Wt/zea/broôd

Zeêuws

Etymologie

Over Middelnederlands broet en Oudnederlands broet van Westgermaons *braud. Vaddere afkomst nie glad dujelijk, dikkels in verband gebrocht mee brouwe.

Omschrievienge

broôd o

1. koeke van toet deêg gemaekt en gebakke meel, in vee culturen as baosisvoejienge gegete
   1. as stiknaeme (telbaer)
   2. as stofnaeme (ontelbaer)
2. schieve daerop 't vòstel van de waegen draoit Walchers

Uutspraek

[brʊɐt]

Verbugienge

brôden meêrvoud, broôdje verkleinwoôrd

Saemenstelliengen

• broôdaerm
• broôdkant
• broôdlogge
• broôdpaele
• broôdplankje
• broôdscheutel
• broôdschieter
• leiebroôd
• masteluinbroôd
• plaetbroôd
• wittebroôd

Uutdruksels

• broôd van de leitjes, broôd van de plaete, broôd van de stênen, broôd van de vloer
• fien broôd
  1. wittebroôd
  2. masteluinbroôd
• ’t Eet gin broôd, a jen 't nie gebruukt, kost 't ok niks
• Ie is 't gewend as broôd eten, 't is 'eel gewoon vor 'im (dikkels van diengen die-a nie zò gewoon ore te wezen)
• Z'n broôdje is gebakke, z'n zaeken zitte (vò langen tied) goed
• broôd mee broôd (en broôd 'rtussen), broôd zonder toespies, veraol vò de leute gezeid deu d'aermen
• Mee de schoppe komme as 't broôd uut d'n oven is, te laet komme (dikkels vò werk)
• ’t Duur sò lange as 'n dag zonder broôd, 't duur lange en is vervelend
• Eên wat op z'n broôd geve, iemand straffe geve of toespreke
• Gin tweê vetten op eên broôd, gin overdaed (langen tied ok letterlijk gezeid: kaes en beuter op eên broôd wier as zonde gezieë)

Varianten

• brwod Acht'uzen

Beteikenisverwant

• stik
• stute

Aore spelliengen

• brôôd Woordenboek der Zeeuwse Dialecten
• broad gin standaerdspellienge

Ontlêniengen in aore taelen

• broto/brotə Berbice-Nederlands
• brood, brōt, brot Neger'ollands
• brot Skepi

Vertaeliengen

broôd as stofnaeme

• Nie-taelgebonde: 🍞, 🥖, 🫓
• Afrikaons: brood
• Araobisch: خبز⁩ (ẖubz) m
• Berbice-Nederlands: broto (tervebroôd), kika (cassaovebroôd)
• Braebants: brôôd, bruud (Pajottelands) o
• Chinees (Mandarijn): 麵包/面包 (miànbāo)
• Duuts: Brot o
• Frans: pain m
• Frygisch: βεκος (bekos) m
• 'Ebreêuws: לחם⁩ (léchem) m
• Hindi: रोटी (roṭī) v, नान (nān) v
• 'Ollands: brôôd, broad, broowt o
• Iengels: bread
• Japans: パン (pan)
• Latijn: panis m
• Limburgs: broed, broeëd enz. o (aolle broôd of roggebroôd); wè(g)k m (tervebroôd), mik v
• Nederlands: brood o

• Nedersaksisch/Platduuts: brood enz. o
• Oôst-Vlaems: broôd Land-van-'Ulsters, bruued Goerees en Belgen, bruud Gent o
• Oudgrieks: ἄρτος (ártos) m, σῖτος (sitos) m
• Poôls: chleb m
• Portugees: pão m
• Russisch: хлеб (chleb) m
• Skepi: brot
• Soemerisch: 𒉒 (NÍNDA)
• Spaons: pan m
• Swahili: mkate kl. 3, 4
• Turks: ekmek, banak
• Westerlauwers Vries: bôle g (tervebroôd), brea o (roggebroôd)
  • Hindeloôpers: bolle, braa
  • Terschelliengs: bôle, brôad
  • Schiermonnikoôgs: bole, braid
• West-Vlaems: brôod o
• Zweeds: bröd o

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 145-6

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'brood'