Wt/zea/è

Nie-taelgebonde

È, è Letter E van 't Latijnse alfabet mee accent grave, in kleine (onderkast-)vurm. In gebruuk in verschillende taelen, daeronder 't Zeêuws, Frans, Italiaons en 't Nederlands (voraol in Franse leênwoôrden).

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands hebben en Oudnederlands heb(b)on/hebban van Oergermaons *habjan, mee umlaut deu de -j-. Vreêd genoeg kan die tussenletter vò Germaonse taelen buten 't Nederduuts naebie nie ore gereconstrueerd (Oudsaksisch hebbon, mae Gotisch haban, Oudiengels habban; Oudvries ei habba én hebba mae modern Westerlauwers Vries alleêne hawwe). Meschien af te leien van d'n Indogermaonse wortel *kh₂p- en zòdoende verwant mee Latijns capere.

Betêkenisse

è, ’ebbe

1. Bezitte, zòwè vervreêmdbaer as onvervreêmdbaer.
   • Ik è tweê'onder boeken, en zeker vuuftig d'rvan gae over veugels.
   • ’n Volwasse mènse ei 1300 toet 1400 gram ’essens.
2. mee d'n a.c.i. Iemand wat laete doeë
   • Z' ei dien buurman noga kieke eej!
3. 'Ulpwerkwoord vò de voltoôide tieden van overgankelijke en actieve werkwoorden.
   • Ik è deze weke nog nie vee gedae.
4. tussenwerpsel Uutroep van verbaezienge, bewonderienge, afgriezen of nog wat aors
   • È, wat bin jie noe an 't doeën?
   • È, mò je kieke 'oe mooi!
   • È, Sanne fiets deu 't roôie licht!

Uutspraek

[ɛ(ː)]

Vervoegienge

infinitief	è, 'ebbe(n)
gerundium	te è, 'ebben(e)
tegewoordigen tied	ik è, 'ebbe	oôns è, 'ebbe(n)
	jie ei(t) (è, 'ebbe)	julder è, 'ebbe(n)
	'ie ei(t)	'ulder è, 'ebbe(n)
flejen tied	ik, jie, 'ie ao	oôns, julder, 'ulder 'aodde(n)
gebieënde wieze	(kom nie vò)
onvoltoôid deêlwoôrd	è, 'ebbende
voltoôid deêlwoôrd	ei (g)'aod
Ziet vò details en verschillen tussen de Zeêuwse dialecten 't artikel Zeêuwse grammaotica op Wikipedia.

Varianten

• 'ebbe (in vrieë variaotie)
• hè, hebbe Goerees, Flakkees
• èn Land-van-Axels, Land-van-Kezands

Aore spelliengen

• 'è (gin standaerdspellienge)

N.B.: In de regel schrieven zòwè 't Woordenboek as de Noe-spellienge 'n apostrof op plekken daer-a vanous 'n h- stoeng. Dit doeë ze nie 'oeneer 'n vurm vreêd vee van 't Standaerdnederlands afwiekt. Vandaer dan sommige vurmen van dit werkwoord d'n apostrof wè draege en aore wee nie.

Vertaeliengen

zelfstandig werkwoord

• Araobisch: مَلَكَ‎ (malaka); meêstentieds zonder werkwoord uutgedrukt
• Chinees (Mandarijn): 有 (yǒu)
• Duuts: haben
• Frans: avoir
• Westerlauwers Vries: hawwe
• Hindi: रखना (rakhnā), dikkels zonder werkwoord uutgedrukt
• Iengels: to have
• Japans: 持つ (もつ, motsu)
• Latijn: habēre

• Limburgs: höbbe (Oôst- en Centraol-Limburgs), hebbe (West- en Noord-Limburgs), habe (Zuudoôst-Limburgs)
• Nederlands: hebben
• Nedersaksisch/Platduuts: hebben, ebben (Urkers, Sallands)
• Portugees: ter
• Russisch: име́ть (imét'); meêstentieds uutgedrukt mee constructies van 't type "bie mien/joe/'im is"
• Spaons: tener
• Stasvries en verwanten: hewwe
• West-Vlaems: en, èèn

Bronnen

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank