Wt/zea/vogel

Nederlands

Etymologie

Van Middelnederlands vogel; ziet vedder bie veugel.

Omschrievienge

vogel m

1. veugel
2. vint, bitje ouwejaers in uutdruksels as die vogel van hiernaast en an anspreekvurm; nog dikkelder gezeid in de combinaotie een vreemde vogel (ziet onder)
3. eêste persoôn ienkelvoud, tweêde persoôn ienkelvoud inversie en gebiejende wieze van vogelen

Uutspraek

• [ˈvouɣɞɫ], [ˈvouxɞɫ] Nederlands in Nederland
• [ˈvoːɣəl] Belgs-Nederlands
• [ˈvoːxəl] Surinaoms-Nederlands

Verbugienge

vogels, ouwerwes ok vogelen meêrvoud

Saemenstelliengen

hoendervogel ijsvogel kraanvogel kramsvogel paradijsvogel roofvogel

spotvogel stinkvogel stormvogel vogelhuisje vogellijm

vogelnest vogelverschrikker vogelvlucht vogelvrij vogelwikke

Uutdruksels

• Beter één vogel in de hand dan tien in de lucht, liever wat kleins g'aod as wat groôts verlangd
• de vogel is gevlogen
• een rare, vreemde vogel
• een vogel voor de kat zijn, 'n veugel vò de katte weze, gevaer lôpe zonder beschermd te wezen
• ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is
  1. iederêne praot zòas t'n 't geleêrd ei
  2. iederêe doe nae s'n aerd
• vogels van diverse pluimage bonte veugels, mensen van aolderlei aerd
• zo vrij als een vogel(tje), zò vrie as 'n veugel:
  1. onbeschermd
  2. ongebonde

Ontlêniengen en afstammeliengen

• voël Afrikaons
• ボーゴル (bōgoru), ホーゴロー (hōgorō) Japans
• vogel Neger'ollands (ziet opmerkienge bie veugel)
• fowru Sranantongo (onzeker, kan 'eêl goed uut 't Iengels komme)
  • fóu Saramaccaons

Bronnen

• Hans de Groot c.s. (red.), Idioomwoordenboek. Verklaringen en herkomst van uitdrukkingen en gezegden. Van Dale Lexicografie, Utrecht/Antwerpen, 1999: p. 933-4

• Nicoline van der Sijs (2015, saemenstellienge), Uitleenwoordenbank bie 't trefwoôrd 'vogel'