشیہ عمر پنجگورءِ سرا اُروش کت و میرشاھوا پروشی دات ـ میرشاھو جنگءِ تھا کشگ بوت و میرشیہ عمر پنجگورءِ کلاتءَ کہ عیسیءِ کلات گشگ بیت گپتی.

پنجگورءِ گچکیاں چہ دومی میراحمدخانءِ وھدا گوں کلاتءِ خانان سانگ و بنداِتنت ـ میرعیسی گچکی کہ دومی میراحمدخانءِ نواسگ و میرشاھوءِ نزیکیں سیاد اَت، شیہ عمرءِ اُروشءِ وھدا گرمکاں نشتگ اَت ـ وھدیکہ میرشیہ عمر پنجگورءَ گپت، میرعیسی چہ پنجگور جست کلات شت ـ میرمحبت خان بس پہ سیادیءِ ھاترا پہ میرعیسیءِ بیڑءِ گرگا مزنیں لشکرے چہ ساراوان و جھلاوان جم کت و پنجگورءِ سرا اروشی کت ـ میرشیہ عمرءِ لشکر میرمحبت خانءِ لشکرءِ دیم داشت کت نہ کت و آسرا میرشیہ عمر “عیسی کلاتءِ” تھا ماں ترینگ بوت ـ تا چل روچا خان صاحبءَ کلات محاصرہ کت، بلے محصورانی ارادہءِ تھا بدلی ئے آرگ نہ بوت و میرشیہ عمر ھما ڈول مقابلہ کنگا اَت، تا وھدیکہ آییءِ مات بی بی روزخاتون سردار ملک دینار گچکیءِ لوگ بانوک چہ کیچ چست بوت و پنجگور پج اِت ـ اے وھدا میرمحبت خان وتی آھری و فیصلہ کنوکیں جنگءِ چن و لانچااَت کہ بی بی روزخاتون قرآن سرا کت و میرمحبت خانءِ کرّا شت و گشتی پہ اے قرآنءَ بچار شیہ عمرءَ مہ کش ـ میرمحبت خانءَ شیہ عمر پھل کت ـ اے دگہ روچا شیہ عمر چہ کلاتءَ در کپت و میرمحبت خانءِ سلاماں شت و مدامی سھلی کت و گوں وتی لشکرا دیم پہ کیچ رھادگ گپت ـ میرمحبت خان میرعیسیءِ پتءَ میر للہءَ پنجگورءِ سردار کت و وت چہ پنجگور جست بوت و شت.

