Wt/zea/rik

Zeêuws

Etymologie

Uut Middelnederlands rik (variant van rugghe), Oudnederlands rucgi/ruggi, onder invloed van 't Oudfries hreg, van Oergermaons *hrugjaz. Meschien verwant mee 't Latijnse crux 'kruus' en/of 't Litouwse kriauklas 'ribbe'.

Beschrievienge

rik m

1. Achterkante van je lief, tussen de nikke en de konte
2. 'tzelfde bie 'n beêste, nie in de lèste plekke 'n paerd
3. 't Midden van 'n bouwland, as dat rond-op geploegd oor
   • D'n boer schiet 'n rik, 'ie ploeg van binnenuut nae buten
4. 't Midden van 'n 'ooiland
5. Rieë 'euvels (synoniem ′euvelrik)
6. Middeste deêl van de kafte van 'n boek, dat-a te zieën bluuft at 't boek in de kaste staet
7. Bovekante van 'n schure of 'uus

Uutspraek

[rɪk]

Verbugienge

meêrvoud rikken, verkleinwoôrd rikje

Uutdruksels

• ′t In z'n rik è, piene an je rik è, biev. deu reumetiek
• ′n Gladde rik è, j'n eige nie vee van de zaeken of van 'n ander antrekke
• ′n Wèrme rik è/kriege, j'n eige vreêd inspanne
• Eêntje de rik inrieë, mee 'n 'oôp gezeêver iemand vermoeie
• Eêntje de rik schure, iemand op z'n donder geve
• Rik an rik stae, tegestelliengen van mekaore weze
  • An me rik an rik stae, bin me fermielje, vreêd verre fermielje
• ′n Beên in de rik è, ergest gin zin an è (ok wè ′n 'out in de rik è)
• ′n Douwtje in de rik kriege, 'n geldelijke meevaller kriege
• Eên in z'n rik biete, buten iemand z'n g'oor slechte diengen zeie
• ′t Loôp lanst me rik as waeter, ik trek m'n eige d'r niks van an
• D'n bakker/'n beêste/'n 'ond/'n jappe op z'n rik è, vreêd lui weze
• ′k Zitte d'r nie mee op me rik
  1. 't doe me nie vee kwaeds
  2. (van geld gezeid): 'k è't nie bie
• Iets van je rik schodde, j'n eige d'r nie verantwoordelijk vò voele
• Beter de zin geboge as de rik, liever 'n verstands'uwelijk as laeter 'ard werke moete

Dialectvarianten

• Land-van-Kezands, Land-van-Axels, Zurrikzeê rugge v, aollemaele nessens rik
• Land-van-'Ulsters, Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied rug v

Ontleêniengen in aore taelen

• rigi Neger'ollands (liek meêr van de vurm rugge te kommen)

Vertaeliengen

liefsdeêl

• Afrikaons: rug
• Araobisch: ظَهْر‎ (ẓahr) m
• Berbice-Nederlands: atri?
• Braebants: rug v
• Chinees (Mandarijn): 背 (bèi), 背部 (bèibù)
• Duuts: Rücken m
• Frans: dos m
• Westerlauwers Vries: rêch g
• Hindi: पीठ (pīṭh) m
• 'Ollands: regge g (Katwieks)
• Iengels: back

• Latijn: dorsum o
• Limburgs: rök v
• Nedersaksisch/Platduuts: rugge, rug, Rügg (in Duutsland)
• Nederlands: rug g
• Oudgrieks: νῶτος (nootos) m, ῥάχις (rhachis) v
• Portugees: costas v meêrvoud (van 'n mènse), lombo m (van 'n beêste)
• Russisch: спина́ (spiná) v
• Skepi: lent
• Spaons: espalda v, dorso m, lomo m
• Swahili: mgongo kl. 3, 4
• West-Vlaems: rik, rugge

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 791-3

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 275

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'rug'