Wt/zea/iezder

Zeêuws

'n Blokje en stikjes iezder.

Iezder onder 'n paeren'oef.

Etymologie

Uut Middelnederlands iser, ouwer iseren, over Oudnederlands isern(a) van Oergermaons *īsarną. Dit moet 'n leênwoord weze uut 't Oerkeltisch (*īsarnom), wat z'n eige af laet leie van d'n Indo-Europese wortel *h₁ésh₂r̥ 'bloed', nao de bloedroôie kleur van 't iezdererts. N.B.: Dien intrusieven -d- is tyisch Zeêuws, awast komt 'n ok in 't Zuud-'Ollands wè vò, soms as 'n -t- zòas in 't Afrikaonse yster.

Omschrievienge

iezder o

1. Chemisch element nommer 26, symbool Fe: 'n zulverkleurig metaol wat-a vò van aolles oor gebruukt.
2. 'n Stik van dat metaol
   • De smid 'ouwt 'n iezder in 't vier.
3. 'n Gebruuksvòwerp gemaekt van iezder (ziet ok onder bie de saemenstelliengen)
4. Beugel, meêstentieds nie van iezder mae van zulver, die de musse en de sieraeden van de boerinnendracht op d'r plekke 'ouwt, ok wè 'oôdiezer.

Uutspraek

[ˈizdər]

Verbugienge

meêrvoud iezders (beteêkenissen 2, 3 en 4), verkleinwoôrd iezdertje

Afleiienge

• iezdere (stofnaem)

Dialectvarianten

• iezer (kom overal wè vò, mae is in 't Land-van-Kezands de gebrukelijkste van de tweê vurmen)
• ijzer, aaizer Land-van-'Ulsters
• èzer Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied

Uutdruksels

• Inespanne as 'n smid zonder iezders, glad nie ingespanne
• As 't iezder an de voeten komt, as 't d'rop ankomt
• Dat iezder is uut d'n buuk, dat probleem is opgelost
• Mee d' iezders gebore ore, mee de tangverlossienge gebore ore

Saemenstelliengen

'oefiezder hoôdiezder iezdermael

iezderplekke iezdersmit katten'oefiezder

Vertaeliengen

chemisch element

• Nie-taelgebonde: Fe
• Araobisch: حَدِيد‎ (ḥadīd) m
• Chinees (Mandarijn): 鐵, 铁 (tiě)
• Duuts: Eisen m
• Frans: fer m
• Westerlauwers Vries: izer o
• Hindi: लोहा (lohā) m
• Iengels: iron
• Japans: 鉄 (てつ, tetsu)
• Latijn: ferrum o

• Limburgs: èzer, aizer (westelijk) iezer (oôstelijk) o
• Nederlands: ijzer o
• Nedersaksisch/Platduuts: iezer o
• Oudgrieks: σίδηρος (sidèros) m
• Portugees: ferro m
• Russisch: желе́зо (zjelézo) o
• Spaons: hierro m
• Swahili: chuma kl. 7, 8
• West-Vlaems: yzer o

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 340, 370-1

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 131

• Etymologiebank