میرمحبت خان و بلوچ سردارانی تھا ناتپاکی

ھنچو کہ پیشءَ گشگ بوتگ میرمحبت خان خاص چہ نادرشاہءِ بیما وتی سردارانی دستءِ لیبوک اَت ـ توری اے ڈولیں حکومتی کنگ آییءَ دوست نہ بوت، بلے چہ نادرشاہءِ ترسءَ ھچ گشتے نہ کت ـ الّم میرمحبت خان لوٹ اِت وتارا چہ اچہ سرداراں بگیشینیت و وت ایوک و تھنا ماں بلوچستانءَ حکومتی بکنت ـ بلے کلاتءِ تحتءَ دگہ وارثے ھم ھست اَت، آ دگہ وارث میرنصیرخان اَت کہ انگت زندگ و سلامت قندھار نادرشاہءِ کیمپءِ تھا زندان اَت ـ میراھلتازخانءِ آسر و انجام آییءِ دیما اَت ـ آییءِ خاموش اَت و چشیں واکے نیست اِتی کہ گوں سرداراں یک و دو بکنت ـ بلے پدا ھم سردارانءَ آییءَ سرا اوست نیست اَت ـ میرمحبت خان شپ و روچ ھساب کت کہ کدیں چہ سردارانی سرا بہ چُٹیت و سرداراں ھم چیروکانی وت ماں وت سازش کنگااِتنت کہ آییءِ تھتءَ بہ پروش اَنت ـ ااشانی تھا بدگمانی گیش بیان اَت کہ کلاتءَ ھال سر بوت کہ نادرشاہ ماں قندھار کشگ بوتگ ـ نادرشاہ کہ بلوچستانءِ تھا نادر چم کش مشھوراَت وتی وسرک زاتکءِ دستا کشگ بوت ـ و آییءِ آ عظیم و واکمندیں بادشاھی کہ گوں زلم و زورءِ بنردا چست بوتگ اَت یک دمانے چہ ارش و آزمانءِ بلندیءَ زمینءِ سرا کپت ـ نادرءِ شان و عظمت گوں ھاک و پُلکاں یک بوت ـ آییءِ سپہ سالار و مزنیں مردم پہ آییءِ سلطنتءِ بھر و بانگا گوں یک و دگرا لگ اِتنت ـ خلاصہ چہ نادرشاہءِ مرکءَ میرمحبت خانءِ حکومتی ھم اثرمند بوت ـ نون کہ نادرشاہءِ ترس چہ میرمحبت خانءِ سرا کپتگ اَت، گوں سرداراں یک و دو کنگا لگ اِت ـ آیی نہ لوٹ اِت کہ چدو گیش سرداراں کارانی تھا دست مانجنی بکن اَنت ـ آیی پہ وتی واھگانی پورہ کنگا شیرکنیں واب گندگا لگ اِت ـ چہ میرمحبت خانءِ لوٹ و نیّتءِ ترسءَ سرداراں میزاں میزاں وتا گستاہ کنان کت، و اے دلگرانی و نارازیءِ فاصلہ سک مزن بوت.

احمدشاہ ابدالیءِ ناراضی چہ میرمحبت خان

وھدیکہ میرمحبت خان چہ سردارانی چیروکانی کاراں کہ پہ آییءِ ھلاپءَ کنگا اِتنت سھی بوت، سک ترس اِت و ھبکہ بوت ـ و گشتی بہ مرتیناں بلے اے کاراوں مہ کتیں ـ میرمحبت خان میرسلطان قائم خان شاھوانیءَ وکیل کت و قندھار راہ دات کہ بروت شاہ ولیخانءَ بگشیت، چوش کہ میرنصیرخان گشگا اِنت اے ڈول نہ اِنت ـ میرسلطان قائم خان شاھوانی سکیں ھژار و زانتکارے اَت ـ وھدیکہ قندھار پج اِت، چہ اولا سرپدات کہ احمدشاہ ابدالیءِ دربار میرمحبت خانءِ ھلاپءَ شورینگ بوتگ ـ دومی روچا کہ احمدشاہ ابدالیءِ دربارا شت گوں زانتکاری و دانشمندی وتا میرمحبت خانءِ وفادریں مردمے زاھری کت و گوں احمدشاہ ابدالی گشتی کہ من پہ ھیریں کارے آتکگاں ـ تو بزاں احمدشاہ ابدالی میرمحبت خانءِ جنکءَ بی بی جانءَ سانگ بکں ـ بی بی جان میرگوھرام خانءِ جنوزام اَت ـ احمدشاہ چہ اے سانگءَ سک وشھال بوت، منّتی و مزنيں عزت و احترامے میرقائم خان شاھوانیءَ داتی و پدا دیم پہ کلات رھادگی کت ـ رند چہ اے کارا احمدشاہءِ ھیال چہ شاہ ولی خان و میرنصیرانءِ تماھاں بدل اِت.

میرسلطان قائم خان وتی منّا کامیاب کلات شُت ـ بلے وھدیکہ میرمحبت خان اے ھبرا اِشکت کہ میرسلطان قائم خان احمدشاہ ابدالیءَ پہ بی بی جان زامات کتگ سک ھژم گپت، میرمحبت خان، میرسلطان قائم خان شاھوانیءَ تھلانک دیاں چہ کلاتءَ ڈن کت ـ میرمحبت خان اے وڑیں سانگبندی و نامگپتیءَ پہ وتی جنکا سکیں مزنیں توھینے زانت و چہ ھمدا وتی سیالداری گوں احمدشاہ آسر کت.

احمدشاہ ابدالیءِ اروش کلاتءِ سرا

میرمحبت خان گوں اے بدیں کارا احمدشاہءَ ھژم دات ـ پرچے کہ احمدشاہ ھم اے گپءَ پہ وت بے عزتی زانت و شاہ ولیخان وزیر ھم اے آسءَ ھپ کنان بوت تا کہ احمدشاہ پہ کلاتءِ اروش کنگا جاری و ساری بوت ـ آسرا احمدشاہ ابدالی سال 1748 ءَ گوں یک جنگولیں لشکرے کلاتءِ سرا اروشی کت.

میرمحبت خان وتی سردارانءَ حکم دات کہ لشکرے مچ بکن اَنت، بلے میرسلطان قائم خان شاھوانی کہ آییءِ دست راست و مزنين زھم جنے اَت چہ آیی دلگران و یک گور بوتگ اَت ـ اے دگہ سرداراں ھم چہ اولا چہ آیی دلگران و گوں میرنصیرخان ھمراہ اِتنت ـ ابید چہ محمد شئی و آییءِ قبیلہ دگہ ھچ کس گوں میرمحبت خان ھمراہ نہ بوت ـ آسرا گوں خانءِ حکمءَ سردار محمدشئی گوں وتی قبیلہءَ و کلاتءِ چنت دگہ کسانیں بی نام و تواریں قبایل چوش کہ لانگو، نیچاری، دھوار و دگہ لھتے میرمحبت خانءِ بیرک زرت و ماں تلی مستونگ مچ بوت اَنت.

میرمحبت خان اے کسانیں لشکرا زرت چہ مستونگ درآتک و گوں احمدشاہءِ لشکرا دیم پہ دیم بوت ـ محمدشئیءِ قبیلہ گوں احمدشاہءِ لشکرا باز جنگ دات، بلے باز احمدشاہءِ بزیں لشکرءِ دیما داشتی نہ کت ـ میرمحبت خان پروش وارت و کلاتءِ نیمگا پچ ترّاِت و سردار محمدشئی گوں وتی چنت کماشءَ دزگیر کنگ بوت ـ احمدشاہ مستونگءَ چتر پیچ کت و بازینے چہ محمدشئیءِ قبیلہءَ کشگ و آیانی ھست و نیست تاراج کنگ بوت اَنت ـ احمدشاہ چنت کسءَ کہ چہ محمدشئی قبیلہءَ دزگیر کتگ اِتنت گوں وت زرت و دیم پہ کلات رھادگ گپت اَنت.

میرمحبت خانءَ گیشتر جنگ کنگءِ واک نیست اَت ـ پہ ھم اِش کلاتءِ کلاتءِ تھا چیرات ـ حاجی رحیم بابی احمدشاہءِ مرشدءَ قرآن زرت و منگوچرءِ دمگا احمدشاہءِ لشکرءِ دیما اوشتات ـ احمدشاہ چہ اپسءِ سرا ایر کپت قرآن چک اِت و پہ قرآنءِ احترامءَ میرمحبت خان پھل کت و منگوچر پچ ترّاِت و دیم پہ قندھار رھادگ گپت ـ البت آ چنت کماشیں بلوچ کہ دزگیر کنگ بوتگ اِتنت گوں وت زرت و قندھار برت اَنت و چہ قندھار کابل برت اَنتی.

