’’’ŚEVERNA REGIJA CRNE GORE’’’ geografski zahvata regiju visokih planina i površi površine 3125 km2 kao i geografsku regiju Dolina Ćehotine, Lima i Ibra koja obuhvata krajnji śeveroistočni dio Crne Gore na dužini oko 140 km a širine 35 km.
Područje
editŚeverni region je izrazito visoko-planinski dio teritorije, diseciran riječnim dolinama, "zeleni" prostor Crne Gore, po karakteristikama reljefa, u mnogim svojim djelovima ima izgled i oblike predjela alpskog tipa. Obradive poljoprivredne površine u dolinama, prostrani pašnjaci, veliki kompleksi kvalitetnih šuma, značajne rezerve uglja, olova i cinka, pretežan dio hidropotencijala i na nekim lokalitetima, veoma povoljni uslovi za razvoj turizma, najznačajniji su prirodni resursi Regiona. Region koji u osnovi čine predjeli, sa geomorfološkog stanovišta definisani i izdvojeni u Oblast visokih planina i površi, i u Śeveroistočnu oblast Crne Gore, obuhvata područja opština Kolašin, Mojkovac, Žabljak, Šavnik, Plužine, Pljevlja, te Bijelo Polje, Berane, Andrijevica, Plav i Rožaje.
Granica regije visokih planina i površi prema središnjoj Crnoj Gori ide topografskom granicom između Jadranskog i crnomorskog sliva (Golija, Vojnik, Lola, Babin zub, Žijovo, Prokletije) a prema śeveroistoku topografskom granicom sliva rije Tare. Osnovnu karakteristiku daju lanci visokih planina, površi i kanjoni. U reljefu dominiraju dva niza visokih planina: prvi niz prema središnjij Crnoj Gori Golija (1942 mnm), Vojnik (1998), Lola (2157), Moračke planine sa više vrhova preko 2000 m i Žijovo (2131mnm) i drugi niz najviših dinarskih planina Volujak, Maglić, Bioč, Ljubišnja, Durmitor, Sinjajevina, Bjelasica, Komovi, Visitor, Prokletije sa vrhovima preko 2000 mnm.
U oblasti visokih planina i površi posebnu osobenost čine kanjonske doline rijeka Morača, Tara, Piva sa svojim pritokama koja imaju svoja izvorišta u dijelovima visokih planina i površi. Dolina Morače u suštini najvećim dijelom pripada Središnjem regionu. U gornjem dijelu toka ima dinarski pravac pružanja śeverozapad-jugoistok a u središnjem dijelu teče pravcem śever – jug a sličan pravac ima i kroz Zetsku ravnicu. U gornjem dijelu dolina ima tri proširenja Gornja Morača 975-465 m, Donja Morača između 365 do 214 mnm, i Rovca duž doline Mrtvice između 1014 m (Velje duboko) i 182 m (ulazak Morače u kanjon Platije). Kanjon Morače je dug 38 km, usječen je između kamenika i Vjeternika i prosječno dubok 1000m. Dolina Pive i njenih pritoka se proteže između Durmitora i Sinjajevine na śeveroistoku i Bioča, Volujka, Vojnika i površi Lukavica na jugozapadu. Pridvorica, donji tok Komarnice i Piva imaju kanjonsku dolinu. Kanjon Komarnice i Pive je ukupne dužine 60 km a visina dolinskih strana oko 1000 m. Prije spajanja sa Pridvoricom Komarnica je uśekla kanjon Nevidio dug 4 km visina strana 300 m, a na pojedinim mjestima je širina kanjona 2-3 m. Dolina rijeke Tare je usječena kroz najviše djelove Dinarida. Rijeka Tara je duga 157 km i najduža je rijeka u Crnoj Gori. Kanjon rijeke Tare je geomorfološkim i ostalim prirodnim odlikama je poseban u svijetu. Dubina kanjona između Bistrice i Tepaca je oko 1000 m a nizvodno i do 1300m. Geomorfološku interesantnost predstavljaju i kanjoni njenih pritoka Selačke rijeke, Drage i Sušice. Sliv rijeke Tare je 1977.g. uvršten u UNESCO program Čovjek i biosfera, kao izuzetan ekološki rezervat a 1978.g. je kanjon Tare uključen u NP Durmitor koji je 1980.g uključen u kao dio Svjetske priordne i kulturne baštine (UNESCO).
