Wt/zea/groôt

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands groot, grote en Oudnederlands grōt van Oergermaons *grautaz 'grofkorrelig', zòdoende verwant mee grut. Buten de Germaonse taelen nie bekend. In de beteikenisse die-an oôns kenne allêne in de West-Germaonse taelen bekend; 't gewone woôrd in 't Oergermaons was dienkelijk *mikilaz (Gotisch mikils); in de Noôrd-Germaonse taelen gebruke ze afkommeliengen van *storaz (='t Zeêuwse woôrd stoer).

De munte: van Middeleêuws Latijn denarius grossus 'dikke pennieng'. De beteikenisse van 'ʼaolve stuver' is in geleêrde kriengen gevurmd en deu 't volk overgenome.

Omschrievienge

groôt bievoegelijk naemwoôrd

1. uutgebreid van omvang, lengte etc., tegendeêl van klein
2. (veraol bie kinders) volwasse
   • Laeter a'k groôt bin wi'k noôit gin boer ore!
3. groôs
   • Gosternokke wat doet 'n wee groôt eej!

groôt o

1. (historisch) zulvere muntje van 1/12 schellieng
2. (laeter) 'aolve stuver, munt van 2 1/2 cent ('n schellienge was 6 stuvers)
   • Da's dan vuuf grôten, ƒ0,125

Uutspraek

[ɣ̞roət], [ɣ̞ruɐt]

Verbugienge

grôte, grôten m, groô(t)s partitieve genitief

trappen van vergliekienge

grôter, groôst

afgeleid

groôs

Saemenstelliengen

groôt'eid grôtemoeder

grôtevaoder

Uutdruksels

• Groôt mee iets weze, ergest groôs mee/op weze
• Groôt mee iemand weze, vertrouwd mee iemand weze
• Groôt bie iemand weze/stae, gemeugen ore deu iemand
• ʼn Groôte(n), iets wat vreêd meevaolt

Dialectvarianten

• grwot (Acht'uzen, somtieds Keliensplaete)
• gruuet Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied

Aore spelliengen

• grôôt Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
• groat, hrôôt, hroôt gin standaerdspellienge

Ontlêniengen in aore taelen

• gro, groto Berbice-Nederlands
• groot, grooto, grōt, grōtō, gungu (onzeker), gro Neger'ollands
  • gungu Maegdeneiland-Creooliengels

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: groot
• Araobisch: كَبِير‎ (kabīr)
• Berbice-Nederlands: gro
• Braebants: groôt, gruut, gruuet
• Chinees (Mandarijn): 大 (dà)
• Duuts: groß
• Frans: grand
• Westerlauwers Vries: grut, great (nie aolgemeên)
  • Hindeloopers: grôt
  • Terschelliengs: great
  • Schiermonnikoôgs: got
• Hindi: बड़ा (baṛā)
• Iengels: big, large
• Japans: 大きい (おおきい, ōkii)
• Latijn: magnus

• Limburgs: groeët etc.
• Middelnederlands: groot, mekel (zeldzaem)
• Nederlands: groot
• Nedersaksisch/Platduuts: groot
• Oôst-Vlaems: gruuet, gruut (Gents)
• Oudgrieks: μέγας (megas)
• Oudnederlands: grōt, mikil, sini
• Portugees: grande
• Russisch: большо́й (bol'sjój)
• Skepi: kluk
• Spaons: grande
• Stasvries en verwanten: groat
• Swahili: kubwa
• West-Vlaems: grôot

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 296-7

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'groot'