Wt/zea/juun

Zeêuws

'n Groepje juun van verschillende soorten.

Juun is zòwè ienkelvoud as meêrvoud, zò-a je 'ier kun zieë.

Etymologie

Ouwer ajuun (ziet ok onder § Ontlêniengen), van Middelnederlands uyen/ajune, uut 't Vulgair Latijnse unionem, van 't Latijnse unio, letterlijk 'eên'eid', om'at de bol, anders as aore looksoorten, gin teeën bevat en ondeêlbaer is. De vurmen (a)juun, arjuun, andjoen etc. bin sterk beïnvloed deu 't Franse oignon, t'rwiel uyen en vurmen die-a daevan komme ('Ollands ui, Limburgs ooj en un) zonder Franse tussenkomst uut 't Vulgair Latijn stamme.

Betêkenisse

juun m of v

• Sterk rukend bolgewas (Allium cepa), daerat 't ondergrondse deêl as groente van oor gegete

N.B.: juun is 'n onverbuugbaer woord, dat wil zeie dat 't meêrvoud eênder is as 't ienkelvoud. 'Iermee is 't in 't Zeêuws 'n uutzonderlijk woord.

Uutspraek

[jyn]

Verbugienge

meêrvoud juun, verkleinwoord juuntje

Dialectvarianten

• juin Land-van-'Ulsters, Oôst-Zeêuws-Vlaoms grensgebied
• arjuin Dwofplaote

Samenstelliengen

bosjuun boutjuun Juun'emeltje juun'orre juun'ouweêltje juun'ouwe juuniezder juunkapper juunkraeuwer

juunmeter juunpelle juunpupe juunrenne juunsause juunschrabber juunsoppen juuntied

lentejuun peeën-en-juun puupjuun sensejuun stekjuun witte juun zaedjuun zulverjuun

Uutdruksels

• Juuntjes draoie, errebeier weze
• Zò kelf as 'n juuntje, vreêd netjes gepoest
• Zò vals as 'n juun, schienvroom
• Zò zot as 'n juun, druk op 'n kinderlijke wieze
• D'rbie lope as 'n juun mee eên schille/pelle
  1. Te weinig goed an 'ebbe
  2. J'n eige altoos 'tzelfde kleêë
• ’Ouwt is 'n juuntje onder z'n neuze, gezeid as t'r eêntje, meêstentieds 'n kind, vò niks zit te janken
• ʼn Juun op zak è, gauw janke
• Zò geil as 'n (renne) juun
• Juun om d'n derden/dorden Schouwen-Duvelands / Juun op deêl, oud gebruuk: eên derde van d' opbriengst goeng nae d'n errebeier dien-a de juun schoônschrapte

Ontlêniengen in aore taelen

• ajoen Aucaons
• ajun Berbice-Nederlands
• ajón Saramaccaons
• ayun Sranantongo
  • ajoeng Arowaks
  • ayuna Caribisch

Vertaeliengen

Vertaeliengen

• Nie-taelgebonde: 🧅
• Afrikaons: ui
• Araobisch: بَصَل‎ (baṣal) m
• Braebants: ajuin, juin
• Chinees (Mandarijn): 洋蔥, 洋葱 (yángcōng)
• Duuts: Zwiebel v
• Frans: oignon m
• Westerlauwers Vries: sipel g
• Hindi: पियाज़पियाज़ (piyāz) v, कांदा (kāndā) m
• Iengels: onion
• Japans: 玉葱 (tamanegi)

• Latijn: caepe o
• Limburgs: louk, loeëk m (Noord-Limburgs); ooj v (Midden-Limburgs); un v (Zuud-Limburgs)
• Nederlands: ui v
• Nedersaksisch/Platduuts: siepel v/g, look g (Veluws)
• Oudgrieks: κρόμμυον (krommuon) o
• Portugees: cebola v
• Russisch: лук (loek) m
• Spaons: cibolla v
• Swahili: kitunguu kl. 7, 8
• West-Vlaems: andjoen m/v

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 389

• K. Fraanje c.s. (red.), Supplement Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 2003: blz. 135-6

• Dr. Frans Debrabandere (red.), Zeeuws etymologisch woordenboek. De herkomst van de Zeeuwse woorden. Uutgeverie Atlas, Amsterdam/Antwerpen, 2007: blz. 44

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2010, saemenstellienge), Etymologiebank

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'ajuin'