Wt/zea/hand

Zeêuws

Etymologie

Ziet bie 'and.

Omschrievienge

hand m/v Goerees, Flakkees

• 'and

Uutspraek

[ɦɑnt]

Verbugienge

handen, haon (Goeree) meêrvoud, handje verkleinwoôrd

Aore vurmen

• 'and Zeêuwse Eilanden, Zeêuws-Vlaonderen

Vertaeliengen

Ziet bie 'and.

Bronnen

• Dr. Ha.C.M. Ghijsen (red.), Woordenboek der Zeeuwse Dialecten. Van Velzen, Krabbendieke, 1964, ¹⁰1998: blz. 311

Iengels

Etymologie

Over Middeliengels hand, hond en Oudiengels hand van Oergermaons *handuz, ziet vadder bie 'and.

Omschrievienge

hand

1. 'and (aolle beteikenissen)
2. werkwoôrd over'andige, angeve

Uutspraek

[hænd]

Verbugienge

hands meêrvoud

Vervoegienge

hands darde persoôn ienkelvoud, handed flejen tied en voltoôid deêlwoôrd, handing onvoltoôid deêlwoôrd

Ontlêniengen in aore taelen

• anu Sranantongo (kan ok uut 't Zeêuws komme)
• han Tok Pisin

Nederlands

Etymologie

Ziet bie 'and.

Omschrievienge

hand

• 'and (aolle beteikenissen)

Uutspraek

• [ɦɑnt] Nederlands in Nederland, Belgs-Nederlands
• [hant] Surinaoms-Nederlands

Verbugienge

handen meêrvoud, handje verkleinwoôrd, hands genitief en hande datief nog in saemenstelliengen

Afleiiengen

• allerhande
• hand-
• handig
• handmatig
• tweedehands enz.

Saemenstelliengen

beterhand bovenhand handdoek handdruk hand- en spandiensten

handjeklap handomdraai handpomp handschoen handvat

handwerk linkerhand onderhand rechterhand

Uutdruksels

Ziet ok bie bloed, gat, heft, ijzer, kans, kolfje, lacher, lot, natuur, recht, teugel, troef, vinger, vogel, wapen, was en zweet.