Pored brojnih vrela, manjih i većih tokova, postoje i brojna planinska jezera glečerskog porijekla. Na planinskom masivu Vučja, Maglića i Bioča su Trnovačko (1517m), Veliko Stabanjsko (1399m), Malo stabanjsko (1194m). Na Durmitoru ima 11 planinskih jezera od kojih je najljepše Crno jezero (1422m). Pored nega postoje Zminje jezero (1520), Malo jezero (1788m), Veliko škrčko jezero (1700), Malo škrčko jezero ( 1730m),Sušičko jezero (1140m), Pošćensko jezero ((1487m), Modro jezero (1625m) Valovito jezero (1625), Vražje jezero (1411m), Riblje jezero (1409m) a hidrološki durmitorskim jezerima pripadaju i dva jezera kod sela Pošćani na oko 1000m. Na planini Sinjajevini su Zminičko jezero ((1285m), i Zabojsko jezero (1477m). Na Bjelasici je Biogradsko jezero (1094m) centar NP Biogradska gora, zatim Pešića jezero (1820), Veliko šiško jezero (1660m), Malo šiško (1780m), Veliko ursulovačko (1895m)i Malo ursulovačko (1760m). Na Visitoru je je Visitorsko jezero (1820m). U graničnom dijelu Žijova i Prokletija su Ridsko i Rikavačko jezero, Bukumirsko jezero (1440m). U podnožju Prokeltija je Plavsko jezero (1094m) najveće glečersko jezero u crnoj Gori. Na zaravni Lukavcica su Kapetanovo jezero (1678m) i Manito jezero (1773m). Pored planinskih jezera postoji i vještačko Pivsko jezero podignuto na rijeci Pivi dugo 42 km a površina kod maksimalnog vodostaja je 15 km2.
Na popdručju visokih planina i površi nalaze se tri Nacionalna parka: NP Durmitor, NP Biogradska gora i NP Prokletije.
Regija visokih planina i površi se prostire u 5 opština: Plužine, Šavnik, Žabljak, Mojkovac i Kolašin.
Doline Ćehotine, Lima i Ibra sa okolnim planinama i površima ima dosta specifičnosti u odnosu na ostale djelove Crne Gore. U njoj dominiraju riječne doline dok su visoke planine uglavnom u pograničnim dijelovima prem BiH, Srbiji i Albaniji i Kosovu. U njoj skoro pa nestaje reljef krša pa je prostor pitomiji i i ima reljef blagih formi i oblika. Prostor između rijeke Ćehotine i Ljuboviđe i granice Crne Gore prema BiH i Srbiji ima izgled visoke razbijene površi prośečne visine 1200m sa brojnim vrtačama, uvalama i poljima. U graničnom dijelu su planinski vrhovi Kovač (1533m), Vis (1431m), Gradina (1345m), Klik (1366m), Kamena gora (1483m), Crni vrh (1492m), i Lisa (1509m) od kojih zemljište postepeno pada prema dolini rijeke Ćehotine.
Jugoistočno od planine Ljubišnje je predio Crnog vrha, Stožera i Buronja, prostor koji ima karakter površi prośečne visne 1200m sa vrhovima do 1855 m. Čitav kraj ima karakter uobljenih brežuljaka, brojnih dolina, dolinskih proširenja i blagih padina.
Istočnije od doline Lima do granice sa Srbijom se prostire oblast Bihora i Korita. Između dolina Lima i Ibra se uzdižu planinska bila Mokra glava (1933m), Cmiljevica (1963m), Divljak (1728m), Krš (1573m).
U graničnom dijeli Crne Gore i Albanije su visoke planine Prokletije koje su odvojene dolinom Lima. Glavni planinski lanac je dug 70km sa vrhovima preko 2000 m.
Sve doline u ovom području imaju kompozitni karakter.
Dolina Ćehotine je u gornjem dijelu uśekla usku dolinu a u Miletinom brdu klisuru dugu 4km a duboku 200-300m. Oko ušća pritoka su proširenja a njaveća ravan je Pljevaljska kotlina (54km2). Ovo područje je bogato velikim naslagama lignita.
Dolina Lima ima veće i manje kotline i klisure. U izvorišnom dijelu je plavsko-gusinjski basen sa Plavskim jezerom. Basen je dug 25 km a širok do 5 km. Beranska kotlina (24km2) je najveće proširenje. Dužina kotline od Marsenićke rijeke do Tifranske klisure je 10 km a širina 4,5 km a nadmorska visina pada od 700-654m. Tifranska klisura je dužine 4 km i jedna je od ljepših u Crnoj Gori. Nizvodno, dolina Lima je normalna sa većim proširenjima oko Crljevine, ušća desnih i lijevih pritoka. Nizvodno Lim formira kraću klisuru i zatim ulazi u Bjelopoljsku kotlinu dugu 12 km.
Dolina Ibra na prostoru Crne Gore ima karakter izvorišne čelenke koju čine brojne rijeke, rječice i potoci od kojih nastaje rijeka Ibar.
U graničnom dijelu prema Metohiji su planine Hajla[1] (2403m), Žljeb[2] (2007m) i Mokra gora[3] (2154m) dok je prema śeveru Pešterska visoravan (1755m).
Prostor se nalazi u okviru opština Pljevlja[4], Bijelo Polje[5], Berane[6], Andrijevica[7], Plav[8], Gusinje[9], Rožaje[10], Petnica[11].