Wt/zea/nieuw

Zeêuws

Etymologie

Uut Middelnederlands nieu, van Oudnederlands niuwi, over Oergermaons *neujaz van Proto-Indogermaons *néwyos, bievurm van *néwos, meschien uutendelienge 'n vṛddhi-afleiienge van *nu 'noe'. 't Woord ei tal van cognaoten in aore taelgroepen, zòas 't Latijns novus (mee ablaut), 't Oudgrieks νέος néos, 't Hethitisch 𒉋𒀸 nēwas, Sanskriet नव náva (mae ziet onder), Armeens նոր nor, Oerslaovisch *novъ. Uut de variant *néwyos bin vedders af te leien: Oerkeltisch *nouyos (Oudiers núa), Litouws naũjas, Sanskriet नव्य návya. N.B. In 't Middelnederlands was 't in vee dialecten nie in de onverboge vurm (regelmaetige a-umlaut, overgenomen in de oôstelijke dialecten mae nie in 't Zeêuws) en nuwe in de verboge vurm. Zò is de lèste variant ok verklaerd.

Omschrievienge

nieuw bievoegelijk naemwoôrd

1. Net gemaekt of bedocht
   • In vreêd christelijke plekken ore soms nog nieuwe kerken gebouwd.
   • Komd-is mee wat nieuws, dit è me a zò dikkels g'ore!
2. Net ontstae, gegroeid
   • Kiek, d'r komme aweer nieuwe okkerneuten an d'n boôm!
3. Net beschikbaer (bv. deu koôp, vangst)
   • ´k Gae d'n 'êlen aevend in m'n nieuwe boek leze.
   • Gae je mee? De nieuwen 'aerienk is t'r!

Uutspraek

[niˑu̯], in modern Zeêuws ok [niu̯]

Verbugienge

• nieuwe, nieuwen (nieve, nieven opgeteêkend in Erremu); nieuws partitieve genitief

Trappen van vergliekienge

nieuwer, nieuwst

Dialectvarianten

• nief Land-van-'Ulsters, Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• nuuw Land-van-'Ulsters

Ontlêniengen in aore taelen

• nieuw, niw Neger'ollands
• njun Sranantongo

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Afrikaons: nieu
• Araobisch: جَدِيد‎ (ǧadīd)
• Braebants: nieuw, nief, nuuw
• Chinees (Mandarijn): 新 (xīn)
• Duuts: neu
• Frans: nouveau
• Westerlauwers Vries: nij
• Hindi: नया (nayā)
• Iengels: new
• Japans: 新しい (あたらしい, atarashii), 新 (にい, nī)

• Latijn: nōvus
• Limburgs: nuuj, nui (Mestrichts)
• Nederlands: nieuw
• Nedersaksisch/Platduuts: nee, nij, niej
• Oudgrieks: νέος (neos)
• Portugees: novo
• Russisch: но́вый (nóvyj)
• Spaons: nuevo
• Swahili: -pya
• West-Vlaems: nieuw

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 623

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'nieuw'