Etymologie edit
Ziet bie beên.
Omschrievienge edit
been o
- beên (aolle beteikenissen)
Opmerkienge: in de beteikenisse 'steênachtig weefsel' is been lange nie zò gebrukelijk as 't Zeêuwse been; ziet ok onder.
Uutspraek edit
- [beɪn] Nederlands in Nederland
- [beːn] Belgs-Nederlands, Surinaoms-Nederlands
Verbugienge edit
benen meêrvoud (uutwendig liefsdeêl), beenderen meêrvoud (stik beênderweefsel), beentje verkleinwoôrd
Opmerkiengen:
- Volgens de woôrdenboeken is benen ok vò de beteikenis 'stikken beênderweefsel' 'n goed meêrvoud.
- 'n Meêrvoud been oor gebruukt in uutdruksels mee op de been; ziet onder.
- Afleiienge
Uutdruksels edit
Ziet ok bie blok, hond, merg, pap, poot, schrik, staart, steen, stok en vel.
- Dat houdt me op de been, dat 'ouwt me staende
- dat is tegen het zere been, dat 'ouw gin rekenienge mee eên z'n gevoelig'eden
- de benen nemen, d'rvan tussen gae
- de benen onder tafel steken, mee-ete
- de benen strekken, 'n loôpje maeke
- ergens geen been in zien, ergest gin probleem mee è
- goede benen hebben, 'n goeie vurm è (in diersporten)
- het been stijf houden, z'n poôt stief 'ouwe, nie wieke vò d'n druk van 'n ander
- het derde been, de pik
- Het zijn sterke benen die de weelde kunnen dragen, 't is moeilijk om gin gekke diengen te doeën a je rieke oor
- iemand een beentje lichten, iemand in 't geniep tegewerke
- iemand/iets op de been helpen, iemand over'ende 'elpe, uut de groôste problemen 'aele
- iemand op het verkeerde been zetten, misleie
- iets aan zijn been hebben, ergest mee lôpe (van 'n probleem gezeid; Belgs-Nederlands)
- met beide benen op de grond staan, nuchter weze
- met één been in het graf staan, oud en zieke weze
- met zijn verkeerde been uit bed gestapt zijn, gin goeien dag è, veraol gezeid bie slechte zin in de murgen
- niet meer op zijn benen kunnen staan, vreêd moeë weze
- op de been blijven, overende bluve (letterlijk en figuurlijk)
- op de been zijn, gezond weze (dikkels nae ziekte gezeid)
- op één been winnen, vreêd gemakkelijk winne
- op eigen benen staan, zelfstandig weze
- op zijn achterste benen staan, kwaed weze
- op zijn laatste benen lopen, naebie an z'n ende weze
- zich de benen uit het lijf lopen, aolles doeë (vò iets of iemand)
- zijn benen binnenboord houden, je bênen nie in de pad vò 'n ander leie
- zijn beste beentje voorzetten, z'n best doeë
- zo snel als je benen je kunnen dragen
Synoniemen edit
- beênderweefsel, stik daevan
Ontlêniengen en afstammeliengen edit
Ziet ok bie beên.
- been Afrikaons
- bien Westerlauwers Vries (leênvertaelienge in 'n 'andjevol uutdruksels)
Bronnen edit
- Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 41-5
- Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'been'