Albanski jezik (albanski: gjuha shqipe) je indoevropski jezik, koji sam predstavlja jednu granu ove porodice jezika. Tokom istorije, albanski jezik je usvajao riječi iz niza stranih jezika: latinskog, slovenskih jezika, turskog, starogrčkog, italijanskog i drugih jezika. Albanski jezik je u dalekoj vezi sa slovenskim i baltičkim jezicima, a smatra se da je u bliskoj vjezi sa izumrlim ilirskim jezikom[1] [2].
Albanskim jezikom govori više od 7,5 miliona ljudi u Albaniji, na Kosovu, u Śevernoj Makedoniji, Srbiji, Crnoj Gori i nekim drugim evropskim državama (Italija, Grčka, Njemačka).
Albanski jezik ima 2 dijalekta: gege, śeverno od reke Škumbin, i toske, južno. Toske dijalekt je zvanični jezik Albanije. Albanski ima mnoge zajedničke osobine sa drugim jezicima Balkana.
Istorija
editAlbanski jezik je prvi put pomenut u istorijskim dokumentima 14. jula 1285. u Dubrovniku. Tada je izvjesni Mateja, sin Markov, svjedok pljačke jedne kuće, izjavio da je čuo lopova da sa planine doziva na Albanskom jeziku (lingua Albanesca).
Slova albanskog jezika i standardi pisanja su usvojeni 1908. godine. Odabrana je latinica, a ne slova starog turskog jezika koja su bila druga alternativa.
Karakteristike
editAlbanski jezik ima 7 samoglasnika i 29 suglasnika. Gege dijalekt ima nazalne samoglasnike kojih nema u toske dijalektu. Naglasak je uglavnom na pretposljednjem slogu.
Imenice se dijele u 3 roda (muški, ženski i neutralni) i 2 broja (jednina i množina). Postoje 4 deklinacije i 6 padeža (nominativ, akuzativ, genitiv, dativ, ablativ i vokativ).
Član se može nalaziti prije ili poslije imenice, kao u rumunskom, bugarskom ili makedonskom (bug. planina - planinata, alb. mal-mali).
Primjer teksta
edit
Član 1 Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima
- Të gjithë njerëzit lindin të lirë dhe të barabartë në dinjitet dhe në të drejta. Ata kanë arsye dhe ndërgjegje dhe duhet të sillen ndaj njëri tjetrit me frymë vëllazërimi.
Prevod:
- Sva ljudska bića se rađaju slobodna i jednaka po dostojanstvu i pravima. Obdarena su razumom i savješću, i treba da se odnose jedna prema drugima u duhu bratstva.
- tungjatjeta - zdravo
Upoređenje albanskog sa drugim jezicima
edit| Albanski | muaj | i ri | nënë | motër | natë | hundë | tre | i zi / e zezë | i kuq | i verdhë | i blertë / i gjelbër | ujk |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Drugi Indoevropski jezici | ||||||||||||
| crnogorski | mjesec | novo | majka | sestra | noć | nos | tri | crno | crveno | žuto | zeleno | vuk |
| engleski | month | new | mother | sister | night | nose | three | black | red | yellow | green | wolf |
| latinski | mēnsis | novus | māter | soror | nox | nasus | trēs | āter, niger | ruber | flāvus, gilvus | viridis | lupus |
| italijanski | mese | nuovo | madre | sorella | notte | naso | tre | nero | rosso | giallo | verde | lupo |
| nemački | Monat | neu | Mutter | Schwester | Nacht | Nase | drei | schwarz | rot | gelb | grün | Wolf |
| portugalski | mês | novo | mãe | irmã | noite | nariz | três | negro | vermelho | amarelo | verde | lobo |
| španski | mes | nuevo | madre | hermana | noche | nariz | tres | negro | rojo | amarillo | verde | lobo |
| rumunski | luna | nou/noi | mamă | soră | noapte | nas | trei | negru | roşu | galben | verde | lup |
| velški | mis | newydd | mam | chwaer | nos | trwyn | tri | du (/di/) | coch, rhudd | melyn | gwyrdd, glas | blaidd |
| poljski | miesiąc | nowy | matka | siostra | noc | nos | trzy | czarny | czerwony | żółty | zielony | wilk |
| litvanski | mėnuo | naujas | motina | sesuo | naktis | nosis | trys | juoda | raudona | geltona | žalias | vilkas |
| bugarski | месец mesec |
нов nov |
майка maika |
сестра sestra |
нощ nošt |
нос nos |
три tri |
черен čeren |
червен červen |
жълт žălt |
зелен zelen |
вълк vălk |