میرمحبت خانءِ دزگیری

سال 49- 1748 ءَ رند چہ میرمحبت خان و احمدشاہءِ سانگبندیءَ آیانی سیالداری شر بوت ـ بلے چنت وھدا رند میرنصیرخان و شاہ ولیخان وزیر پہ وتی مکسدانی پورہ کنگا، دربارءِ تھا ھال اِش پرّاینت کہ میرمحبت خان سر عام گوانک جتگ کہ من وتی زھمءَ ایر نہ کنان تا ھما وھدی کہ مستونگءِ تاراج کنگءِ بیڑا چہ احمدشاہ نگراں، و میرمحبت خان بلوچستانءِ تھا چیروکانی گوں سرداراں احمدشاہءِ پروش دئیگءِ ھلاپءَ چن و لانچ کنگااِنت ـ گوں دروگ قبایلانءَ احمدشاہءِ ھلاپءَ چست کنگااِنت ـ اے درستیں گپ و ھال چہ میر سلطان قائم خان شاھوانیءِ نیمگا کہ چہ میرمحبت خان ناراض بوتگ اَت و گوں میرنصیرخان بستگ اِتی چہ ھمایی نیمگا قندھار سر بوت اَنت ـ کم کم اے ھبراں کہ احمدشاہ ابدالیءِ گوشا رس اِتنت، احمدشاہ ابدالی میرمحبت خانءَ حکم دات کہ گوں وتی درستیں سرداراں بیا قندھار و اے بھتامانءَ پکا بکن.

میرمحبت خان پہ ناکشیں دلے قندھار پُج اِت ـ احمدشاہ ابدالی پہ ھمے ھاترا دربار عام دات و میرمحبت خان میارباریں کسے وڑا پیش بوت ـ احمدشاہ ابدالی چہ آیی جست کت، اے گپ راستے کہ تو گشتگ تا ھما وھدی کہ مستونگءِ تارج کنگءِ بیڑا چہ احمدشاہ نہ گراں زھما ایر نہ کناں؟ ـ میرمحبت خان اے گپا پہ وت نہ گپت ـ بلے اسماعیل خان باروزئیءَ شھادت دات کہ راستے میرمحبت خان اے گپا گشتگ ـ احمدشاہ پسہ دات و گشتی تو بیگانہ اےءِ تئی گپ قبول نہ اِنت ـ میرنصیرخان پادآتک و گشتی: اے گپاں میرمحبت خانءِ گپان اَنت ـ احمدشاہ جواب دات و گشتی: تو مدعیءِ تئی ھبر ھم قبول نہ اِنت ـ بلے اگر زھرو بہ گشیت آییءِ ھبرا قبول کناں ـ سلطان زھرو بنگلزئی یک سکیں راستگو و شریف ایں مردے اَت، و احمدشاہ آییءِ احترامءَ کت و آییءِ گپانی سرا یکینی ھست اَت ـ سلطان زھرو بنگلزئی پادآتک و گشتی: ھر چہ کہ میرنصیرخان میرمحبت خانءِ باروا گوں بادشاہءَ گشتگ، راست اَنت.

احمدشاہ دیما گوں میرمحبت خان کت و گشتی: چوش کہ زانگ بیت تو مئی حکومتءِ پروشگءِ چن و لانچءَ بوتگءِ ـ احمدشاہ حکم دات کہ گرپتاری کن اِت ـ میرمحبت خان گرپتار و زندان کنگ بوت ـ و میرنصیرخان گوں درستیں سردارانی تپاکیءَ کلاتءِ خان گچیں کنگ بوت ـ احمدشاہ میرنصیرخانءَ مزنیں عزت و شرپے دات و ھمراہ گوں سرداراں دیم پہ کلات راھی دات.

میرمحبت خانءِ کشگ یا قتل

چنت وھدا رند احمدشاہ قندھارءِ کلاتءَ و میرمحبت خانءَ کہ یک زندانیءِ وڑا خان خانانی دستا دات اَنت و وت شت کابل ـ رند چہ یک سالے احمدشاہ چہ خان خانان شک بوت پہ اے ھاترا کہ آییءِ ھلاپءَ سازش کنگااِنت ـ خان خانان گرگ و ھور گوں میرمحبت خان قندھارءِ کلاتءِ تھا بند کنگ بوت.

وھدیکہ خان خانانءِ سرا جرم ثابت بوت، احمدشاہ ابدالی، شاہ ولیخان وزیرا حکم دات کہ خان خانانءِ سرا بجن و بیار ـ شاہ ولیخان وزیر گوں میرنصیرخان کول کتگ اَت کہ میرمحبت خانءَ چہ آییءِ راہءِ سرا دور کنت ـ مروچی شاہ ولیخانءَ موہ رستگ اَت، چیروکانی گوں جلادءَ گشتی ھر دوکانی سرانءَ بجن ـ وھدیکہ دو سر احمدشاہءَ پیش کنگ بوت، سک ھیران بوت و جستی کت دومی سر کئیگ اِنت، پسہ دئیگ بوت کہ: خان بلوچءِ سراِں “بزاں میرمحبت خانءِ سراں” ـ احمدشاہ کہ اے ھبرا اِشکت سک ھژم گپت، بلے کارے کہ بوتگ نوں ھچ کنگ نہ بیت ـ احمدشاہ حکم دات کہ میرمحبت خانءِ جسدءَ پہ عزت و احترام ببراِت و کلات سر کن اِت ـ بازینے چہ احمدشاہءِ دربارءِ کماش و معتبراں میرمحبت خانءِ لاش زرت دیم پہ کلات رھادگ گپت اَنت ـ آیاں خان بلوچ میرمحبت خانءِ لاش چہ قندر برت و کلات کبر کت.

میرمحبت خانءِ زمانگءِ حکومتیءِ سرا چمشانکے

میرمحبت خان سال 1749 ءَ دومی رندا چہ کلاتءِ خانیءَ چست کنگ بوت ـ سال 1750 ءَ احمدشاہءِ زندانءَ ماں قندھار کشگ بوت ـ میرمحبت خان اولی برا کساس دو سال و دومی برا کساس سیزدہ سال کلاتءِ حکومت بوتگ ـ اے دراجکشیں وھدا میرمحبت خان سردارانی دستا یک لیبوکے وڑااَت ـ ھچ کارے پہ ملک و مردمانی دیمرویی و گھبودیءَ نہ کتی و گیشتریں وھدا میری کلاتءِ تھا نشتگ اَت ـ میرمحبت خان سکیں جاندوز و جاندوستیں مردے اَت ـ آییءِ حکومتیءِ وھدا بلوچ قبایل سک تنگدست گژنگ اِتنت ـ اے زمانگ جیڑہ و برات کشیءِ زمانگ اَت ـ امنیت نیست اَت، ڈنگی و رھزنی سر عام اَت، و قبایل چہ آیی ناراض و وتا گستاہءِ اِش کتگ اَت ـ میرمحبت خان بلوچانی تھا اولی حاکم اَت کہ اول سرا نادرشاہ ایرانءِ شاہءِ و پدا احمدشاہ ابدالی اوگانستانءِ شاہءِ ایردستی اے ڈول منّ اِت کہ سالے بیست ھزار روپیہ مالیات، جنگءِ وھدا دوازدہ ھزار کس و ھزار کس ھر سال افغانستانءِ شاہءَ بدات.

آ زمانگءَ غم لشکرءِ مکسد بزاں جنگی لشکرءِ کمک گشگ بوت کہ ایردستیں حکومتءَ چہ وتی قبایلءَ مچ کت و جنگءِ وھدا کمکءِ وڑا پہ بالادستیں حکومتءَ راہ دات و سان بادشاہءِ بھر چہ اے لشکرءَ دوازدہ یک اَت کہ ھر سال چہ بلوچاں مچے کت و پہ بالادست تریں حکومتءَ راھے دات اَنت ـ المّی اَت کہ ھر ٹک یا قبیلہءِ مسترءِ بچ یا برات و یا یکے چہ نزیکاں گوں وتی مردماں ھمراہ بوت کہ ھر ڈول وتی مردمانی ذمہ واراَت ـ اے دستہ ھر سال چہ قبیلہءِ مردماں بدلینگ بوت بلے بلوچ قبائل و غیرت مندیں سرداراں چہ اے غم لشکرءَ و چہ سان بادشاہءَ رازی نہ اِتنت ـ پہ اے کارءِ ھاترا ھر کس کہ جنگا شت چہ خان صاحبءِ نیمگا آیانی مالیات معاف بوت و پہ لاپ و روزگارءِ ھاترا کشت و کشاری زمین دئیگ بوت اَنت، بلے سربلند و پرمڑایں بلوچاں قبول کت نہ کت کہ پہ درآمد و اجنبیانی ھاترا جنگ و کشگ ببنت ـ پہ ھمے ھاترا قبائلءِ چہ میرمحبت خان بد دل و بے مھر بوتگ اِتنت کہ مزنیں میرنصیر خانءِ آیگا رَند پدّر بوت و احمدشاہ ابدالیءِ حلافءَ آزاتیءِ جنگ بنگيج بوت.

میرمحبت خانءِ حکومت نزوراَت، آییءِ حکومتءِ زمانگا کراچیءِ بندن کہ کہ اولی میر مھراب خانءِ ھوں بھا میرسمندرخانءَ رستگ اَت، سندھءِ ٹالپورانی دستءَ کپت ـ مکران وت سر بوتگ اَت، کم کم جام عالی بیلہءِ سردارءَ ھم مالیاتءِ نیمءِ دیگا بند کتگ اَت ـ ماں کچی حسنی قبیلہ گوں سردار صادقءِ کماشیءَ پُل و پانچءِ بازار گرم کتگ اَت ـ پہ کچیءِ تاراج کنگا سردار صادق ماں تلیءِ دمگا منزل کتگ اَت و پُل و پانچ کنگا اَت، مری، بگٹی، کھیتراں، کچیءِ بلوچ قبائل و ڈیرہ جاتءِ نندوک چہ آییءِ پُل و پانچءَ نالان اِتنت ـ بھرحال میرمحبت خانءِ حکومتیءِ زمانگا ھر نمیگا بد امنیءِ آس شھم کشان اَت ـ راج چہ ھمک روچگیں دراج دستیاں بیزار اَت ـ تاجر و سوداگر پریشان اِتنت ـ پیشگيں خان و حاکم گوں وتی ھندو رعیتاں سک باز وش رپتاراِتنت، وھدیکہ آیانءَ مال و زرّ پکار بوت، ھندوانی مالانی پُل و پانچءِ بدلءَ چہ ڈنءَ شت و پُل و پانچ اِش کت و وتی خزانہ اِش پُر کت ـ بلے میرمحبت خانءَ چشیں خزانہءِ مچ کنگءِ ھمت و جرات نیست اَت ـ آیی وتی حرج و اخراجاتءَ کلاتءِ سوداگر و دکاندارانی سرا لڈاِتگ اَت ـ واردات و صادراتءِ سرا مزنیں مالیاتے جتگ اِتی کہ پہ سوداگراں سک گران اَت ـ میرمحبت خان ھندوانی سرا سک ظلم و گیشین کت و وتی خرج و مخارج چء آیان پچ گپت ـ دکانداراں چہ آییءِ زوراکیاں کلات ویل کت و دگہ ھند و دمگاں شت اَنت.

شه میرمحبت خانءِ نزوریاں میرعبداللہ خانءِ پُر مڑایں حکومت برباد بووگااَت. میرمحبت خان شه سردارانی بیما وتی حرمسرایءِ تھا نشتگ و تاج و تھت مُھر داشتگ اَت و قبائلی سرداران یک و یک چہ آیی بد دل و ناامیت چترءِ سرا نشتگ اِتنت و گوں وتی قبائلءَ گمنامیں زندے گوازینگا اِتنت ـ پنجگءِ واک ماں قندھار ھنچو کہ جلادءِ شمشیرءَ بوت و نصیریءِ بھت و اقبال ماں کلاتءَ بلوچانی وابیں بھتءَ پچ دریھینت و آگاہ کت.

گیپتجاه

• جنبش دمکراتیک بلوچستان سایت
• جنبش دمکراتیک بلوچستان سایت
• جنبش دمکراتیک بلوچستان سایت