Wb/nia/Turia Somuso Dödö/Mareko

Turia Somuso Dödö Nisura Mareko edit

Molo'ö nidunö-dunö föna, sama'anö injil andre töinia sindruhu Yohane (heŵa'ae lakaoni khönia Mareko), nitötöi bakha ba HalZin 12:12. To'ölö owulo ndra niha samati ba nomo ninania Maria, te ba wanörötödö wemanga safuria[1] awö we'amöi tou Geheha Ni'amoni'ö[2]

Mareko andre no fao ia awö Waulo (HalZin 13:5; 13:13; 15:37-39), aefa da'ö tobali ia sanolo khö Wetero ba Roma (1Fet 5:13).

Gambara Mareko nifazökhi me sara ngahönö fakhe si lalö

Ya'ia göi zi föföna sibai mangowuloi ngawalö nidunö-dunö sanandrösa khö Yesu, si no oi muzawili misa, tobali sambua buku nifotöida ma'ökhö injil. Ifa'anö injil andrö ba ginötö föna wa'adudu Yerusalema ba ndröfi 70 M.

Me lafa'anö injil Matai'o faoma Luka ya'ira sanura ya'ia, la'oguna'ö injil Mareko andre tobali dane-dane khöra. Aefa da'ö lafa'anö ia molo'ö tölu waosatö, si fakhili ba zi tölu waosatö si so ba Zinunö Dawido 22:

  • Faza 1-7: Mohalöŵö Yesu ba Galilaia ba zi fasui baŵa Genesare (Sin 23:1-3a).
  • Faza 8-10: Lala nitörö Yesu we'amöi ba Yerusalema faoma famaha'önia khö ndra nifaha'ö (Sin 23:3b-4).
  • Faza 11-16: Salua ba Yerusalema: fame'e gö safuria, fa'amate ba femaoso Yesu (Sin 23:5-6).

Molo'ö ndra ere zura ni'amoni'ö,[3] ba wanura injil andre i'otarai faza 9 (famolakhömi Zo'aya ba hili) i'oguna'ö Mareko injil si no lafa'anö ira niha samati ba Yerusalema, lö ara furi wemaoso Yesu, me auri nasa ira si no mangila samösa halöŵö Yesu. Itutunö zanandrösa khöra Mareko ba waosatö safuria injil nisurania.[4]

Na lafaedogö injil andre ba injil Matai'o, oroma wa ambö oya i'oguna'ö ngawua ayati moroi ba Gamabu'ulali Siföföna Mareko. Börö da'ö tola taŵa'ö wa isura injilnia andre khöra ya'ira niha Keriso si tenga niha Yahudi.

Bakha ba injil andre so lima döi si no tobali dane-dane: injil, ono Lowalangi, ono Niha, amatöröŵa Lowalangi, Mesia/Keriso.

Fehede injil tehalö moroi ba li Yunani eu-angelion, eluahania turia si sökhi. Si to'ölönia la'oguna'ö wehede "turia si sökhi" ba wangombakha na no tumbu nono khö razo, ma na tebörögö wamatörönia ba ma zui na edöna tohare ia ba wamaigi niha mbanua ba gamatöröŵania.

Ba no faudu sibai la'oguna'ö wehede injil andre ba duria khö Yesu. Börö me injil andre molohe turia wa Yesu tobali razo ndra solohi khönia, simane nisura ba Danieli 7:13 "Ba dete lawuo oroma samösa zi hulö ono Niha, la'ohe ia föna Zatua andrö. Labe'e khönia wa'abölö, töi sebua ba fa'arazo."

Ba no göi itötöi ia samösa ono Niha Yesu, heŵa'ae na eluahania göi ono Lowalangi. Bahiza bakha ba injil andre i'oroma'ö Mareko wa heŵa'ae Yesu andrö ono Lowalangi, lö ambö niha ia. Töra moroi ba injil tanö bö'ö itutunö Mareko wa me'e Yesu, mofönu, mangarö, aföli, mörö, manizi-nizi ia, btn.

Bahiza heŵa'ae no niha simane ya'ita ia, Yesu andrö lö ambö ono Lowalangi. No ibe'e khönia Lowalangi wa'abölö wa'alowalangi. Tohare ia ba gulidanö ba wamasindro amatöröŵa Lowalangi, same'e nahia ba niha fefu, gofu hadia soi ira.

Ira sowanua bakha ba gamatöröŵa andrö mamati khö Lowalangi, lahaogö wa'aurira molo'ö oroisania ba sindruhu tobali ira iraononia.

Bakha ba gamatöröŵa andrö larorogö niha si lö sondrorogö awö niha silumana ya'ira sowanua tanö bö'ö.

Ba gametahö dalu injil ifaeha'ö Yesu dani we'asonia ba gulidanö: "Ono Niha andrö tenga si möi mangoni, no si möi enoni ba ba wame'e ya'ia tobali höli zato," (10:45). Da'a zindruhu geluaha wa'atobali Mesia Yesu, ba bakha ba ero nga'örö injil nisurania andrö ibotokhi da'a Mareko.

Tola taŵa'ö wa hulö na ohitö dödö Mareko ba injil andre ena'ö fefu zamondrondrongo ya'ia itugu ara ba itugu lafaomagö wa'aurira ba wa'auri Mesia andrö.


Famotokhi ba gahe edit

  1. Femanga safuria no salua ba zibongi fatua lö mate Yesu me manga paska ia awö ndra nifahaönia (femanga paska). Latötöi da'a bakha ba Gereja Protestan ba Danö Niha femanga gö ni'amoni'ö, ba latötöi ia ba Gereja Katolik fangowasaini misa ma fangowasaini ekaristi. Latema niha bakha ba da'ö roti ba agu si no tefahowu'ö ba tobali boto ba do Keriso samösa. Latötöi mboto ba do Keriso andre ba Gereja Katolik komuni. Fefu da'a mufalua molo'ö zi no i'oroi'ö Yesu samösa ba wemanga ba zibongi fatua lö mate ia me imane "botogu da'e" ba "dogu da'e".
  2. Fe'amöi tou Geheha Ni'amoni'ö no salua lima wulu ngaluo aefa wemaoso Yesu moroi ba gotalua zimate. Asese latötöi ia pentakosta moroi li Yunani πεντηκοστή (famoligö ya'ia pentékosté) eluahania si lima wulu.
  3. Ere Zura Ni'amoni'ö no ya'ira si no mamahaö ba Zura Ni'amoni'ö ba universitas ba tobali nifotöi ahli alkitab (li Indonesia) ma bible scholar (li Inggris).
  4. Baso zanadrösa ba da'a ba zura Mareko ba Wikipedia Nias

Angolifa nösi edit

Injil Mareko: 12345678910111213141516

Fabaliŵa lala edit

Turia Somuso Dödö: MataioMarekoLukaYohane

Bale zato: OlayamaAngombakhataBawagöli zatoMonganga afoNahia wamakoriNga'örö spesialNgawalö wanoloSafuria tebulöSanandrösaSangai halöŵö