• aan de beterende hand zijn, beter ore
• aan de winnende hand zijn, an 't winnen weze
• aan iemands handje lopen, doeë wat 'n zeit
• bang zijn zijn handen aan koud water te branden, vees te verzichtig weze
• hand in hand gaan met, wat anders toet gevolg è, d'r direct oôrzaekelijk mee verbonde weze
• de hand aan de ploeg slaan, beginne te werken
• de hand aan zichzelf slaan
  1. z'n eige verdoeë
  2. snokke, masturbêre (van 'n vint)
• de handen ineenslaan, saemewerke
• de handen op elkaar krijgen, bieval kriege
• de handen uit de mouwen steken, is goed gae werke
• de hand hebben in iets, ergest (deêls) vò verantwoôrdelijk weze
• de hand houden aan iets, zurge dan ze 't naekomme
• de hand in eigen boezem steken, de schuld bie z'n eigen zoeke
• de hand lichten met iets, nie zò naeuw kieke mee de regeltjes
• de hand op de knip houden, zunig weze
• de hand weten te leggen op iets, wat in z'n bezit kriege
• de laatste hand aan iets leggen, wat klaermaeke
• de toegestoken hand weigeren, gin 'ulpe anneme
• de vrije hand hebben, aolles doeë meuge wat-a je wilt
• een handje toesteken, 'n bitje 'elpe
• elkaar de hand kunnen geven, in 'tzelfde schuutje zitte
• er een handje van hebben, 'n mindere gewoônte è
• er komt niets uit zijn handen, 'ie doe niks (dikkels mee de biegedachte dat 'n 't wè zou wille)
• geen hand voor ogen kunnen zien, glad niks zieë
• grif van de hand gaan, goed verkocht ore
• handen als kolenschoppen, grôte dikke 'anden
• handje contantje, in contant geld uutbetaeld
• het ligt voor de hand, dat zou je wè dienke
• het loopt uit de hand, 't is nie meêr te b'eêrsen
• het neemt hand over hand toe, 't woôr aolsmae meêr
• het zijn twee handen op één buik, ze begriepe mekaore goed, dienke over aolles eênder
• hij mag in zijn handen knijpen, 'ie mag d'r gelukkig mee weze (dat...)
• iemand de hand boven het hoofd houden, eên bescherme
• iemand de hand reiken, 'n bitje toegeve om mee iemand toet 'n vergliek te kommen
• iemand de helpende hand bieden, 'ulpe anbiede
• iemand een handje helpen, 'n bitje 'elpe
• iemand een idee aan de hand doen, iemand op 'n idee brienge
• iemand iets in handen spelen, zurge dat iemand wat in z'n bezit kriegt
• iemand iets uit handen nemen, iemand z'n werk overneme
• iemand onder handen nemen, eêntje anpakke
• iemand op handen dragen, iemand verêre
• iemand op zijn hand krijgen, eêntje z'n steun kriege
• iets achter de hand houden, nog nie aolles uutgeve, gebruke of bekend maeke, om 't meschien laeter nog in te zetten
• iets bij de hand hebben
  1. ergest zò bie kunne
  2. ergest zò op kunne komme
• iets goed in de hand hebben, wat goed controlêre
• iets handen en voeten geven, iets dujelijk en concreet maeke wat-a toet dan nog mae vaeg was
• iets in de hand werken, 't erger maeke
• iets in eigen hand hebben, 'n dienk zelf kunne bepaele
  • in de sport: nie af'ankelijk weze van 'n ander z'n resultaote om 'n doel (kampioenschap, 'and'aevienge enz.) te bereiken
• iets naar zijn hand zetten, maeke dat 't in z'n voôrdeêl werkt
• iets om handen hebben, wat te doeën è
• iets ter hand nemen, ergest an beginne
• iets uit handen geven
  1. 'n werk an 'n ander laete
  2. de contrôle an 'n ander laete
  3. (in de sport) 'n voôrsproenk weggeve
• iets van de hand doen, wat verkôpe of weggeve
• iets van de hand wijzen, 'n bewêrienge of 'n vòstel afwieze
• in andere handen komen, van bezitter wissele
• in goede handen zijn, goed verzurgd ore
• in handen vallen van iemand, in iemand z'n bezit komme
• met de handen in het haar zitten, nie meêr wete wat-a je doeë moet
• met de hand op het hart, zwêrende, mênende wat-a je zeit
• met de hand over het hart strijken, nie kwaed ore of straffe as dat wè zou kunne of moete
• met handen en voeten gebonden zijn, onvrie weze
• met harde hand, mee geweld, streng
• met ijzeren hand, 'tzelfde, mae nog wat intenser
• met lege handen staan, niks è, niks t'ran ouwer'ouwe
• mijn handen jeuken, 'k zou d'r zò gaerne wat an doeë
• niet met lege handen komen
  1. 'n cadeautje meebrienge
  2. 'n ander wat biede daer-at 'n wat mee kan
• niets aan de hand, gin probleem, gin erg
• op iemands hand zijn, an iemand z'n kant stae
• schone handen hebben, niks kwaeds gedaen è
• uit de eerste hand, van iemand die-at 'r zelf bie was
• uit iemand hand eten
  1. iemand as 'n tamme beêste volge
  2. op iemand z'n kosten leve
• van de hand gaan (voor), verkocht ore (vò)
• van de hand Gods geslagen zijn, van verbaozienge niks kunne zeie
• van de hand in de tand leven, mee vertrouwen en zonder veruut te kieken leve
• van het handje zijn, homo weze
• vele handen maken licht werk, a je ergest mee vee mensen an werkt, is 't gauw af
• zeg maar dag met je handje (tegen), dat gae je kwietraeke
• zich in de handen wrijven, blieë weze (ergest mee)
• zich met hand en tand verzetten, z'n eigen mee geweld verzette
• zijn handen aftrekken van iets, z'n eigen d'r nie meêr mee bemoeie
• zijn handen branden aan iets, schae oplôpe deu wat te doeën of z'n eigen d'rmee te moeien
• zijn handen in onschuld wassen, verklaere da je gin schuld draegt
• zijn handen laten wapperen, 'ard werke
• zijn handen niet thuis kunnen houden
  1. makkelijk 'n ander slae
  2. makkelijk ongevroge an 'n ander zitte
• zijn handen staan verkeerd, 'ie kan nie goed mee z'n 'anden werke
• zijn handen vol hebben aan iets, vreêd druk weze mee 'n opgaeve
• zijn handen vrij hebben, tied, ruumte en middels è om wat te doeën
• zijn handen vuilmaken aan iets, z'n eigen mee 'n vule zaek moeië (maer ok: dit zaekje anpakke en nie an de kante bluve)
• zijn handen zitten los, 'ie slaet makkelijk
• zijn hand er niet voor omdraaien, nie trugschrikke vò wat
• zijn hand in het vuur durven steken voor iets, d'r glad zeker van weze
• zijn hand ophouden, van de krieg leve
• zijn hand overspelen, te vee risico pakke en daedeu verkeêrd uutkomme
• zwaar op de hand zijn, zwaer van gemoed weze

Aore spelliengen

• handt Vroegnieuwnederlands

Ontlêniengen en afstammeliengen

Ziet ok bie 'and.

• hand Afrikaons
• háñth Sarnami
• han'diclitche Waols

Bronnen

• Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 288-301

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'hand'